Tuyển tập 430 câu hỏi tự luận luyện thi đại học, cao đẳng & học sinh giỏi cấp THPT môn Lịch sử

Tuyển tập 430 câu hỏi tự luận LUYỆN THI ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG & HỌC SINH GIỎI CẤP THPT Môn Lịch sử ˜&™ (PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858 – 2000) NỘI DUNG BÀI HỌC NỘI DUNG TRỌNG TÂM CÂU HỎI & BÀI TẬP 1. VIỆT NAM TRƯỚC NGUY CƠ BỊ PHÁP XÂM LƯỢC Giữa thế kỉ XIX, sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế đã thúc đẩy các nước tư bản phương Tây mở rộng những cuộc chiến tranh giành giật thuộc địa. Các quốc gia phương Đông nói chung, Việt Nam nói riêng đã trở thành nạn nhân trực tiếp của cuộc chiến tranh đó. Thông qua các mối quan hệ đã có từ trước và lợi dụng sự suy yếu của chế độ phong kiến Việt Nam, Chính phủ Pháp ráo riết xúc tiến việc thôn tính nước ta. Vì sao nói: Xã hội Việt Nam dưới triều Nguyễn là “một xã hội đang lên cơn sốt trầm trọng”? Trách nhiệm của triều Nguyễn trong việc để mất đất nước ta từ nửa sau thế kỷ XIX? Những nguyên nhân nào thúc đẩy các nước tư bản phương Tây xâm lược phương Đông thế kỉ XIX? Tình thế Việt Nam trong bối cảnh đó? Thực dân Pháp đã tiến hành những thủ đoạn gì trong cuộc xâm lược Việt Nam? Những khả năng nào đặt ra cho Việt Nam giữa thế kỉ XIX trước cuộc khủng hoảng trong nước và mối nguy cơ đe doạ từ bên ngoài? Trình bày chính sách bảo thủ phản động của nhà Nguyễn về đối nội và đối ngoại? Tại sao triều đình Nguyễn lại cố tình duy trì đường lối bảo thủ, phản động? Qua trình bày những nét chính về quá trình đấu tranh chống thực dân Pháp từ năm 1858 đến 1885, anh (chị) hãy phân tích và nêu trách nhiệm của triều đình nhà Nguyễn trong việc để nước ta rơi vào tay Pháp. (Đề thi HSG Quốc gia, bảng A, năm 2001) Bình luận câu hỏi và câu trả lời trong bài thi văn sách của khoa thi Đình năm 1876 sau đây: “Nước Nhật Bản theo học các nước Thái Tây mà nên được phú cường. Vậy nước ta có nên bắt chước không?” “Nhật Bản thưở trước vẫn theo văn minh của nước Tàu mà bây giờ thay đổi thói cũ theo nước Thái Tây, thì dẫu là có nên phú cường, về sau cũng hoá ra loài mọi rợ”. (Đề thi HSG Quốc gia, bảng A, năm 2001) CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (1858 – 1884) Ngày 1/9/1858, quân Pháp nổ súng, mở đầu cuộc tấn công xâm lược Việt Nam. Quân dân ta đã anh dũng chiến đấu chống thực dân Pháp. Sau khi chiếm được thành Gia Định, quân Pháp lần lượt đánh chiếm 3 tỉnh miền Đông (1862), rồi 3 tỉnh miền Tây Nam Kì (1867). Đi đến đâu chúng cũng vấp phải sự chống cự quyết liệt của nhân dân ta. Đến năm 1884, thực dân Pháp mới tạm thời áp đặt được nền bảo hộ trên toàn bộ đất nước Việt Nam. Hãy đọc đoạn tư liệu sau đây: “...Chiều 31 – 8 – 1858, liên quân Pháp- Tây Ban Nha với 3000 binh lính và sĩ quan, bố trí trên 14 chiến thuyền, kéo tới dàn trận trước cửa biển Đà Nẵng. Sáng 1 – 9 – 1858, địch gửi tối hậu thư, đòi quan trấn thủ thành Đà Nẵng trả lời trong vòng 2 giờ. Nhưng không đợi hết hạn, liên quân Pháp – Tây Ban Nha đã nổ sung rồi đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà. Quân ta anh dũng chống trả quân xâm lược, đẩy lùi nhiều đợt tấn công của chúng, sau đó lại tích cực thực hiện “vườn không, nhà trống” gây cho quân Pháp nhiều khó khăn. Liên quân Pháp -Tây Ban Nha bị cầm chân suốt 5 