Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 - Tuần 32, Tiết 151 đến 155 - Năm học 2020-2021

Ngày soạn: 24/4/2021 Tiết 151: Luyện nói: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ A. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức: - Những yêu cầu đối với luyện nói khi bàn luận về một đoạn thơ, bài thơ trước tập thể. 2. Kĩ năng: - Lập ý và dẫn dắt vấn đề khi nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. - Trình bày miệng một cách mạch lạc những cảm nhận, đánh giá của mình về một đoạn thơ, bài thơ. 3. Thái độ: Có ý thức trình bày miệng những cảm nhận, đánh giá của mình về một đoạn thơ, bài thơ. B. Chuẩn bị: - GV: Giáo án, bảng phụ. - HS: Soạn bài, tập nói luận điểm 2, 3 phần Thân bài; phần Kết bài. C. Các hoạt động dạy học:  Ổn định tổ chức:  Bài cũ: ? Hãy nhắc lại dàn ý của đề bài xây dựng ở tiết trước?  Bài mới:  Hoạt động 1: GV kiểm tra việc chuẩn bị bài nói của học sinh.  Hoạt động 2: Thực hành nói trước lớp. - GV nhắc lại các yêu cầu cần đạt của bài nói. Yêu cầu: - Bám vào nhan đề đã cho (kiểu bài: Nghị luận về 1 bài thơ; vấn đề: Tình cảm bà cháu) - Chú ý liên kết giữa các phần: Mở bài; Thân bài; Kết bài. - Chọn vị trí để trình bày sao cho có thể nhìn được người nghe. - Bám vào những đặc sắc của tác phẩm, chú ý lựa chọn ngôn ngữ nói mạch lạc, tự nhiên theo dàn ý đã chuẩn bị. - Biết nói với âm lượng đủ nghe, chú ý đến tốc độ nói, ngữ điệu nói hấp dẫn, phù hợp với cảm xúc của bài thơ, thể hiện được tình cảm của mình. - Tập trung vào 1 vài cảm nhận, ý kiến mà mình tâm đắc, thích thú nhất. - Biết nghe, nhận xét được phần trình bày của bạn cả về nội dung và hình thức. * Chú ý: Dùng ngôn ngữ nói chứ không đọc bài. Cách thức tổ chức: - GV chia lớp thành 4 nhóm, dành 2 -5 phút cho các nhóm thống nhất bài nói. - GV gọi đại diện các nhóm lên bảng trình bày luận điểm 2, 3 phần Thân bài; phần Kết bài. - Các nhóm nhận xét lẫn nhau, bổ sung cho nhau. - GV nhận xét, bổ sung bài nói của từng nhóm (nội dung, hình thức). - GV gọi 1 – 2 HS khá nói lại nội dung của toàn bài.  Hoạt động 3: GV đánh giá tiết luyện nói. - GV đánh giá tiết học, biểu dương những nhóm, những HS có bài nói tốt, lưu ý những những nhóm, HS chuẩn bị chưa tốt, kĩ năng nói hạn chế, cần khắc phục nhược điểm, rút kinh nghiệm ở các tiết luyện nói sau. D. Hướng dẫn học ở nhà: - Tập trình bày một bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ trước mặt bạn bè hoặc người thân. - Soạn bài mới: “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê. GV hướng dẫn soạn: + Đọc kĩ văn bản, nắm chắc nội dung và nghệ thuật. + Tóm tắt được văn bản. + Nắm được nét chính về nhân vật Phương Định. Tiết 152: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI (trích) (Lê Minh Khuê) A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: 1. Kiến thức: - Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên trong sáng trong cuộc sống chiến đấu nhiều gian khổ, hy sinh nhưng vẫn lạc quan của những cô gái TN xung phong trong truyện. - Thấy được thành công của tác giả trong việc miêu tả tâm lí nhân vật, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ kể hấp dẫn. 2. Kĩ năng: - Đọc – hiểu một tác phẩm tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. - Phân tích tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất xưng “tôi”. - Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng nhân vật trong tác phẩm. 3. Thái độ: Có ý thức đọc – hiểu một tác phẩm tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. B. Chuẩn bị: - GV: Giáo án, chân dung tác giả, tập truyện ngắn Lê Minh Khuê (NXB Văn học, Hà Nội, 1994); bảng phụ. - HS: Soạn bài, tham khảo các bài viết về Lê Minh Khuê và tác phẩm“Những ngôi sao xa xôi”. C. Các hoạt động dạy học:  Ổn định tổ chức:  Bài cũ:  Bài mới: Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt  Hoạt động 1: Hướng dẫn HS đọc và I. Đọc – hiểu chú thích: tìm hiểu chú thích. ? Dựa vào chú thích* SGK, hãy trình bày 1. Tác giả: Lê Minh Khuê, sinh năm 1949, những hiểu biết của em về tác giả Lê quê: Tĩnh Gia –Thanh Hoá. Minh Khuê và tác phẩm “Những ngôi sao - Gia nhập TNXP, thuộc thế hệ những nhà xa xôi”. văn bắt đầu sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ. - GV lưu ý HS các chú thích 1, 3, 4, 6 - Là cây bút nữ có sở trường về truyện (SGK). ngắn, với ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế, sắc sảo, đặc biệt là tâm lí nhân vật phụ nữ. 2. Tác phẩm: Sáng tác năm 1971- lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt.  Hoạt động 2: Hướng dẫn HS đọc - II. Đọc - hiểu văn bản: tìm hiểu văn bản. 1. Đọc, tóm tắt: - GV đọc mẫu 1 đoạn, gọi HS đọc tiếp cho đến hết, GV nhận xét đọc. Yêu cầu: Thể hiện được giọng điệu ngôn ngữ, đặc điểm của lời văn: câu ngắn, gần với khẩu ngữ. ? Hãy tóm tắt truyện (khoảng 8-10 câu). - HS tóm tắt, GV nhận xét, bổ sung, giới thiệu văn bản tóm tắt trên bảng phụ. 2. Tìm hiểu chung: ? Xác định thể loại? (truyện ngắn) a. Cốt truyện: ? Em có nhận xét gì về cốt truyện? Mạch - Đơn giản, mạch truyện phát triển theo truyện ? dòng ý nghĩ, tâm trạng của nhân vật, đan ? Truyện có những nhân vật nào? Ai là xen giữa hiện tại và quá khứ được tái hiện nhân vật chính? trong hồi tưởng. ? Truyện được trần thuật theo ngôi thứ b. Nhân vật kể chuyện: mấy? Việc chọn vai kể như vậy có tác - Phương Định – nhân vật chính, kể theo dụng gì trong việc thể hiện nội dung ngôi thứ nhất, xưng “tôi”. truyện ? -> Phù hợp với nội dung tác phẩm; tạo - GV chốt. thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. 3. Tìm hiểu chi tiết: ? Không gian sống của các cô gái TNXP a. Vẻ đẹp của ba nữ TNXP: là gì? Thế nào là cao điểm? Trọng điểm? a. Hoàn cảnh sống, chiến đấu: ? Hãy tìm những chi tiết tái hiện không gian mặt đường? Quang cảnh như thế Không gian mặt Không gian trong nào? Nhận xét về không gian mặt đường? đường hang ? Những chi tiết khắc họa không gian - ... đường bị đánh - Sát cao điểm trong hang? Tác giả đã sử dụng biện pháp lở loét - Mát lạnh, ẩm ướt. nghệ thuật gì để tái hiện không gian đó? - ... không có lá (tả thực, đối lập tương phản) xanh, thân cây bị - Gv bình. tước khô cháy - ... bom nổ, đất bốc khói, không khí bàng hoàng,... -> Rộng lớn, căng -> Nhỏ, hẹp, bình thẳng, khốc liệt. yên. ? Thời gian làm việc và công việc cụ thể của các cô gái là gì? * Thời gian: liên tục, chạy trên cao điểm giữa ban ngày. * Công việc: - Quan sát địch ném bom - San lấp hố bom. - Ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới; đếm bom chưa nổ và tìm cách phá ? Qua đó, em có nhận xét gì về hoàn cảnh bom. sống và chiến đấu của ba cô gái? => Cuộc sống chiến đấu gian khổ, nguy - Gv bình. hiểm, cái chết luôn rình rập. (Hiện thực ? Qua lời kể, tự nhận xét và nhận xét của khốc liệt của chiến tranh) Phương Định về bản thân và 2 đồng đội, b. Vẻ đẹp: em hãy tìm ra những nét tính cách, phẩm * Phẩm chất chung: chất chung ở họ. - Tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ, - HS trình bày, GV nhận xét, chốt. lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng chí, đồng đội gắn bó. (những chiến sĩ - GV bình. TNXP ở chiến trường) - Dễ xúc cảm, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ trầm tư. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường khó khăn, ác liệt. ? Bên cạnh những nét chung đó, ở họ, còn (các cô gái trẻ) có những nét gì riêng biệt ? * Nét riêng: - Hoàn cảnh gia đình. - Cá tính, sở thích: + Phương Định: Nhạy cảm, hồn nhiên, thích mơ mộng, hay sống với những kỷ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố của mình; thích bó gối ngắm mình trong gương và hát. + Chị Thao: Là đội trưởng, cương quyết, táo bạo, bình tĩnh, dũng cảm trong chiến đấu, nhưng lại sợ vắt và sợ máu. Chị thích - GV bình: Cách tả nhân vật... làm câu thêu thùa, chép