Kế hoạch bài dạy Sinh học Lớp 8 - Tuần 16 - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Anh Tuấn

Ngày soạn: 25/12/2021 CHỦ ĐỀ: BÀI TIẾT (Thời lượng: 02 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nêu được vai trò của sự bài tiết. - Liệt kê được các thành phần của hệ bài tiết nước tiểu. - Mô tả cấu tạo của thận và chức năng lọc máu tạo thành nước tiểu. - Mô tả được quá trình tạo thành và thải nước tiểu. - Kể một số bệnh về thận và đường tiết niệu, nêu cách phòng tránh các bệnh này. 2. Năng lực - Năng lực tự chủ và tự học: tự phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm khi hợp tác, quyết định cách thức thực hiện nhiệm vụ. - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: nhận ra được vấn đề, chủ động đề ra cách thực hiện nhiệm vụ, đề xuất cách xử lý các vấn đề liên quan đến vệ sinh hệ bài tiết và bảo vệ sức khỏe. - Năng lực giáo tiếp và hợp tác: rèn kỹ năng trình bày, diễn đạt ý tưởng, câu trả lời; trao đổi tương tác tích cực với các thành viên trong nhóm. 3. Phẩm chất: Trách nhiệm: có ý thức xây dựng thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU HOẠT ĐỘNG HỌC GIÁO VIÊN HỌC SINH Hoạt động: Khởi động - Bảng 1 - Hoàn thành bảng Hoạt động: Tìm hiểu - Phiếu học tập 1 - Hoàn thành phiếu học tập khái niệm bài tiết 1 Hoạt động: Cấu tạo của - Phiếu học tập điền khuyết, chú - Hoàn thành phiếu học tập, hệ bài tiết nước tiểu thích hình chú thích hình. - Phần mềm Complete Anatomy Hoạt động: Tìm hiểu sự - Phiếu học tập 2 - Hoàn thành phiếu học tập tạo thành & thải nước 2 - Phần mềm Complete Anatomy tiểu. Hoạt động: Luyện tập - Các câu hỏi, bài tập - Trả lời các câu hỏi, BT. Hoạt động: Vận dụng - Phiếu giao nhiệm vụ cho HS - Thực hiện theo yêu cầu của phiếu giao nhiệm vụ III. TIẾN TRÌNH DẠY VÀ HỌC DẠY VÀ HỌC 1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG - Lớp cử một bạn làm quản trò, một bạn làm trọng tài. Chia lớp thành các 04 đội chơi, mỗi đội chơi có một đội trưởng. - Đội trưởng nhận lấy một bộ thẻ về các sản phẩm thải chủ yếu và cơ quan thực hiện bài tiết về cho đội hội ý hoàn thành trong 02 phút. - GV tổ chức HS hội ý trả lời câu hỏi: (1) Liệt kê các cơ quan trong hệ bài tiết và thử dự đoán xem bài tiết là gì? (2) Các sản phẩm thải cần được bài tiết phát sinh từ đâu? - GV ghi các ý trả lời của HS ra góc bảng. - GV tổng kết nhận xét phần thi, nêu vấn đề vào hoạt động hình thành kiến thức. 2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC HOẠT ĐỘNG 2.1: BÀI TIẾT VÀ CẤU TẠO HỆ BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU. Hoạt động 1.1: Tìm hiểu khái niệm bài tiết - Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục I SGK - HS nghiên cứu thông tin mục I SGK (trang 122) thảo luận cặp đôi và điền các từ: và thực hiện nhiệm vụ. lọc, thải ra, các chất cặn bã, gây hại vào chỗ Đáp án đúng: trống và trả lời các câu hỏi trong Phiếu học tập 1 dưới đây: (1) lọc Phiếu học tập 1 (2) thải ra Hàng ngày, cơ thể chúng ta phải (3) các chất cặn bã không ngừng (1) và (2) (4) gây hại. ngoài môi trường (3) do hoạt động trao đổi chất của tế bào tạo ra, cùng Dự trù câu trả lời: một số chất được đưa vào cơ thể quá liều - Bài tiết giúp cơ thể thải loại các chất lượng