tháng (từ cuối 8 – 1858 đến 2 – 1859) trên bán đảo Sơn Trà... ... Tại Quảng Nam - Đà Nẵng, nhân dân tổ chức thành đội ngũ, chủ động tìm địch mà đánh. Thực dân Pháp phải thừa nhận “dân quân gồm tất cả những ai không đau ốm và không tàn tật ”. Từ Nam Định, đốc học Phạm Văn Nghị tự chiêu mộ 300 người, chủ yếu là học trò của ông, lập thành cơ ngũ, lên đường vào Nam xin vua được ra chiến trường” Qua đoạn tư liệu, anh (chị) hãy cho biết: - Vì sao Pháp chọn Đà Nẵng làm mục tiêu tấn công ta đầu tiên? - Nhận xét về cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta vào những năm cuối 1858 đầu 1859? (Minh họa cụ thể bằng sự kiện) Lập bảng thống kê các cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược của nhân dân ta, kết quả và ý nghĩa trên Mặt trận Đà Nẵng 1858 và chiến sự ở Gia Định từ năm 1859 đến năm 1860. Mặt trận Cuộc xâm lược của thực dân Pháp Cuộc kháng chiến của nhân dân ta Kết quả, ý nghĩa Lập bảng thống kê các cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược của nhân dân ta tại miền Đông Nam Kì trước – sau Hiệp ước 1862 và kháng chiến ở ba tỉnh miền Tây Nam Kì. Mặt trận Cuộc tấn công của thực dân Pháp Thái độ của triều đình Cuộc kháng chiến của nhân dân Nêu các lí do khiến Pháp chuyển quân từ Đà Nẵng vào đánh Gia Định. Trình bày những khó khăn của quân Pháp khi tổ chức đánh chiếm Gia Định và cho biết tại sao chúng vẫn đứng chân được ở Gia Định để đánh chiếm các nơi khác? Kế hoạch đánh chiếm từng gói nhỏ từ năm 1859 đến năm 1873 được Pháp triển khai như thế nào? Tường thuật ngắn gọn tiến trình cuộc khởi nghĩa của Trương Định và cho biếtnNét đặc sắc trong cuộc khởi nghĩa Trương Định. Cuộc kháng chiến của nhân dân ta ở ba tỉnh miền Tây Nam Kì diễn biến ra sao? Tình thế của cuộc kháng chiến ở Nam Kì khi mất ba tỉnh miền Tây như thế nào? Khi thực dân Pháp xâm lược “lục tỉnh Nam Kì”, Triều đình nhà Nguyễn và nhân dân Nam Kì có phản ứng khác nhau. Sự khác nhau đó thể hiện như thế nào? Vì sao có sự khác nhau đó? Âm mưu của Pháp sau khi chiếm được Nam Kì như thế nào? Tình hình xã hội trong giai đoạn này có điểm gì nổi bật? Kết quả đánh chiếm Hà Nội năm 1873 được Pháp thực hiện như thế nào? Nội dung, tính chất của Hiệp ước 1874. Trận Cầu Giấy lần thứ nhất (21 – 12 – 1873) và ảnh hưởng của nó đến cục diện chiến tranh? Cho biết những điểm đáng chú ý về tình hình Việt Nam từ sau Hiệp ước 1874 đến trước khi thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ hai (1882)? Vì sao từ sau năm 1874, thực dân Pháp lại quyết tâm chiếm bằng được Bắc Kì? Thực dân Pháp thực hiện âm mưu đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai như thế nào? Nhân dân Hà Nội và các tỉnh đồng bằng sông Hồng đã anh dũng kháng chiến chống Pháp xâm lược lần thứ hai như thế nào? Trình bày diễn biến của trận Cầu Giấy lần thứ hai tháng 5 – 1883, kết quả và ý nghĩa của chiến thắng đó. Đường lối kháng chiến của triều đình Nguyễn có gì thay đổi sau chiến thắng Cầu Giấy 12 – 1873? Chủ trương của Pháp sau trận Cầu Giấy lần thứ hai (5 – 1883), có gì khác với trận Cầu Giấy lần thứ nhất (12 – 1873)? Kết quả của việc Pháp thực hiện chủ trương đó? Thái độ của thực dân Pháp trong hai lần đưa quân ra đánh Bắc Kì có gì khác nhau? Tại sao lại có sự khác nhau đó? Bằng những sự kiện lịch sử cụ thể