bài hát chuyện kể khá sinh động và chân thật. + Nho: hồn nhiên, trong sáng, thích ăn kẹo, - GV sơ kết nội dung tiết 1. thích thêu hoa rực rỡ, loè loẹt trên khăn gối. Cô yếu đuối, đầy nữ tính nhưng táo bạo, dũng cảm trong chiến đấu. => Vẻ đẹp của các nhân vật tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. D. Hướng dẫn học ở nhà: - Đọc lại bài, tóm tắt phần văn bản. - Soạn các câu hỏi còn lại đặc biệt chú ý phân tích và nêu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện; khái quát giá trị nội dung, nghệ thuật của đoạn trích. ==================== o0o ================== Tiết 153: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI (trích) - tiết 2 (Lê Minh Khuê) A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: 1. Kiến thức: - Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên trong sáng trong cuộc sống chiến đấu nhiều gian khổ, hy sinh nhưng vẫn lạc quan của những cô gái TN XP trong truyện, đặc biệt là Phương Định - nhân vật chính của truyện. - Thấy được thành công của tác giả trong việc miêu tả tâm lí nhân vật, lựa chọn ngôi kể, ngôn ngữ kể hấp dẫn. 2. Kĩ năng: - Đọc – hiểu một tác phẩm tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. - Phân tích tác dụng của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất xưng “tôi”. - Cảm nhận vẻ đẹp hình tượng nhân vật trong tác phẩm. 3. Thái độ: Có ý thức đọc – hiểu một tác phẩm tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. B. Chuẩn bị: - GV: Giáo án, tư liệu về Lê Minh Khuê, bảng phụ. - HS: Soạn bài, tham khảo các bài viết về Lê Minh Khuê và tác phẩm“Những ngôi sao xa xôi”. C. Các hoạt động dạy học:  Ổn định tổ chức:  Bài cũ: ? Hãy tóm tắt đoạn trích tác phẩm truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê. ? Những nét chung và riêng của 3 nữ TNXP trong tổ trinh sát mặt đường trong truyện này là gì?  Bài mới: Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt  Hoạt động 1: Hướng dẫn HS đọc - 3. Tìm hiểu chi tiết: tìm hiểu văn bản. (tiếp) b. Nhân vật Phương Định: ? Phương Định tự giới thiệu về hoàn - Là con gái Hà Nội. cảnh, ngoại hình của mình như thế nào? - "... tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày,... cái cổ cao, kiêu hãnh ..." - > ngoại hình xinh xắn, duyên dáng, đáng ? Tuổi thơ của cô có gì đáng chú ý? yêu - Có một thời học sinh hồn nhiên, vô tư ? Bên cạnh những phẩm chất chung như bên mẹ, ... hai đồng đội cùng tổ, em thấy Phương - Tâm hồn trẻ trung, lãng mạn, hay sống Định có những nét riêng gì về tâm hồn, với kỉ niệm tuổi thơ... tính cách? Lấy dẫn chứng phân tích? - Là cô gái nhạy cảm, hồn nhiên, hay - HS thảo luận, trình bày- GV nhận xét, mơ mộng giàu cảm xúc, thích hát: “Tôi bình. mê hát... và cũng thích làm điệu 1 chút trước các chàng lính trẻ”. - Yêu mến, gắn bó thân thiết với đồng đội trong tổ và cả đơn vị mình, đặc biệt cô dành tình yêu và niềm cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ mà cô gặp trên trọng điểm của con đường mặt trận. - Hay quan tâm đến hình thức của mình: “Tôi là... xa xăm!”. Cô biết mình được nhiều người để ý và có thiện cảm -> thấy vui và tự hào. Nhạy cảm nhưng cô lại không hay biểu lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo giữa đám đông - HS đọc lại đoạn tả cảnh phá bom. tưởng như là kiêu kì, điệu. ? Diễn biến tâm lí của Định trong lần - Chiến đấu dũng cảm, kiên cường, hoàn phá bom nổ chậm ở phần cuối truyện thành xuất sắc nhiệm vụ. được miêu tả như thế nào? Điều đó thể + Cảm giác thấy “các anh cao xạ” đang hiện rõ nét phẩm chất gì ở cô? dõi theo từng động tác, cử chỉ của mình - GV bình. -> rùng mình, gai người khi “thỉnh ? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu thoảng lưỡi xẻng.... chẳng lành”=> tả tâm lí nhân vật của Lê Minh Khuê? Cảm giác căng thẳng, chờ đợi tiếng nổ - GV bình. của quả bom. ? Tính cách hồn nhiên, vô tư của => Tâm lí nhân vật được miêu tả cụ thể, Phương Định còn được thể hiện như thế tỉ mỉ, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ, nào ở đoạn cuối phần trích? dù chỉ thoáng qua trong giây lát. - GV bình. - Chỉ một trận mưa đá bất ngờ vụt qua ? Qua đoạn trích, em có cảm nhận như cũng đánh thức ở cô nhiều kỉ niệm và thế nào về thế hệ trẻ Việt Nam thời nỗi nhớ về thành phố quê hương, gia chống Mĩ? (HS phát biểu, GV nhận xét, đình, tuổi thơ thanh bình: “Nhưng... trên chốt). đầu”. -> Thế giới tâm hồn phong phú, trong  Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tổng sáng, tốt đẹp, cao thượng, gan dạ, quả kết. cảm của tuổi trẻ thời chống Mĩ. ? Em có nhận xét gì về đặc điểm nghệ III. Tổng kết: thuật của truyện? 1. Nghệ thuật: - Sử dụng ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện. - Miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, tinh tế. - Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện. ? Hãy khái quát chủ đề của truyện? (GV - Lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên. củng cố) 2. Nội dung: Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm - GV giới thiệu 1 số bài thơ cùng đề tài hồn của ba cô gái TNXP trong hoàn sáng tác thời chống Mĩ , lời bài hát: Cô cảnh chiến tranh ác liệt. gái mở đường (nhạc và lời: Xuân Giao, 1966). * Củng cố: ? Vì sao, tác giả lại đặt tên truyện là “Những .... xa xôi”? - GV khắc sâu giá trị nội dung và nghệ thuật. D. Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, tóm tắt truyện; viết đoạn văn phân tích nhân vật trong truyện. - Phát biểu cảm nghĩ về tuổi trẻ VN trong kháng chiến chống Mĩ qua các nhân vật trong truyện. - Soạn bài mới: Chương trình địa phương (phần Tập làm văn). Bài 5 : ÔN TẬP: NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: 1. Kiến thức: - Củng cố kiến thức cơ bản về tác giả, tác phẩm. 2. Kĩ năng: -Rèn kĩ năng viết đoạn văn nghị luận. 3. Thái độ: Có ý thức đọc – hiểu một tác phẩm tự sự sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước. B. Chuẩn bị: - GV:Soạn bài. - HS: Soạn bài, tham khảo các bài viết về Lê Minh Khuê và tác phẩm“Những ngôi sao xa xôi”. C. Các hoạt động dạy học:  Ổn định tổ chức:  Bài cũ: I. Kiến thức cơ bản. 1. Tác giả : - Lê Minh Khuê sinh năm 1940, quê ở huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hoá. Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn vào đầu những năm 1970, chủ yếu viết về cuộc sống chiến đấu của tuôổ trẻ ở tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, tác phẩm của Minh Khuê bám sát những chuyển biến của đời sống xã hội và con người trên tinh thần đổi mới. Lê Minh Khuê là cây bút chuyên về truyện ngắn. 2. Tác phẩm : Truyện « Những ngôi sao xa xôi » là một trong những tác phẩm đầu tay của LMK, viết năm 1971, trong lúc cuộc kháng chiến chống Pháp đang diễn ra ác liệt. II. Một số câu hỏi xoay quanh tác phẩm. Câu 1 : Giải thích nhan đề : Những ngôi sao xa xôi. - Thoạt đầu, có vẻ như không có gì thật gắn bó với nội dung của truyện. Và chỉ gần đến cuối câu chuyện, hình ảnh những ngôi sao mới xuất hiện trong những cảm xúc hồn nhiên, mơ mộng của Phương Định, ngôi sao trên bầu trời thành phố. - Ánh đèn điện như những vì sao lung linh trong xứ sở thần thiên của những câu chuyện cổ tích. + Biểu hiện cho cho những tâm hồn hết sức hồn nhiên, mơ mộng, lãng mạn của những cô gái thành phố. + Biểu hiện cho những khát vọng, ước mơ trong tâm hồn thiếu nữ về một cuộc sống thanh bình, êm ả giữa những gì gần gũi khốc liệt của chiến tranh, không khí bàng hoàng của bom đạn, tất cả như trở nên xa vời. + Ánh sáng của các vì sao thường nhỏ bé, không dễ nhận ra, không rực rỡ chói loà như mặt trời, và cũng không bàng bạc, thấm đẫm bao phủ như mặt trăng. Nhiều khi nhìn lên bầu trời, ta phải thật chăm chú mới phát hiện ra những ngôi sao ấy. - Và phải chăng vẻ đẹp của các cô thanh niên xung phong ấy cũng như vậy. Và chúng lại « xa xôi », vì thế phải thật chăm chú mới nhìn thấy được, mới yêu và quý trọng những vẻ đẹp như thế. Câu 2 : Tóm tắt nội dung cốt truyện và nêu ý nghĩa của truyện ? a. Tóm tắt : Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một địa điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có : hai cô gái rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì luôn phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom và phải làm việc giữa ban ngày dưới bom đạn của quân thù trên một tuyến đường ác liệt. Tuy vậy, họ vẫn lạc quan yêu đời, vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Cái hang đá dưới chân cao điểm là « ngôi nhà » của họ đã lưu giữ biết bao kỉ niệm đẹp của ba cô gái mở đường trong những tháng ngày gian khổ mà anh hùng của cuộc kháng chiến chống Mĩ. b. Ý nghĩa của truyện : - Làm nổi bật tâm hồn tỏng sáng, mơ mộng, tình thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu vô cùng gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Câu 3 : Truyện được trần thuật từ nhân vật nào ? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện ? - Truyện được trần thuật từ ngôi thứ nhất và những người kể chuyện cũng là nhân vật chính. Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xcus và suy nghĩ của nhân vật. Để cho nhân vật là người trong cuộc kể lại thì câu chuyện sẽ thật hơn, cụ thể và sinh động hơn, tạo cho người đọc cảm giác tin vào câu chuyện hơn. Và ở đây, truyện viết về chiến tranh, tất nhiên phải có bom đạn, chiến đấu, hi sinh, nhưng trong truyện này, hiện lên khá rõ là thế giới nội tâm của các cô gái thanh niên xung phong với vẻ đẹp tâm hồn của một thế hệ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ. Đó cũng là do cách lựa chnj và kể của tác giả - nhất là vai kể ở đây lại là một cô gái trẻ Hà Nội có cá tính nhiều mộng mơ với những kỉ niệm đẹp của thời thiếu nữ. Câu 4 : Tìm hiểu những nét chung và những nét riêng của ba nhân vật cô gái thanh niên xung phong trong truyện. a. Nét chung : - Họ đều thuộc thế hệ những cô gái thanh niên xung phong thời kì kháng chiến chống Mĩ mà tuổi đời còn rất trẻ (như Phương Định vốn là một cô học sihh thành phố), có lí tưởng, đã tạm xa gia đình, xa mái trường, tự nguyện vào chiến trường tham gia một cách vô tư, hồn nhiên. Việc họ lấy hang đá làm nhà, coi cao điểm đầy bom đạn là chiến trường hàng ngày đối mặt với cái chết trong gang tấc đã nói lên tất cả. Nét chung này không chỉ có ở đây mà còn được nói đến ở nhiều tác phẩm khác như « Gửi em, cô thanh niên xung phong » của Phạm Tiến Duật, « khoảng trời hố bom » của Lâm Thị Mỹ Dạ và truyện ngắn « mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh Châu Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cô gái mở dường thời kháng chiến chống Mĩ. - Họ đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường : tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, lòng dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó. Có lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm không từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hoàn thành nhiệm vụ ( d/c – sgk). Khi đồng đội gặp tai nạn thì khẩn trương cứu chữa và tận tình chăm sóc (câu chuyện Nho bị thương khi phá bom). Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luôn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luôn lạc quan yêu đời, trong hang vẫn vang lên tiếng hát của ba cô gái. - Cùng là ba cô gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát Cả ba đều chưa có người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ (chi tiết trận mưa đá bất chợt đến và niềm vui trẻ trung của ba cô gái khi được « thưởng thức » những viên đá nhỏ. b. Nét riêng : - Nho là một cô gái trẻ, xinh xắn, « trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng », có « cái cổ tròn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nó lên tay ». Nho lại rất hồn nhiên – cái hồn nhiên cảu trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo » ; khi bị thương nằm trong hang vẫn nhổm dậy, xoè tay xin mấy viên đá mưa, nhưng khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn : « Nho cuộn tròn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho quay lưng lại chúng tôi, chụp cái mũ sắt lên đầu » Và trong một lần phá bom, cô đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. - Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cô học sinh thành phố, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô từ về gia đình và về thành phố của mình. Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả một dòng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xoáy mạnh như sóng trong tâm trí cô gái. Có thể nói đây là những nét riêng cảu các cô gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu. - Còn Thao, tổ trưởng, ít nhiều có từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng không thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. « Áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự « bình tĩnh đến phát bực » : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « móc bánh quy trong túi, thong thả nhai ». Có ai ngờ con người như thế lại sợ máu và vắt : « thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».VÀ không ai có thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị không hát trôi chảy được bài nào. Nhưng chị lại có ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài h át. => Những nét riêng đó đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn. Câu 5 : Viết đoạn văn nêu cảm nhận về nhân vật Phương Định. (khoảng 12 -> 15 câu) Gợi ý : Triển khai các ý sau : Phương Định là hình ảnh tiêu biểu của những người con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc. - Cô rất trẻ , có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh bình của thành phố. - Ngay giữa chiến trường ác liệt, Phương Định vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng : cô hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn : nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát. ( Cảm xúc của Đình trước cơn mưa đá) - Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình. (Hay ngắm mắt mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã ., nét kiêu kì của những cô gái Hà thành) - Tình cảm đồng đội sâu sắc : yêu mến hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn. (Chăm sóc Nho khi Nho bị thương .) - Ngời lên những phẩm chất đáng quý : có trách nhiệm với công việc, dũng cảm, bình tĩnh, tự tin . - Truyện kể theo ngôi thứ nhất (nhân vật kể là nhân vật chính) phù hợp với nội dung truyện và thể hiện tâm trạng suy nghĩ của nhân vật. Tác giả am hiểu và miêu tả sinh động nét tâm lí của những nữ thanh niên xung phong. => Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Đoạn văn mẫu : Là con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc, cô mang theo những kỉ niệm đẹp của một thời học sinh vô tư lự bên người mẹ và những hình ảnh, những kỉ niệm thân thương quá đối với thành phố của cô (1). Ở chiến trường 3 năm, đã quen với những thử thách nguy hiểm, giáp mặt hàng ngày với cái chết, nhưng cô không hề mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những ước mơ về tương lai : nhạy cảm, mơ mộng và thích được hát(2). Cô hồn nhiên đến đáng yêu khi gặp cơn mưa đá trên cao điểm : « Tôi chạy vào, bỏ trên bàn tay đang xoè ra của Nho mấy viên đá nhỏ. Lại chạy ra, vui thích cuống cuồng. Rồi mưa tạnh, tôi bỗng thẫn thờ tiếc không nói nổi »(3). Cùng với trận mưa đá ấy, những kỉ niệm thời thiếu nữ lại trào lên trong cô « xoáy mạnh như sóng » biết bao hình ảnh thân thương của gia đình, thành phố và quê hương (4). Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường (5). Là cô gái xinh đẹp, đầy nữ tính, biết điệu đà làm dáng nhưng lại rất kín đáo, tế nhị, có chiều sâu trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (6). Biết mình được các anh lính để mắt, điều đó khiến cô vui và tự hào nhưng cô không hề tỏ ra vồn vã, săn đón, cô luôn kín đáo giữa đám đông : « đứng ra xa, khoanh tay lại trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mìm chặt » (7). Cô yêu mến đồng đội, đặc biệt là hai người bạn gái cùng tổ, luôn lo lắng sau mỗi lần phá bom : « Tôi phủi áo, căng mắt nhìn qua khói và chạy theo chị Thao Chi Thao vấp ngã. Tôi đỡ chị Tôi moi đất, bế Nho đặt lên đùi mình », rồi chăm sóc đồng đội như một y tá(8). Cô còn yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn (9). Trong suy nghĩ của cô : « những người đẹp nhất, thông mình, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục có ngôi sao trên mũ (10). Cuộc sống chiến đấu đối mặt với kẻ thù hàng ngày, thần Chết luôn đe doạ từng giây phút đã rèn luyện cho cô gái Hà thành đức tính dũng cảm, gan dạ, tự tin để hoàn thành mọi nhiệm vụ (11). Công việc hàng ngày của cô và đồng đội rất nhiều và nguy hiểm : phá bom, ít nhất là 3 quả, có ngày 5 quả », công việc khủng khiếp bóp nghẹt trái tim, nhưng cô nói về chừng ấy công việc gọn gàng, khô khốc, tĩnh nhẹ như không, cô nghĩ về công việc của mình quá giản dị và còn cho là có cái thú riêng : « có ở đâu như thê này không. Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh căng ra như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chận chạy mà vẫn không biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ » (12). Chiến tranh và đạn bom giặc Mỹ đã làm cô lớn lên, trở thành dũng sĩ mạnh mẽ mà cô không hề biết : « quen rồi. Một ngày tôi phá bom đến 5 lần. Ngày nào ít : ba lần. Tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể » (13). Thế đấy, những cảm xúc, suy nghĩ chân thực của cô đã truyền sang cho người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục (14).Tất cả đã được tác giả kể chân thực, sinh động và tự nhiên qua tâm lí nhân vật ở những sự việc và chi tiết có ý nghĩa trong truyện, và những nét tâm lí này lại được chính nhân vật nói lên qua vai kể của mình nên lại càng thấm thía(15). Câu 6 : Viết một đoạn văn quy nạp (12 câu): « Những ngôi sao xa xôi » đã khắc hoạ vẻ đẹp tâm hồn của thanh niên Hà Nội qua hình ảnh Phương Định dũng cảm gan dạ mà cũng thật trong trẻo, mộng mơ. Gợi ý : - Đoạn văn giầu chất thơ (tâm trạng trước trận mưa đá) => cảm xúc bâng khuâng xao xuyến, niềm vui nỗi buồn chợt đến, chợt đi. - Niềm tin ấy cứ lấp lánh mãi như ánh sáng của những ngôi sao xa xôi mà không gì, không một thế lực tàn bạo, khắc nghiệt nào có thể dập tắt được - Trong cảm xúc bâng khuâng, xao động, thoáng qua của PĐ, hình ảnh ngôi nhà, người mẹ, những gì thân thuộc gần gũi đến hình ảnh lung linh của những ngôi sao mà tác giả đã hơn một lần nhắc đến, ánh sáng của đèn điện ngỡ là thực mà như là ảo. Tất cả hiện lên trong ánh sáng lung lính của kí ức mộng mơ, rất thiếu nữ, rất dung dị của người Hà Nội. Câu 7 : Trong truyện « Những ngôi sao xa xôi » có đoạn : « Không hiểu vì sao mình gắt nữa . đang bắn ». Những câu văn trên đã thể hiện hiện thực như thế nào ? Nhận xét về hiệu quả diễn đạt của những câu văn ấy ? Gợi ý : - Nhịp điệu dồn dập của những câu văn như những đợt bom đang liên tiếp dội xuống, như khói đang dồn vào hang => Góp phần tô đậm hiện thực. - Sợ + lo lắng -> « gắt » - « Trên cao điểm vắng vẻ, chỉ có »=> Vẫn tiếp tục bằng những câu văn ngắn, rất ngắn, một loạt các câu đặc biệt diễn tả sự cách biệt của con người trên cao điểm. - Câu văn « và bom » đặt giữa hai câu => dường như quả bom ngăn cách Định và đồng đội của cô. TỪ « và » liên kết câu tựa như những ý nghĩ, những suy nghĩ tình cảm gắn kết PĐịnh với Nho và Thao. Nhưng đồng thời chính ý nghĩ về đồng đọi lại khiến cho PĐịnh bớt sợ, bớt cô đơn. Cô gái Hà Nội ấy cảm thấy vững lòng hơn khi thấy « Cao xạ đặt bên kia quả đồi ». Tiếng súng cao xạ - tiếng của những người đồng chí khiến cô vững tâm hơn. => Đoạn văn vừa gợi được sự khốc liệt của chiến tranh, vừa diễn tả được tâm trạng lo lắng bồn chồn của PĐ đồng thời cũng thể hiện những tình cảm, suy nghĩ về tình đồng đội rất ấm áp. D. Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, tóm tắt truyện; viết đoạn văn phân tích nhân vật trong truyện. - Phát biểu cảm nghĩ về tuổi trẻ VN trong kháng chiến chống Mĩ qua các nhân vật trong truyện. - Soạn bài mới: Chương trình địa phương (phần Tập làm văn). Tiết 155: CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA PHƯƠNG (PHẦN TẬP LÀM VĂN) Thực hành: Học sinh trình bày trước lớp về tình hình an toàn giao thông ở Hà Tĩnh A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 1. Kiến thức: - Củng cố những kiến thức về kiểu bài nghị luận về sự việc, hiện tượng của đời sống. - Viết và trình bày được một bài văn hoàn chỉnh vấn đề an toàn giao thông địa phương với những suy nghĩ, kiến nghị riêng của bản thân trước lớp (tổ). 2. Kĩ năng: - Trình bày trước lớp (tổ) những suy nghĩ, đánh giá về vấn đề an toàn giao thông ở địa phương một cách rõ ràng, khúc chiết. 3. Thái độ: Có ý thức trình bày một vấn đề mang tính xã hội với suy nghĩ, kiến nghị của riêng mình. B. Chuẩn bị: - GV: Giáo án, một số bài viết về vấn đề an toàn giao thông địa phương trên báo. - HS: Viết một bài văn hoàn chỉnh về vấn đề an toàn giao thông địa phương. C. Các hoạt động dạy học:  Ổn định tổ chức:  Bài cũ: GV kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà của học sinh.  Bài mới:  Hoạt động 1: GV nêu yêu cầu của bài học: Trình bày nội dung về an toàn giao thông ở Hà Tĩnh (các em đã được chuẩn bị ở tiết 100).  Hoạt động 2: GV yêu cầu HS nhắc lại dàn ý (đã xây dựng ở tiết 100). Dàn ý: I. Mở bài: - Tình hình vi phạm giao thông đến mức gây tai nạn ở địa phương em như thế nào? Bao nhiêu vụ/tuần, tháng? Số vụ nghiêm trọng? So với khu vực và toàn quốc, tình hình như thế nào? Ước tính thiệt hại? II. Thân bài: - Phân tích một số hiện tượng vi phạm điển hình (tình trạng và hậu quả). - Nêu nguyên nhân. Nguyên nhân nào là quan trọng nhất? Cách khắc phục? - Nhận định được tiến triển (tốt hay xấu) của tình hình an toàn giao thông tại địa phương mình. III. Kết bài: - Bày tỏ thái độ của bản thân trước tình hình đó (xuất phát từ lợi ích chung của cộng đồng).  Hoạt động 3: GV nêu một số yêu cầu và hướng dẫn HS cách thức trình bày. * Yêu cầu: - Tất cả HS trong lớp đều phải tham gia. - Trình bày miệng theo một dàn ý đã được cả lớp, nhóm thống nhất, không được cầm văn bản đọc. - Phát âm đúng, ngữ điệu chuẩn theo kiểu thuyết minh, tránh tình trạng đọc thuộc lòng, vừa nói vừa nghĩ. - Tư thế trình bày đàng hoàng, tự tin, kết hợp một cách hợp lí ngữ điệu, cử chỉ và thái độ để thuyết phục người nghe. - Bố cục bài nói phải đầy đủ 3 phần (MB, TB, KB), có luận điểm, luận cứ lập luận rõ ràng, có chuyển mạch, chiếu ứng, có sức thuyết phục. * Cách thức trình bày: - GV chia lớp thành 4 nhóm, cho HS thảo luận và thống nhất bài nói trước lớp (5 phút) để thống nhất trong nhóm. - GV gọi đại diện mỗi nhóm lần lượt trình bày bài nói đã thống nhất trong nhóm. (30 – 35 phút)  Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS nhận xét theo các yêu cầu về nội dung, phương pháp. - GV gọi HS ở các nhóm khác nhận xét, bổ sung, sửa lỗi (nếu có).  Hoạt động 5: GV nhận xét, đánh giá giờ học. - GV đánh giá khâu chuẩn bị ở nhà của các nhóm, cá nhân. - GV đánh giá về nội dung và phương pháp trình bày của HS, biểu dương nhóm, cá nhân có bài nói đạt yêu cầu về nội dung, hình thức, cho điểm những bài nói tốt. - GV nhắc nhở nhóm, cá nhân chuẩn bị sơ sài, bài nói thiếu chiều sâu, ít đầu tư... D. Hướng dẫn học ở nhà: - Học bài, viết hoàn chỉnh bài văn về tình hình an toàn giao thông ở Hà Tĩnh. - Ôn tập văn nghị luận, ==================== o0o =====================