Tiểu luận Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay

lời mở đầu Hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay là một xu thế khách quan. Trong hơn một thập kỷ lại đây xu thế toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới có gia tăng mạnh mẽ gắn hiền với sự phát triển của khoa học - công nghệ sự gia tăng hàng loạt vấn đề toàn cầu như môi trường, dân số Sự gia tăng mạnh mẽ của toàn cầu hoá kinh tế đặt ra yêu cầu khách quan đòi hỏi các quốc gia phải có chiến lược, hội nhập phù hợp vào nền kinh tế thế giới và khu vực. Trong bối cảnh này không thể phát triển nếu như không mở cửa hội nhập. Việt Nam đang trong quá trình đổi mới chuyển sang phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Việc đẩy mạnh tham gia hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực là một vấn đề quan trọng của công cuộc đổi mới. Tuy nhiên, hội nhập sẽ đón nhận được những cơ hội, thuận lợi phát triển song kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với các thách thức. Nhằm nâng cao tư duy hiểu biết vấn đề kinh tế nên, em đã chọn đề tài: "Cơ hội và thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay" Bài tiểu luận gồm: Phần I. Lời mở đầu Phần II. Nội dung. A. Cơ hội của doanh nghiệp Việt nam trong quá trình hội nhập quốc tế. 1. Chính sách của Đảng và Nhà nước. 2. Sử dụng tài nguyên, nhân lực dồi dào. 3. Lợi thế an toàn trong khu vực để kinh doanh . B. Những thách thức đặc ra trong quá trình hội nhập. 1. Trình độ phát triển so với quốc tế. 2. Tình hình nền kinh tế thị trường hiện tại. 3. Vấn đề cải cách chính sách. Phần III. Kết luận. Nội dung Trên thực tế kinh tế Việt Nam đã hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng mức độ và quy mô còn hạn chế. Do nhu cầu phát triển nền kinh tế hiện tại và tỏng tương lai cũng như xu thế phát triển chung của thế giới đã đến lúc chúng ta cần đánh gái lại một số thuận lợi và khó khăn đặt ra đối với việc "đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới. A. Cơ hội của doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế. 1. Chính sách của Đảng và Nhà nước. Đảng cũng như Nhà nước đã có những chủ trương và chính sách nhất quán cho việc chủ động tham gia vào tiến trình khu vực hoá và toàn cầu hoán. Còn nhớ khi Việt Nam bắt đầu bước vào cải cách đổi mới việc mở rộng quan hệ kinh tế với các quốc gia, tham gia vào các tổ chức kinh tế khu vực và toàn cầu chưa phải đã có được tiếng nói chung. Nay với quan điểm "mở cửa hội nhập phát triển" "hội nhập chứ không hoà tan", Việt Nam đã đẩy nhanh quá trình hội nhập. ở tầm vĩ mô về "xu thế không thể tránh khỏi đối với sự phát triển" của việc tham gia toàna cầu hoá thực tế có ý nghĩa rấ lớn đối với sự nghiệp đổi mới, hội nhập của Việt Nam. Từ nhận thức này, mà trong những năm qua Việt Nam đã có bước chuyển đổi lớn trong chính sách phát triển kinh tế nói chung, chính sách phát triển kinh tế đối ngoại nói riêng. Các chính sách này đều theo hướng tự do hoá, tất cả ở các tâng cấp khác nhau phụ thuộc vào thực lực cụ thể của mỗi lĩnh vực. 2. Sử dụng tài nguyên, nhân lực dồi dào. + Nguồn tài nguyên sẵn có: Tham gia toàn cầu hoá chính là nhằm tranh thủ những điều kiện quốc tế để khai thác các tiềm năng kinh tế nước nhà, Việt Nam là quốc gia có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Với nguồn tài nguyên phong phú không chỉ tạo điều kiện cho việc phát triển các ngành công nghiệp khai thác chế biến mà còn là sức hút