từ 1858 đến cuối thế kỷ XIX, anh (chị) hãy chứng minh câu nói của Nguyễn Trung Trực: “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2009) Trong quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam giai đoạn 1885 – 1918, giữa triều đình nhà Nguyễn và thực dân Pháp đã kí kết những hiệp ước nào? Hoàn cảnh kí kết, nội dung chính của các hiệp ước này. Nội dung cơ bản các hiệp ước Nhâm Tuất, Giáp Tuất, Hác-măng và Pa-tơ-nốt. Theo anh (chị), hiệp ước nào đánh dấu Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp? Vì sao? (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2009) Dựa trên những điều kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu, hãy chứng minh trong suốt quá trình xâm lược Việt Nam từ 1858 – 1884, thực dân Pháp đã vấp phải sự kháng cự mạnh mẽ của các tầng lớp nhân dân ta. Thông qua cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, hãy so sánh thái độ chống Pháp của vua quan triều đình nhà Nguyễn và của nhân dân ta (1858 – 1873). Quá trình phân hoá tư tưởng trong nội bộ triều đình nhà Nguyễn trước cuộc xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp nửa sau thế kỉ XIX diễn ra như thế nào? Dùng những sự kiện để chứng minh trong quá trình Pháp tiến hành cuộc chính trị xâm lược Việt Nam, thái độ nhà Nguyễn luôn chọn con đường cầu hoà, nhượng bộ, thiếu ý chí quyết tâm chống xâm lược. Phân tích những cơ hội mà Việt Nam có khả năng thắng thực dân Pháp, giành độc lập dân tộc. Cho biết nguyên nhân thất bại và ý nghĩa lịch sử của các cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược của quân dân ta từ năm 1858 đến năm 1884. 3. TRÀO LƯU CẢI CÁCH VÀ DUY TÂN Ở VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX Từ những năm 60 của thế kỉ XIX, nhiều quan lại sĩ phu tiến bộ thức thời đã đưa ra các đề nghị duy tân về nội trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá – xã hội, mong cho nước nhà cường thịnh, có thể đương đầu với sự xâm lược của các nước phương Tây. Nhưng vì nhiều lí do, các đề nghị cải cách đó không được thực hiện. Nguyên nhân xuất hiện trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam vào nửa cuối thế kỷ XIX? Nêu tên những sĩ phu tiêu biểu trong phong trào cải cách và những nội dung chính trong các đề nghị cải cách của họ. Trình bày ý nghĩa lịch sử của phong trào cải cách này. Hãy nêu những nét lớn về nội dung chương trình cải cách của Nguyễn Trường Tộ từ năm 1863 đến năm 1871. Theo anh (chị), những đề nghị cải cách của Nguyễn Trường Tộ có khả năng thực hiện được không? Vì sao? Từ năm 1863 đến năm 1871, Nguyễn Trường Tộ đã có những đề nghị cải cách gì? Đánh giá vị trí của tư tưởng cải cách trong tiến trình lịch sử Việt Nam từ nửa cuối thế kỉ XIX đến trước Chiến tranh thế giới thứ nhất. Tại sao trong những điều kiện, bối cảnh, không gian, thời gian và thách thức tương tự Việt Nam vào cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX, vương quốc Xiêm đã thực hiện thành công tư tưởng cải cách, trong khi những tư tưởng canh tân ở Việt Nam lại không được hiện thực hoá? 4. PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP CỦA NHÂN DÂN VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX Sau khi buộc triều đình Huế kí Hiệp định Patơnốt (1884), thực dân Pháp về cơ bản đã đặt được ách thống