nên (4) cho cơ thể. Quá cặn bã và các chất độc hại khác để duy trình đó được gọi là bài tiết. trì tính ổn định của môi trường trong. Bài tiết là gì? - Hoạt động bài tiết có vai trò quan Bài tiết có vai trò như thế nào đối với cơ trọng là: thể sống? + Bài tiết CO2 của hệ hô hấp. Bài tiết - GV yêu cầu HS hoạt động độc lập, quan sát 1 chất thải của của hệ bài tiết nước tiểu, đoạn video về hệ bài tiết để trả lời các câu hỏi: trong đó hoạt động bài tiết của thận là chủ yếu. + Các cơ quan nào thực hiện bài tiết và sản phẩm thải là gì? Cơ quan nào chủ yếu? HS thực hiện nhiệm vụ. + Các sản phẩm thải cần được bài tiết phát sinh từ đâu? + Nếu quá trình bài tiết các sản phẩm thải bị trì trệ thì xảy ra điều gì? Nội dung ghi nhận I. Bài tiết - Bài tiết là một hoạt động của cơ thể lọc thải các chất dư thừa và các chất độc hại khác để duy trì tính ổn định của môi trường trong. - Hoạt động này do phổi, thận, da đảm nhiệm trong đó: + Phổi đóng vai trò quan trọng trong việc bài tiết CO2. + Da bài tiết mồ hôi. + Thận bài tiết các chất thải khác qua nước tiểu. Hoạt động 1.2: Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm - HS hoạt động cá nhân để chú nhỏ 07 HS thích các cơ quan trên Hình 1: Các cơ quan của hệ bài tiết nước tiểu. - GV trình chiếu H38.1. Các cơ quan của hệ bài tiết nước tiểu. Yêu cầu HS - HS thực hiện theo nhiệm vụ. chú thích các cơ quan trong hình vào tờ ￿ Đáp án đúng theo thứ tự: giấy tập (1) (2) Thận; (3) Ống dẫn nước - GV trình chiếu câu điền khuyết, yêu tiểu; cầu HS làm việc theo nhóm để hoàn thành bài tập điền khuyết sau: (4) Bóng đái; (5) Ống đái; Hệ bài tiết nước tiểu gồm: (1) ., - HS thực hiện theo nhiệm vụ. (2) , (3) . và (4) ￿ Đáp án đúng theo thứ tự: Thận gồm (5) ., với khoảng 2 (1) Thận; triệu đơn vị chức năng để (6) (2) Ống dẫn nước tiểu; và hình thành (7) . (3) Bóng đái; - Yêu cầu đại diện nhóm hoàn thành nhanh nhất lên bảng điền từ. (4) Ống đái; - Yêu cầu các nhóm đánh giá sản phẩm (5) 2 quả; của nhóm khác. (6) Lọc máu; - GV hướng dẫn HS chốt kiến thức. (7)Nước tiểu. - Đại diện nhóm thực hiện nhiệm vụ. - Các nhóm đánh giá chéo sản phẩm của nhóm bạn. Nội dung ghi nhận II. Cấu tạo hệ bài tiết. - Hệ bài tiết gồm: thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái và ống đái. - Thận gồm 2 quả thận, mỗi quả có tới 1 triệu đơn vị chức năng để lọc máu và tạo thành nước tiểu. HOẠT ĐỘNG 2.2: TÌM HIỂU SỰ TẠO THÀNH VÀ THẢI NƯỚC TIỂU Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Chia lớp thành 6 nhóm, mỗi nhóm 7 HS. - Yêu cầu HS hoạt động nhóm, nhóm trưởng điều khiển các thành viên trong nhóm, thư kí ghi chép lại báo cáo của - HS thực hiện nhiệm vụ. nhóm để lên trình bày trong 2 phút. Yêu cầu hoạt động nhóm thực hiện Phiếu học tập số 2: Phiếu học tập số 2: + Quan sát hình 39.1. - Tổ chức thảo luận để trình bày câu trả lời vào trang giấy tập. + Nội dung gợi ý trình bày: ● Nước tiểu được tạo thành ở đâu? ● Sự tạo thành nước tiểu gồm những quá trình nào? Các quá - Đại diện các nhóm nhận xét, bổ trình đó diễn ra ở đâu? sung, tranh luận (nếu có). - Yêu cầu các nhóm nhận xét. - Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ - HS đề xuất giả thuyết vấn đề; đưa của HS ra phương án. - Đặt vấn