đối với các công ty nước ngoài. Trên cơ sở các nguồn tài nguyên thiên nhiên chúng ta có thể xác lập cơ cấu ngành kinh tế với những sản phẩm có tính cạnh tranh đáp ứng được nhu cầu, thị trường thế giới, về vị trí địa lý nước ta cửa ngõ đi ra Thái Bình Dương của một số quốc gia Đông Nam á, là điểm tiếp giáp với các tuyến đường giao thông quan trọng của thế giới. Đáng chú ý với bờ biển rộng, trải dài từ Bắc tới Nam với nihều hải cảng, đặc biệt cảng Cam Ranh có độ sâu thuận lợi cho phát triển giao thông hàng hải cũng như phát triển kinh tế hàng hoá. Ngoài ra một só khoáng sản nưh Bôxít có trữ lượng lớn 5 tỷ tấn đứng thứ ba thế giới, quặng đất hiếm cũng có trữ lượng lớn đứng thứ hai thế giới. + Sau Trung Quốc, thì các loại khoáng sản ở Việt Nam tuy trữ lượng không lớn nhưng rất đa dạng và phong phú. Đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá hiện địa hoá, thì việc khai thác sử dụng các nguồn lực đó thông qua hợp tác là rất cần thiết. Với thực trạng nguồn tài nguyên kinh tế chúng ta, không nên hình thành cơ cấu kinh tế hướng về xuất khẩu tài nguyên lớn. Cần qua, hợp tác, quỹ như phát huy năng lực bên trong đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế chuyển sang xuất khẩu các mặt khàng chế biến. + Nguồn nhân lực: Với thị trường gồm 80 triệu dân, trong đó tỷ lệ người trong độ tuổi lao động cao (dân só trẻ) có trình độ văn hoá, cần cù lao động và đặc biệt giálao động rẻ. Đó là với thể so sánh có ý nghĩa trong quá trình tham gia hội nhập. Trên thực tế nhiều công ty nước ngoài vào Việt Nam, một trong những lý do quan trọng là tận dụng nguồn lao động dồi dào, rẻ và có khả nang tiếp thu công nghệ mới Việt Nam. Theo đánh giá của các công ty Nhậ khi phân tích lợi thế môi trường kinh doanh của các quốc gia ASEAN, Việt Nam đứng thứ 7 trong tổng số 10 quốc gia. Như vậy với lợi thế nhất định về nguồn lao động cho phép lựa chọn hình khối phù hợp tham gia vào hội nhập và chính qua hội nhập là điều kiện để hàng cao chát lượng nguồn lao động của Việt Nam. B. Những thách thức đặt ra trong quá trình hội nhập. 1. Trình độ phát triển so với kinh tế. Một khoảng cách khá xa giữa Việt Nam và quốc tế. Hiện nay 75% lao động làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp. Cho đến năm 1999 nền kinh tế nước ta về thực chất vẫn là nền kinh tế nông nghiệp, trong đó khu v ực thực chất vẫn là nèn kinh tế nông nghiệp, trong đó khu vực nông nghiệp chiếm 25,4% GDP, công nghiệp chiếm 34,5% và dịch vụ chiếm 40,1%. Trong khi đó ở các nước phát triển, tỷ trọng khu vực nông nghiệp giảm mạnh chỉ chòn khoảng 20% và khu vực dịch vụ thì đặc biệt phát triển, nhất là lĩnh vực thông tin, Nhìn chung trong nền kinh tế của Việt Nam, về công nghệ hiện nay vô cùng lạc hậu, so với thế giới chậm từ 56 -100 năm. Hệ thống thiết bị kỹ thuật ở hầu hết các doanh nghiệp lạc hậu so với mức trung bình hiện nay của thế giới 2 đ 3 thế hệ, thậm chí có lĩnh vực 4 -5 thế hệ. mà các ln của Việt Nam còn nỏ, yếu cả về khả năng quản lý kinh doanh lẫn khả năng, năng lực sản xuất. Các doanh nghiệp của chúng ta sau một thời gian dài hoạt động theo cơ chế hoạch hoá chuyển sang phương thức kinh doanh mơí còn lúng túng, nhất là trong tham gia cạnh tranh quốc tế. Hiện nay trong 6000 doanh nghiệp nhà nước. Chỉ có 5% làm ăn thực sự có hiệu quả. Năng lực cạnh tranh yếu kém của nền kinh tế là nguy cơ lớn khi đẩy nhanh nhịp độ hội nhập. Để hội nhập có hiệu quả vấn đề làm sao hỉa nâng cao