trị trên toàn bộ Việt Nam. Song chúng còn phải mất thêm 10 năm liên tục, hao người, tốn của để tiến hành cuộc “bình định” bằng quân sự, nhằm đối phó với cuộc đấu tranh quyết liệt của nhân dân ta. Phong trào yêu nước diễn ra trong bối cảnh phức tạp, song cuối cùng đều thất bại. Tuy nhiên, phong trào đã chứng tỏ truyền thống yêu nước nồng nàn. Ý chí bất khuất chống xâm lược của nhân dân ta, đồng thời để lại những bài học kinh nghiệm quý báu cho giai đoạn lịch sử sau. Trong phong trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỉ XIX, một phong trào khởi nghĩa vũ trang mới dưới danh nghĩa Cần Vương diễn ra sôi nổi, gây nhiều tổn thất cho địch. Bằng kiến thức lịch sử đã học, anh (chị) hãy làm sáng tỏ: Hoàn cảnh bùng nổ, các giai đoạn phát triển và tính chất của phong trào Cần Vương? Phân tích nội dung, tác dụng của chiếu Cần Vương? Vì sao nói phong trào Cần Vương đã làm chậm lại quá trình bình định Việt Nam của thực dân Pháp? Trong phong trào Cần Vương, cuộc khởi nghĩa nào là tiêu biểu nhất? Vì sao? Trình bày phong trào Cần Vương: hoàn cảnh bùng nổ, tóm lược các giai đoạn phát triển. (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2009) Hãy nối các sự kiện tiêu biểu của phong trào Cần Vương (1885 – 1895) sau đây thành một đoạn văn lịch sử có độ dài không quá 200 từ: Cuộc phản công của phe chủ chiến ở kinh thành Huế (đêm 4 rạng ngày 5 – 7 – 1885). Tôn Thất Thuyết nhân danh vua Hàm Nghi hạ Chiếu Cần Vương (13 – 7 – 1885) Cuộc khởi nghĩa Ba Đình (1886 – 1887). Cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy (1885 – 1892). Cuộc khởi nghĩa Hùng Lĩnh (1887 – 1892). Cuộc khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1895). (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2004) Thực chất của phong trào “Cần Vương” là gì? Vì sao “Chiếu Cần Vương” thúc đẩy phong trào yêu nước chống Pháp xâm lược dâng lên sôi nổi kéo dài đến cuối thế kỷ XIX? Nêu đặc điểm của phong trào Cần vương. So sánh những điểm giống và khác nhau của các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương. Lập bảng hệ thống kiến thức về cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX để làm nổi bật tính chất của phong trào yêu nước chống Pháp này. (Theo mẫu sau) Khởi nghĩa Lãnh đạo Địa bàn Diễn biến Kết quả – ý nghĩa Lập bảng kê các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào Cần Vương theo các nội dung sau: Cuộc khởi nghĩa tiêu biểu Người lãnh đạo và lực lượng tham gia Địa bàn hoạt động Ý nghĩa Vì sao phong trào Cần Vương lại bị thất bại? (Đề thi HSG cấp THPT, TP.Hồ Chí Minh, năm 2004) Trình bày tóm tắt cuộc khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913). Tại sao cuộc khởi nghĩa này có thể tồn tại gần 30 năm? (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2009) Qua phong trào nông dân Yên Thế: a) Lập bảng so sánh: Nội dung Phong trào Cần Vương Khởi nghĩa Yên Thế Mục đích Lãnh đạo Thời gian tồn tại Phương thức đấu tranh Tính chất b) Vì sao phong trào nông dân Yên Thế lại tồn tại trong một khoảng thời gian dài? c) Nêu nguyên nhân thất bại và ý nghĩa lịch sử của phong trào nông dân Yên Thế. (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2008) Về những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX, anh (chị) hãy làm rõ các yêu cầu