đề: dự đoán xem nước tiểu chính thức sau khi được hình thành - HS thảo luận bàn để ghi kết quả ra được dẫn đi đâu? giấy tập - Yêu cầu HS đánh giá kết quả. - HS đánh giá kết quả dưới sự hướng dẫn của GV ￿ Rút ra kết luận. Nội dung ghi nhận I. Tạo thành nước tiểu. - Nước tiểu được tạo thành ở các đơn vị chức năng của thận. - Bao gồm: + Quá trình lọc máu ở cầu thận để tạo thành nước tiểu đầu. + Quá trình hấp thụ lại các chất cần thiết. + Quá trình bài tiết tiếp các chất độc và chất không cần thiết ở ống thận để tạo nên nước tiểu chính thức và ổn định một số thành phần của máu. II. Thải nước tiểu. - Nước tiểu chính thức đổ vào bể thận, qua ống dẫn nước tiểu xuống tích trữ ở bóng đái, sau đó được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng ống đái, cơ bóng đái và cơ bụng. HOẠT ĐỘNG 2. 3: VỆ SINH HỆ BÀI TIẾT (HS Tự học) Nội dung ghi nhận I. Một số tác nhân chủ yếu gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu - Các tác nhân có hại cho hệ bài tiết nước tiểu: Vi khuẩn gây bệnh, các chất độc hại trong thức ăn, đồ uống, khẩu phần ăn không hợp lí. II. Cần xây dựng thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu + Giữ vệ sinh cho toàn cơ thể cũng như cho hệ bài tiết nước tiểu. + Khẩu phần ăn uống hợp lí. + Đi tiểu đúng lúc. 3. HOẠT ĐỘNG 3. LUYỆN TẬP Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu 2 HS gần nhau, 1 HS sẽ hỏi và HS kia sẽ - Thực hiện nhiệm vụ. nghe bạn trả lời lần lượt các câu hỏi sau: 1. Bài tiết đóng vai trò quan trọng như thế nào đối với cơ thể sống? 2. Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận và cho biết chúng ta có thể sống được không nếu không có thận? - Theo dõi, hướng dẫn, giúp đỡ HS thực hiện nhiệm vụ - Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của học sinh. - HS trình bày kết quả. - Yêu cầu HS làm việc theo nhóm để hoàn thành 3. Sơ đồ sau: Nước tiểu chính thức (được hình thành ở .), sau đó được dẫn xuống ￿ - HS thực hiện nhiệm vụ. bể thận ￿ ￿ bóng đái ￿ . ￿ thải ra ngoài. + Đại diện nhóm lên hoàn thành 4. Vẽ sơ đồ tóm tắt sự tạo thành nước tiểu. trên bảng. - Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng nhóm, bài làm của HS trong vở. - Yêu cầu HS trả lời câu hỏi: Trong các thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu, em đã có thói quen nào và chưa có thói quen nào? Kể tên những thói quen đó. + Đánh giá kết quả của từng nhóm. - Đánh giá kết quả thực hiện. - HS thực hiện nhiệm vụ. ￿ Giáo dục HS bảo vệ hệ bài tiết. - HS điều chỉnh. 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS hoàn thành các yêu cầu sau: - Thực hiện nhiệm vụ. 1. Kể tên một số bệnh thường gặp ở cơ quan bài tiết nước tiểu. - Trình bày kết quả 2. Kể những việc gia đình em đã làm để phòng tránh các bệnh về hệ bài tiết nước tiểu. 3. Đề ra kế hoạch hình thành thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu. 4. Hãy viết một đoạn văn không quá 200 từ, trong đó sử dụng các từ hoặc các cụm từ gợi ý sau: bài tiết, - Nộp bản kế hoạch, bài viết sau 1 sản phẩm thải. da, phổi, mồ hôi, ống dẫn nước tiểu, tuần qua email, Zalo hoặc trực ống đái, bóng đái . tiếp. - Đánh giá kết quả thực hiện. - Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng HS.