được sức cạnh tranh thì các xí nghiệp mới có thể đứng vững trước sự xam nhập của hàng hoá bên ngoài và từ đó mới có thể vươn mạnh ra thị trường thế giới. Vì vậy Nhà nước cũng như doanh nghiệp cần có chính sách để nâng cao hiệu quả kinh doanh, tăng năng lực cạnh tranh, xem đó là nhiệm vụ hàng đầu hiện nay nên không sẽ không chạy kịp với lịch trình hội nhập vào AFTA đã xác định. 2. Tình hình nền kinh tế thị trường hiện tại. Nền kinh tế thị trường thế giới hiện nay đã phát triển trong khi đó chúng ta mới chuyển sang kinh tế thị trường vì vaạy các yêu tố của thị trường cũng chỉ mới hình thành ở bước đầu, chưa phát triển. Hơn nữa nền kinh tế thị trường thế giới hiện nay đang nằm dưới sự chi phối của các công ty xuyên quốc gia. Hội nhập, chúng ta phải tham gia vào các định chế kinh tế khu vực và toàn cầu. Các luật chơi chúng ta chưa thông thạo, thậm chí kiến thức kinh tế thị trường còn bất cập. Đó là chưa kể chúng ta hội nhập để xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tất yếu vấp phải sự chống đối thù địch chứ không phải chỉ là sự cạnh tranh kinh tế đonư thuần. Thách thức này bộc lộ rõ trong quá tình hội nhập vừa qua. Do mới chuyển sang kinh tế thị trường trình độ cán bộ quản lý, nhất là các cán bộ làm công tác, hội nhập còn mỏng và yếu đi vì vậy trong thực thi nhiệm vụ không tránh khỏi những sai lệch làm ảnh hưởng đến tiến trình chung. Hội nhập đặt ra yêu cầu cao đối với các nhà quản lý doanh nghiệp bên cạnh kiến thức, năng lực kinh doanh phải hiểu biết về kinh tế quốc té, nhất là thị trường quốc tế, tổ chức và hoạt động của các thể chế kinh tế quốc tế, các cam kết mà Việt Nam và các quốc gia dã thoả thuận . vv... Có thể nói nhìn chung các doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được điều này. Vì vậy trên thực tế đã có doanh nghiệp tuỳ tiện phá bỏ hợp đồng gây mất lòng tin với khách hàng quốc tế, làm tâm lý no ngại khi làm ăn ở Việt Nam. Cũng do mối phát triển trong giao dịch thnfh toán quốc tế chúng ta chưa áp dụng hoặc chưa quan tâm. Trong xu thế gia tăng mạnh mẽ toàn cầu hoá thị trường tài chính thì đây là hạn chế không nhỏ cho phép ta tham gia có hiệu quả vào thị trường tài chính quôc tế. 3. Vấn đề cải cách chính sách. Có thể nói rằng cho đến nay tuy chúng ta dã có rất nhiều cố gắng trong công tác soạn thảo xây dưngj ban hành pháp luật, nhưng hẹe thống luật lệ, chính sách của Việt Nam liên quan đến hội nhập quốc tế vẫn chưa hoàn chỉnh, còn nhiều bất cập so với các quy chuẩn quốc tế. Trong lĩnh vực thương mại hệ thống các quy định về thuế quan và phi thuế quan của ta quá phưc tạp lại hay điều chỉnh bổ xung thậm chí thay đổi làm cho các đối tác giảm nhiệt tình kinh doanh. Chúng ta vẫn còn áp dụng nhiều quy định riêng trong hợp tác kinh tế quốc tế và ngược lại cũng còn không ít kẽ hở, về pháp luật, về các chính sác, quy định để phía các đối tác gây thiệt hại cho phía Việt Nam cũng như thất thoát nguồn thu cho nhà nước. Trong lĩnh vực liên quan đến đầu tư nước ngoài cũng có nhiều ý kién phàn nàn về hệ thống luật, gồm ba điểm chính. - Việc áp dụng luật ở nhiều nơi, nhiều lúc còn tuỳ tiện. Các luật rất nhiều, song vẫn không đủ không đồng bộ, lại vênh nhau. Các ngôn từ trong luật không rõ ràng gây ra kẽ hở và khó khăn cho người điều hành. - Việc hiểu biết về pháp luật, tôn trọng pháp luật còn nhiều bất cập. Thiếu tổ chức công khai vẫn bàn luận và phán quyết của toà án hay quyết định của trọng tài dã dẫn đến những hiện