sau: - Mô tả cấu trúc của căn cứ Ba Đình. Điểm mạnh và điểm yếu của căn cứ Ba Đình? - Những điểm khác nhau giữa khởi nghĩa Bãi Sậy so với khởi nghĩa Ba Đình? - Tại sao nói khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương? So sánh phong trào Cần Vương (1885 – 1896) với khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913) trên các mặt: mục tiêu đấu tranh, lực lượng lãnh đạo, qui mô phong trào và phương thức đấu tranh. (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2009) Hoàn cảnh, diễn biến, nguyên nhân thất bại, ý nghĩa của khởi nghĩa Hương Khê. Vì sao nói khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa điển hình trong phong trào Cần Vương? (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2007) Tại sao nói phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX đỉnh cao của cuộc kháng chiến chống Pháp do nhân dân Việt Nam tiến hành trong nửa sau thế kỷ XIX? (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2004) Lập bảng so sánh phong trào chống Pháp xâm lược (1858 – 1884) với phong trào Cần Vương (1885 – 1896) theo các nội dung: hoàn cảnh, mục đích đấu tranh, lãnh đạo, lực lượng tham gia, qui mô, tính chất. Cho biết nhận xét về phong trào yêu nước của nhân dân ta vào nửa sau thế kỷ XIX? Phong trào chống Pháp của đồng bào miền núi và các dân tộc thiểu số cuối thế kỉ XIX diễn ra như thế nào? Ý nghĩa lịch sử của nó. Trình bày đặc điểm của các phong trào đấu tranh yêu nước chống Pháp của nhân dân ta cuối thế kỉ XIX. Vì sao tất cả các phong trào đó cuối cùng đều bị thất bại? 5. SỰ CHUYỂN BIẾN VỀ KINH TẾ, Xà HỘI VÀ TƯ TƯỞNG Ở VIỆT NAM ĐẦU THẾ KỈ XX Sự chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam, do cuộc khai thác lần thứ nhất của thực dân Pháp và các trào lưu tư tưởng tư sản từ bên ngoài xâm nhập vào, đã đưa tới sự xuất hiện phong trào yêu nước mang tính chất tư sản diễn ra khá rầm rộ ở nước ta trong vòng 10 năm đầu thế kỉ XX. Phong trào này có nhiều nét mới, tiến bộ hơn hẳn so với phong trào yêu nước trước đó. Hãy nêu nội dung cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914) của thực dân Pháp và phân tích sự chuyển biến cơ cấu xã hội Việt Nam do cuộc khai thác này tác động. Nhìn vào bảng so sánh dưới đây để nhận xét tình hình kinh tế, xã hội Việt Nam trước và trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất: Thời gian Trước cuộc khai thác Trong cuộc khai thác Kinh tế Nông nghiệp là chủ yếu. Công thương nghiệp kém phát triển. Nông nghiệp là chủ yếu. Công thương nghiệp, giao thông vận tải phát triển nhằm phục vụ cho nhu cầu của chính quốc. Xã hội Hai giai cấp chính: địa chủ phong kiến và nông dân. Bên cạnh hai giai cấp địa chủ phong kiến, nông dân xuất hiện giai cấp, tầng lớp mới: công nhân, tư sản, tiều tư sản. Liên hệ với tình hình của các nước Đông Nam Á và nêu điểm giống nhau giữa tình hình Việt Nam với các nước trong khu vực trong giai đoạn này. Một học sinh đã vẽ sai sơ đồ tổ chức bộ máy thống trị của thực dân Pháp ở Đông Dương, sau đó có sửa lại, nhưng chưa kịp ghi lại tên đầy đủ tên các đơn vị hành chính và quan lại. Anh (chị) hãy tiếp tục hoàn thành và qua sơ đồ đó rút ra nhận xét về tổ chức bộ máy nhà nước của thực dân Pháp ở Đông Dương: Anh (chị) hãy phát hoạ bức tranh kinh tế của nước ta trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất (1897 – 1914) của thực dân Pháp ở các ngành nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và giao thông vận tải. Lập bảng thống kê về tình hình các giai cấp, tầng lớp trong xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, theo mẫu sau: Tên tầng lớp giai cấp Địa vị xã hội, xuất thân Thái độ đối với cách mạng Ghi chú (Giai cấp mới – cũ) Địa chủ phong kiến Nông dân Tư sản Tiểu tư sản – trí thứ Công nhân Tìm mối quan hệ giữa chuyển biến về kinh tế và xã hội ở Việt Nam đầu thế kỉ XX? Tại sao đầu thế kỉ XX, các sĩ phu Việt Nam lại noi gương Nhật Bản và cho rằng việc cứu nước phải gắn liên với duy tân đất nước? Những tác động từ bên ngoài vào Việt Nam đầu thế kỉ XX là gì? Bộ phận sĩ phu yêu nước có nhận thức mới về con đường cứu nước trước những chuyển biến đó như thế nào? 6. PHONG TRÀO YÊU NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG Ở VIỆT NAM TỪ ĐẦU THẾ KỈ XX ĐẾN CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914) Trong những điều kiện mới, cuộc vận động giải phóng dân tộc đầu thế kỉ XX diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, song nhìn chung đều gắn với cứu nước với việc duy tân làm cho đất nước phát triển, gắn việc đánh đuổi giặc Pháp với cải biến xã hội. Những điều kiện lịch sử nào dẫn đến sự hình thành trào lưu Dân tộc chủ nghĩa trong phong trào cách mạng ở Việt Nam đầu thế kỷ XX? Dân tộc và dân chủ là 2 nhiệm vụ chiến lược của cách mạng Việt Nam. Hãy: Giải thích khái niệm và cho biết bối cảnh xuất hiện hai nhiệm vụ này trong lịch sử cận đại Việt Nam. Trong 20 năm đầu thế kỷ XX các nhà yêu nước Việt Nam đã giải quyết hai nhiệm vụ này như thế nào? Nêu nhận xét. (Đề thi HSG 12, Đồng bằng sông Cửu Long, năm 2008) a. Sự ra đời của phong trào giải phóng dân tộc theo khuynh hướng dân chủ tư sản đầu thế kỉ XX (Trào lưu dân tộc chủ nghĩa): - Bối cảnh ra đời. - Sự khác nhau giữa hai đường lối cứu nước: Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. - Nguyên nhân thất bại, ý nghĩa lịch sử. b. Yêu cầu của cách mạng Việt Nam trong những thập niên đầu thế kỉ XX là vấn đề gì? Trình bày những nét chính về hai khuynh hướng cơ bản trong phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX (Phan Bội Châu và xu hướng bạo động, Phan Châu Trinh và xu hướng cải cách). Nêu tên một số nhân vật tiêu biểu của Quảng Nam và Đà Nẵng tham gia phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX. (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2006) Khi đánh giá lại cuộc đời hoạt động cứu nước của mình, Phan Bội Châu viết “Suốt đời đã mưu tính việc gì cốt nhằm mục đích giành thắng lợi trong phút cuối cùng, dù phải thay đổi thủ đoạn, phương châm cũng không ngần ngại”. Anh (chị) hãy bình luận nhận định trên? Hãy trình bày sơ lược những chủ trương chính trị lớn của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh. Qua đó, nêu lên mối quan hệ giữa giải phóng dân tộc và cải cách xã hội. a. Lập bảng so sánh hai xu hướng cứu nước bạo động của Phan Bội Châu và cải cách của Phan Châu Trinh về các mặt chủ trương, biện pháp, khả năng thực hiện và hạn chế. b. Tại sao các phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX đều thất bại? Trình bày hoàn cảnh ra đời và những hoạt động của Đông