tượng thiếu lành mạnh. Trong vận dụng và thực thi pháp luật. - Thiếu vắng một hệ thống các cơ quan giải quyết tranh chấp có hiệu quả công bằng. Các toà án kinh tế Việt Nam được thành lập để giải quyết các tranh chấp kinh tế, nhưng lại không có nhiều uy tín trên thế giới. Mặt khác các luật sư và doanh nghiệp Việt Nam thiếu sự hợp tác trong thi hành pháp luật. Sự hạn chế trong hệ thống luật như trên rõ ràng rất khó khăn cho việc đẩy nhanh quá trình hội nhập. Hội nhập vào các tổ chức kinh tế đòi hỏi chúng ta phải tuân thủ các quy chế chung mà thực tế nhiều quy định của ta không phù hợp thậm chí trái ngược, cho nên các hoạt động trong thực tiễn thường bị ách tắc, làm chậm tiến độ theo hợp đồng. Vấn đề đặt ra rõ ràng phải kiểm tra, hiện đại hoá hệ thống luật lệ cho phù hợp với việc xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại. - Hội nhập chủ động sé là phương châm hợp lý bảo đảm cho chúng ta hoà nhập với công đồng thế giới mà không bị hoà tan, tức vẫn bảo đảm được bản sắc, giữ vững nền độc lập. Để chủ động hội nhập đỏi hỏi chúng ta phải có kế hoạch dào tạo bồi dưỡng cán bộ những kiến thưc nghiệp vụ quản lý, phương tiện giao tiếp... Phải tiến hành tổ chức nghiên cứu thường xuyên và chuyên sâu về tình hình quốc tế, về các tổ chức kinh doanh quốc tế nói chung và đặc biệt về các đối tượng làm ăn chính. Nhiều thua thiệt của chúng ta trong giao lưu, hội nhập do chúng ta thiếu thông tin. Và cũng để chủ động hội nhập và hội nhập có hiệu quả cần kết hợp tốt giữa sức mạnh bên trong với bên ngoài. Tránh lệ thuộc quá lớn vào bền ngoài làm tăng tình dễ bị tổn thương của nền kinh tế. Phát huy đông sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế. Vấn đề then chốt để hội nhập có hiệu quả cần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế dân tộc. Muốn vậy phải đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Kết luận Hội nhập vào ASEAN là một hướng đi đúng, một cửa mở đúng ra thế giới bên ngoài phù hợp với thực lực của ta, giảm bớt cho ta những thua thiệt do sự quá chênh lệnh về trình độ, nếu như bước ngay vào thị trường thế giới mở cửa toàn phần. Về lộ trình hội nhập theo quan điểm của chúng tôi cần thúc đẩy sớm các cam kết ASEAN. Vì thị trường ASEAN phù hợp với ta và các quốc gia ASEAN cũng mong muốn một sự phát triển bình đẳng của khu vực. Những bài phát biểu của các vị lãnh đạo Mallaysia, Indonesia... Cho thấy rõ xu hướng đó: Mặc dù hội nhập có cả tích cực và tiêu cực, song đối với Việt Nam để có thể hiện được quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đòi hỏi chúng ta, nói như thủ tướng Phan Văn Khải, cần phải “chủ động tham gia vào quá trình toàn cầu hoá”. Theo em, các doanh nghiệp Việt Nam cần có chương trình cụ thể thúc đẩy triển khai hiệp định thương mại Việt - Mỹ cẩn thận để hội nhập kinh tế có hiệu quả. Rõ ràng là hội nhập, mở cửa ảnh hưởng trực tiếp ngay đến các doanh nghiệp, đến người lao động. Song đáng tiếc cho đến nay sự hiểu biết nói chung còn hạn chế vì vậy trong hoạt động thực hiện nảy sinh các mâu thuẫn, nhiều trường hựp làm chậm tiến độ thực hiện dự án. Vì vậy yêu cầu đặt ra cần phải tổ chức tìm hiểu giới thiệu về toàn cầu hoá, về hội nhập quốc tế rộng rãi hơn. Tài liệu tham khảo 1. GS.TS Dương Phú Hiệp - Toàn cầu hoá kinh tế TS. Vũ Văn Hà (NXB - KH-XH, 2001) 2. TS. Vũ Văn Hà: Quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật Bản trong những năm 1990 và triển vọng. NXB KHXH, Hà Nội. 2000.