Kinh nghĩa thục. Cho biết ảnh hưởng của Đông Kinh nghĩa thục trong phong trào cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX? Trình bày những nét chính về phong trào Đông Du và phong trào Duy Tân ở Việt Nam đầu thế kỉ XX. Hãy nêu rõ những điểm giống và khác nhau giữa hai phong trào và giải thích vì sao có sự khác nhau đó? Tại sao binh lính người Việt trong quân đội Pháp lại đứng lên khởi nghĩa? Trình bày khái quát diễn biến, tính chất, kết quả, ý nghĩa của vụ đầu độc binh lính Pháp ở Hà Nội (6 – 1908). Lập bảng thống kê về các phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX (phong trào Đông du, Đông Kinh nghĩa thục, cuộc vận động Duy tân và phong trào chống thuế ở Trung kỳ) theo mẫu sau: So sánh xu hướng cứu nước cuối thế kỉ XIX và xu hướng cứu nước đầu thế kỉ XX về mục tiêu, thành phần lãnh đạo, phương thức hoạt động, tổ chức và lực lượng tham gia. Trình bày nội dung phong trào Cần Vương, phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX (đến năm 1914) theo yêu cầu của bảng sau: Nội dung Phong trào Cần Vương Phong trào yêu nước và cách mạng đầu thế kỉ XX Bối cảnh lịch sử Mục tiêu đấu tranh Hình thức đấu tranh Lực lượng tham gia Kết quả, ý nghĩa (Đề thi HSG Quốc gia, bảng B, năm 2003) Trình bày sự khác nhau về điều kiện lịch sử và khuynh hướng chủ yếu trong phong trào yêu nước Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. (Đề thi Học sinh giỏi Quốc gia năm 2008) Nhận xét về khuynh hướng chính trị, kết cục và ý nghĩa của các phong trào yêu nước chống Pháp ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. (Đề thi HSG Quốc gia năm 2009) Cho biết về sự ra đời của trào lưu dân tộc chủ nghĩa vào đầu thế kỉ XX. So với phong trào yêu nước Cần Vương vào cuối thế kỉ XIX, trào lưu dân tộc chủ nghĩa có những điểm khác cơ bản nào? (Đề thi HSG cấp THPT, TP.Hồ Chí Minh,, năm 2004) Đầu thế kỷ XX, trào lưu dân tộc chủ nghĩa đã xuất hiện như thế nào ở Việt Nam? Nội dung? Phân tích mặt tích cực, hạn chế và đặc điểm của trào lưu này. Trên cơ sở phong trào dân tộc – dân chủ Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX, hãy đánh giá vai trò của phong trào này đối với sự phát triển của lịch sử Việt Nam thế kỉ XX? Tại sao nói trào lưu dân tộc chủ nghĩa đầu thế kỷ XX ở nước ta là sự kế tục phong trào Cần Vương yêu nước chống Pháp cuối thế kỷ XIX đồng thời đã mang nhiều nét mới khác trước? (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2004) Những điểm mới trong phong trào yêu nước và cách mạng Việt Nam đầu thế kỉ XX? (Đề thi Olympic 30/4, khối 11, năm 2008) Chứng minh trào lưu dân tộc chủ nghĩa tại Việt Nam đầu thế kỉ XX diễn ra với nhiều hình thức đấu tranh phong phú, đa dạng. (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2006) Bằng những dẫn chứng lịch sử cụ thể, anh (chị) hãy nêu rõ đặc điểm của phong trào yêu nước và giải phóng dân tộc Việt Nam từ giữa thế kỉ XIX đến hết Chiến tranh thế giới thứ nhất. (Đề thi HSG cấp THPT, Hà Nội, năm 2006) 7. VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914 – 1918) Ngày 1/8/1914, Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ, Chính phủ Pháp cũng tham gia vào cuộc chiến. Chính sách cai trị thời chiến của Pháp đã tiếp tục làm thay đổi cơ cấu kinh tế, xã hội các nước thuộc địa Pháp, trong đó có Việt Nam. Trong thời gian này, phong trào yêu nước Việt Nam diễn ra sôi nổi với nhiều hình thức khác nhau. So sánh tình kinh tế – xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp (1897 – 1914) với tình hình kinh tế – xã hội Việt Nam trong những năm Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918). Lực lượng tham gia và hình thức của Việt Nam Quang phục hội trong những năm đầu của Chiến tranh thế giới thứ nhất có gì đáng chú ý? Tại sao các cuộc bạo động của tổ chức này đều thất bại? Thông qua việc trình bày nét chính về cuộc vận động khởi nghĩa của Thái Phiên và Trần Cao Vân (1916) với khởi nghĩa của binh lính Thái Nguyên (1917), hãy đánh giá vai trò của binh lính người Việt trong phong trào yêu nước thời kì Chiến tranh thế giới thứ nhất. Trong phong trào đấu tranh của đồng bào dân tộc thiểu số thời kì Chiến tranh thế giới thứ nhất có những cuộc khởi nghĩa lớn nào? Cho biết ý nghĩa của các cuộc khởi nghĩa đó trong phong trào giải phóng dân tộc. Các hội kín Nam Kỳ hoạt động nhằm mục đích gì? Tại sao các hội kì lại mượn hình thức tôn giáo và sử dụng bùa chú trong tổ chức và hoạt động của mình? Nêu nhận xét về thành phần tham gia chủ yếu, người lãnh đạo, địa bàn hoàn động, hình thức hoạt động của năm phong trào yêu nước tiêu biểu ở Việt Nam trong những năm Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 – 1918). So sánh các cuộc bạo động nổi dậy chống Pháp của quần chúng nhân dân và tầng lớp binh lính Việt Nam với các hoạt động của giới sĩ phu. 8. SỰ KHỞI ĐẦU CỦA MỘT KHUYNH HƯỚNG CỨU NƯỚC MỚI TRONG PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VIỆT NAM Đầu thế kỉ XX, phong trào cách mạng Việt Nam tiếp tục rơi vào tình trạng khủng hoảng về đường lối và giai cấp lãnh đạo. Trong bối cảnh đó, Nguyễn Tất Thành đã ra đi tìm đường cứu nước. Những hoạt động của Người trong những năm 1911 – 1918 là sự khởi đầu cho một khuynh hướng cứu nước mới ở Việt Nam. Tại sao ngay từ khi ra đời, công nhân Việt Nam đã đấu tranh chống lại tư bản Pháp? Kể tên vài cuộc đấu tranh tiêu biểu của công nhân Việt Nam từ đầu đến hết Chiến tranh thế giới thứ nhất (1918). Nêu nhận xét về phong trào công nhân trong thời kì này. Trình bày phong trào đấu tranh của quần chúng công – nông từ giữa thế kỷ XIX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất. Trước sự khủng hoảng bế tắc về đường lối cứu nước, trong 20 năm đầu thế kỷ XX của phong trào giải phóng dân tộc ở nước ta đã diễn ra quá trình tìm kiếm con đường cứu nước mới. Bằng sự hiểu biết của mình, anh (chị) hãy làm sáng tỏ: Chủ trương cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh? Con đường đi tìm chân lý của Nguyễn Ái Quốc có những điểm gì khác với con đường đi của những người đi trước? Vị trí, ý nghĩa của con đường cứu nước mà Nguyễn Ái Quốc đã chọn đối với tiến trình phát triển của lịch sử Việt Nam. (Đề thi HSG cấp THPT, tỉnh Thừa Thiên Huế, năm 2000) Trong hoàn cảnh lịch sử nào Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước? Hãy tiếp tục hoàn thành sơ đồ những chặng đường trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Tất Thành từ năm 1911 đến năm 1918: 9. TỔNG KẾT LỊCH SỬ VIỆT NAM (1858 – 1919) Lập bảng thống kê các sự kiện chính về quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp