Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 8 + Lịch sử 7 - Tuần 24 - Năm học 2021-2022

VĂN 8 Ngày soạn: 12/ 03 / 2022 Tiết: 99: HỘI THOẠI, HỘI THOẠI ( tiếp theo) A Mục tiêu cần đạt: Tích hợp thành một bài, tập trung vào Phần II của mỗi bài. 1.Kiến thức: Giúp HS nắm khái niệm vai XH, lượt lời và biết vận dụng hiểu biết về những vấn đề ấy vào quá trình hội thoại nhằm đạt được hiệu quả cao trong giao tiếp bằng ngôn ngữ. 2.Kỹ năng: HS có kĩ năng tìm hiểu, vận dụng những kiến thức về hội thoại vào đời sống giao tiếp.Năng lực sử dụng ngôn ngữ 3. Phẩm chất: HS có ý thức lựa chọn, sử dụng ngôn ngữ phù hợp hoàn cảnh giao tiếp B.Chuẩn bị 1.Giáo viên: soạn bài, nghiên cứu thêm các tài liệu có liên quan. 2. Học sinh : Đọc trước bài, soạn bài,... C.Tổ chức các hoạt động dạy - học 1.Ổn định tổ chức: 2.Bài cũ: Kể các kiểu câu mà em đã học từ học kì 2 lại nay? Ứng với mỗi kiểu câu đó thuộc kiểu hành động nói nào? 3. Bài mới Hoạt động 2 : Đọc đoạn trích trong I. Vai xã hội trong hội thoại SGK(7p) * Xét ví dụ 1: ?Những nhân vật nào tham gia hội Bé Hồng - vai dưới. Bà cô - vai trên thoại, quan hệ giữa các nhân vật đó trong đoạn văn? - Quan hệ giữa Hồng và bà cô trong cuộc đối thoại này là quan hệ gia tộc. ? Ai vai trên Ai vai dưới ? -> Thiếu thiện chí, vừa không phù ?Cách xử sự của người cô trong đoạn hợp với quan hệ ruột thịt vừa không trích trên có gì đáng chê trách? thể hiện sự đúng mực của người trên ?Tìm những chi tiết cho thấy nhân vật đối với người dưới. chú bé Hồng đã cố gắng kìm nén sự -> Vì cậu biết rằng mình là bề dưới bất bình để giữ được thái độ lễ phép ? phải tôn trọng bề trên. (Tôi cúi đầu không đáp. Tôi im lặng cúi đầu xuống đất. Cổ họng tôi đã - Cần lựa chọn đúng vai của mình để nghẹn khóc không ra tiếng) chọn cách nói cho phù hợp. ?Vì sao bé Hồng lại làm như vậy ? * Ghi nhớ: SGK ?Qua tìm hiểu ví dụ em hiểu vai hội thoại nghĩa là gì ? Vai xã hội có những II. Lượt lời trong hội thoại tuyến nào * Xét ví dụ: Hoạt động 3:(5p) - Bà cô: 5 lần GV: trình chiếu ví dụ - Bé Hồng:2 lần ?Trong cuộc hội thoại đó, mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt ? ? Mỗi lần bà cô tham gia, hay bé Hồng nói đó là lượt thoại . Vậy lượt thoại là - Có 3 lần lẽ ra Hồng được nói mà gì Hồng không nói. ?Bao nhiêu lượt, lẽ ra Hồng được nói - Thái độ bất bình của Hồng trước nhưng Hồng không nói ? những lời lẽ thiếu thiện chí của bà ?Sự im lặng đó thể hiện thái độ của cô. Hồng đối với nhg lời nói của bà cô ntn - Vì muốn giữ lễ phép của người ? dưới đối với người trên. ?Tại sao Hồng không ngắt lời người cô khi bà nói nhg điều Hồng không *Ghi nhớ muốn nghe ? III. Luyện tập GV chốt lại rút ra ghi nhớ điểm 2 1.Bài tập 1:Tr94 Hoạt động 4: -Nghiêm khắc chỉ ra lỗi lầm của Bài 1:Hoạt động nhóm tướng sĩ: Nay các ngươi nhìn biết - Hãy tìm những chi tiết trong bài hịch thẹn... lúc bấy giờ, ta cùngcác ngươi tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm sẽ bị bắt, đau xót biết nhường nào! khắc vừa khoan dung của Trần Quốc -Khoan dung, khuyên bảo tướng sĩ Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền? hết sức chân tình: + Huống chi ta cùng các người sinh phải thời loạn lạc. để vét của kho có hạn. + Giặc với ta là kẻ thù không đội trờ chung.... há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa. 2.Bài tập 2:Tr94 a. + Xét về địa vị: Ông giáo có địa vị cao hơn lão Hạc + Xét về tuổi tác: Ông giáo tuổi ít, ?: Xác định vai xã hội trong câu thấp hơn vị trí lão Hạc. chuyện đó. Hoạt động nhóm: b. Ông phải thưa gửi lão Hạc bằng HS làm theo nhóm và sau đó trình những lời lẽ ôn tồn, nhã nhặn, thân bày. Nhóm khác nhận xét, giáo viên mật lấy vai lão, mời lão uống nước, kết luận. N 1: câu a hút thuốc , ăn khoai..ông giáo gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gặp hai người là N 2: câu b N 3: câu c ông con mình ( kính trọng), xưng tôi ( bình đẳng). c.Thái độ vừa quý trọng vừa thân thiết của lão Hạc với ông Giáo gọi "ông Giáo"; dùng từ dạy thay cho từ nói (thể hiện sự tôn trọng) xưng hô gộp hai người là"chúng mình" ( thân tình). Cười đưa đà, cười gượng - giữ khoảng cách giữa hai người 3.Bài tập 1: Tr 102 => Tính cách mỗi nhân vật: HS đọc – h/s khác theo dõi. - Chị Dậu là người phụ nữ đảm đang, ?Tính cách mỗi nhân vật được thể yêu thương chống con, nhẫn nhịn hiện như thế nào? nhưng khi cần vẫn vùng lên quyết liệt. - Anh Dậu là người cam chịu, bạc nhược. - Cai Lệ: là kẻ tiểu nhân không có chút tình người. - Người nhà Lí trưởng: là tên tay sai, theo đám ăn tàn. 4. Bài tập 2:Tr 107 ? Sự chủ động tham gia cuộc hội thoại - Thoạt đầu cái Tí nói rất nhiều, rất của 2 NV phát triển ngược nhau NTN? hồn nhiên, còn chị Dậu chỉ im lặng. Về sau, cái Tí nói ít hẳn đi, còn chị Dậu nói nhiều hơn. - Việc miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật trong cuộc thoại như vậy rất phù hợp : Thoạt đầu, cái Tí rất vô tư vì nó ?Việc miêu tả diễn biến tâm lí nhân chưa biết sắp bị bán đi, còn chị Dậu vật trong cuộc thoại như vậy có phù thì đau lòng vì buộc phải bán con nên hợp tâm lý NV ko? Vì sao? chỉ im lặng. - Về sau, cái Tí biết là bị bán nên sợ hãi và đau buồn, ít nói hẳn đi, còn chị Dậu phải nói để thuyết phục cả hai đứa con nghe lời mẹ. - Cái Tí hồn nhiên kể lể với mẹ nó những việc nó đã làm, khuyên bảo thằng Dần để phần củ khoai to cho bố mẹ, hỏi thăm mẹ càng làm cho chị Dậu thêm đau lòng khi gạt nước mắt bảo đứa con ngoan hiền. => Tô đậm nỗi bất hạnh đang giáng xuống đầu cái Tí 5. Bài tập 3: Tr 107 ? Trong đoạn trích sự im lặng nhân vật Trong đoạn trích có hai lần nhân vật “tôi”biểu thị điều gì? “tôi” im lặng - Lần 1 : Im lặng vì ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ - Lần 2 : Im lặng vì xúc động trước tâm hồn và lòng nhân hậu của cô em gái 6. Bài tập 4: Tr 107 - Trong trường hợp phải giữ bí mật, ? Mỗi nhận xét trên đúng trong những thể hiện sự tôn trọng người đối thoại trường hợp nào? thì “im lặng là vàng” - trong trường hợp cần phải phát biểu chứng kiến để ủng hộ cái đúng, phê phán cái sai thì im lặng sẽ đồng nghĩa với hèn nhát 4.Cũng cố, dặn dò: - Vai xã hội là gì? vai xã hội được xác định bằng các quan hệ nào? - Làm các bài tập còn lại - Soạn bài : Yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận Tiết 100,101: TÌM HIỂU YẾU TỐ BIỂU CẢM TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN (Tìm hiểu yếu tố biểu cảm và luyện tập đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn NL) A. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Biết đượcbiểu cảm là một yếu tố không thể thiếu trong những bài văn nghị luận có sức thuyết phục cao. - Nắm được những yêu cầu cần thiết của việc đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận để việc nghị luận đạt hiệu quả thuyết phục cao. - Cách đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận. 2. Năng lực: - HS có kĩ năng vận dụng những yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận. - Năng lực tìm hiểu các yếu tố BC trong VB nghị luận. 3. Phẩm chất:HS có ý thức dùng các yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. B. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của giáo viên: - Kế hoạch bài học. - Học liệu: bảng phụ, tranh ảnh tài liệu tham khảo, phiếu học tập. 2. Chuẩn bị của học sinh: soạn bài theo nội dung được phân công. C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG *Mục đích: - Tạo tâm thế hứng thú cho HS. - Kích thích HS tìm hiểu về yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận * Tổ chức thực hiện: - Gv nêu câu hỏi : Hãy chỉ ra các chi tiết biểu thị thái độ , tình cảm của Lý Công Uẩn và Trần Quốc Tuấn trong văn bản “Chiếu dời đô” và “Hịch tướng sĩ”. Tác dụng của các yếu tố này trong bài văn? - Hs tiếp nhận, trả lời câu hỏi, GV nhận xét, đánh giá. =>GV gieo vấn đề cần tìm hiểu trong bài học: Đây chính là các yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận. Vậy làm thế nào để đưa yếu tố biểu cảm vào bài nghị luận, và yếu tố biểu cảm đóng vai trò gì trong bài nghị luận. Chúng ta cùng vào bài học hôm nay. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận * Mục đích: Giúp HS tìm hiểu và nắm được : vai trò của yếu tố biểu cảm trong bài văn nghị luận * Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS SẢN PHẨM DỰ KIẾN - Bước 1: Chuyển giao nhiệm I.Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận vụ: 1. Văn bản trên thuộc kiểu văn bản nghị Giáo viên nêu yêu cầu: luận => HCM viết bài văn trên để kêu gọi 1. Xác định kiểu văn bản , mục toàn thể nhân dân VN đứng lên chống thực đích của văn bản? dân Pháp để giành nền độc lập dân tộc. 2. Hãy tìm những từ ngữ bộc lộ G: Văn bản trên ra đời 19.12.1946. Sau tình cảm, cảm xúc của tác giả? CMT8, miền Bắc được hoàn toàn độc lập 3. Tìm một số câu văn, từ ngữ (Bác đọc bản Tuyên ngôn độc lập 2.9.1945 biểu cảm trong bài “ Hịch tướng ), nhưng sau một thời gian Pháp quay trở sĩ” ? lại xâm lược nước ta Bác đã viết lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến .. 4. Văn bản “ Hịch tướng sĩ và Lời kêu gọi toàn quốc kháng 2. * Câu cảm thán: chiến” có điểm gì giống nhau? - Hỡi đồng bào toàn quốc!. 5. Hai văn bản mặc dù yếu tố - Hỡi đồng bào! Chúng ta phải đứng lên!. biểu cảm tràn ngập sâu sắc và - Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân mãnh liệt, rất rung động lòng quân!.....thắng lợi nhất định về dân tộc ta! người nhưng vẫn là văn nghị luận VN độc lập và thống nhất muôn năm! chứ không phải biểu cảm? Vì sao? Kháng chiến thắng lợi muôn năm! 6. Hãy so sánh câu văn ở bảng 1 * Từ ngữ biểu cảm: hỡi, muốn, phải, nhân và 2, câu nào hay hơn, vì sao? nhượng, lấn tới, không, thà, nhất định Tác dụng của yếu tố biểu cảm không chịu, phải đứng lên, hễ là, thì, ai có, trong văn nghị luận? ai cũng phải .. 7. Có ý kiến cho rằng : Thiếu yếu 3. Một số câu văn, từ ngữ biểu cảm trong tố biểu cảm, sức thuyết phục của bài “ Hịch tướng sĩ” : văn nghị luận nhất định bị giảm - Ta viết bài hịch này để các ngươi biết đi? Nhưng cứ có yếu tố biểu cảm bụng ta. – bất kì yếu tố đó ntn – là sức biểu cảm của văn bản nghị luận - Lúc bấy giờ dẫu các ngươi muốn vui vẻ sẽ cao hơn điều đó, có đúng phỏng có được không? không ? Vì sao? - Ta thường tới bữa quên .vui lòng. 8. “Hịch tướng sĩ” và “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” là - Không có mặc thì ta cho áo . văn bản nghị luận có sức thuyết 4. Văn bản “ Hịch tướng sĩ và Lời kêu gọi phục cao, tác động mạnh mẽ tới toàn quốc kháng chiến” có điểm gì giống tình cảm con người. Để làm được nhau : có nhiều từ ngữ và câu văn có giá trị điều này, người viết cần phải có biểu cảm cao. những phẩm chất gì? 5. Hai văn bản mặc dù yếu tố biểu cảm tràn 9. Có ý kiến cho rằng: Càng dùng ngập sâu sắc và mãnh liệt, rất rung động nhiều từ ngữ biểu cảm, câu cảm lòng người nhưng vẫn là văn nghị luận chứ thán thì giá trị biểu cảm trong không phải biểu cảm vì : Không phải là văn nghị luận càng tăng? ý kiến văn biểu cảm vì các tác phẩm ấy viết ra đó có đúng không? Vì sao? không nhằm mục đích nghị luận (bộc lộ - Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: tình cảm) mà nhằm mục đích nghị luận nêu luận điểm, trình bày luận cứ để bàn luận + GV chia nhóm ra để thực hiện phải trái, đúng sai, nên xác định hành động + HS tiếp nhận và suy nghĩ trả lời và cách sống ntn? - Bước 3: Báo cáo, thảo luận: => Ở đây biểu cảm không đóng vai trò chủ + HS trình bày kết quả của nhóm, đạo mà chỉ là yếu tố phụ trợ cho quá trình HS khác nhận xét, đánh giá. nghị luận. - Bước 4: Kết luận, nhận định: 6.- Câu văn ở cột (2) hay hơn vì: cột (1) không có yếu tố biểu cảm, câu văn chỉ + GV nhận xét, đánh giá, bổ sung đúng mà chưa hay. Cột (2) có yếu tố biểu kiến thức và chuẩn kiến thức. cảm không chỉ đúng mà còn hay, gợi tình cảm ở người nghe. -> Biểu cảm có thể gây xúc động, truyền cảm hấp dẫn người đọc, người nghe, tăng sức thuyết phục cho bài văn. Gọi h/s đọc điểm 1- ghi nhớ? HS đọc ghi nhớ. 7. Trong văn nghị luận, yếu tố biểu cảm chỉ đóng vai trò phục vụ cho công việc nghị luận. Bởi thế, yếu tố biểu cảm phải được dùng sao cho phù hợp, nó phải hoà vào luận cứ, luận chứng, làm nổi bật và khắc sâu luận điểm trong lòng người nghe. -> Không làm phá vỡ mạch lập luận của bài văn hoặc qúa trình nghị luận bị đứt đoạn. 8. - Cả hai tác giả đều có lòng yêu nước căm thù giặc sâu sắc. Điều quan trọng hơn bài văn ấy được viết ra không chỉ bằng sự sáng suốt, mạch lạc, chặt chẽ của trí tuệ mà còn bằng cả lòng nhiệt tình, sự tha thiết trong tâm hồn, cảm xúc mãnh liệt, chân thực của lòng mình. G: Thực tế cũng cho thấy, người đọc khẳng định đó là bài nghị luận hay khi nó không chỉ làm đầu óc mình sáng tỏ mà còn làm cho trái tim mình rung động. Do đó, biểu cảm là yếu tố không thể thiếu trong bài văn nghị luận. 9. Không phải càng dùng nhiều từ ngữ biểu cảm, câu cảm thán thì giá trị biểu cảm trong bài văn nghị luận càng tăng, biểu hiện tình cảm, cảm xúc phải phù hợp, không phá vỡ mạch lập luận của bài văn và đủ làm sáng tỏ luận điểm. - Tình cảm, cảm xúc phải chân thành, sâu sắc, tự nhiên (không hời hợt, thờ ơ ) mới tạo ra hiệu qủa thuyết phục. II. Luyện tập trên lớp: Tr108 1.Đề bài: Sự bổ ích của những chuyến tham quan, du lịch đối với học sinh. *. Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề và tìm ý. - Lập dàn ý. Hoạt động luyện tập - Viết bài. - Sửa bài. ? Để viết được bài văn nghị luận - Thể loại: Nghị luận chứng minh. hay, chặt chẽ, logíc, chúng ta cần trải qua những bước nào? - Vấn đề: Sự bổ ích của những chuyến tham quan, ? Bài làm cần sáng tỏ vấn đề gì? - Phạm vi dẫn chứng: thực tế. Cho ai? Cần làm theo kiểu lập luận nào? - Các luận điểm đưa ra khá toàn diện, phong phú nhưng thiếu mạch lạc, sắp xếp các ý còn lộn xộn. ? Để làm sáng tỏ vấn đề trên, ? Hãy sắp xếp lại hệ thống luận điểm trên cách sắp xếp các luận điểm theo cho hợp lí? trình tự dưới đây đã hợp lí chưa? - e -> d -> a -> c -> b. Vì sao? *. Lập dàn bài a. Mở bài: Nêu lợi ích của việc đi tham quan. b. Thân bài: - Về thể chất: những chuyến tham quan, du lịch giúp chúng ta thêm khoẻ mạnh. - Về tình cảm: những chuyến tham quan du lịch giúp chúng ta: + Tìm thêm được thật nhiều niềm vui mới cho bản thân. + Có thêm tình yêu đối với thiên nhiên, với quê hương đất nước. - Về kiến thức: những chuyến tham quan du lịch giúp chúng ta: + Hiểu sâu hơn, cụ thể hơn những điều được học trong trường lớp qua những điều mắt thấy, tai nghe. + Đem lại nhiều bài học còn chưa có trong sách vở của nhà trường. c. Kết bài: Khẳng định tác dụng của hoạt động tham quan (Th quan du lịch qủa thật là hoạt động bổ ích, mọi người cần tích cực tham gia ). 2.Trình bày các luận điểm có sức truyền cảm bằng việc trả lời câu hỏi: Tr108 a. - Các yếu tố biểu cảm: Niềm vui sướng, hạnh phúc tràn ngập vì được đi bộ. - Cảm xúc ấy được biểu hiện ở giọng điệu, ở các từ n gữ biểu cảm, câu cảm thán. VD: Biết bao hứng thú, thú vị, vui vẻ, ta ? Xác định các yếu tố biểu cảm hân hoan biết bao, ta thích thú biết bao, ta trong đoạn văn? Cảm xúc ấy ngủ ngon giấc biết bao! được biểu hiện ntn trong đoạn - Luận điểm: Những chuyến tham quan, du văn? lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui. Đoạn văn nằm ở phần thân bài của bài văn (luận điểm 2). - Cảm xúc trước khi đi, trong khi đi, sau khi về (hồi hộp, náo nức chờ đợi, ngạc nhiên, thích thú, cảm động, hài lòng, nuối tiếc ) nhưng cảm xúc phải chân thật. ? Xác định luận điểm trong đoạn - Yếu tố biểu cảm đã được thể hiện khá rõ văn trên? Đoạn văn ấy nằm ở vị trong đoạn văn qua các từ ngữ và cách trí nào trong bài văn? xưng hô. ? Nếu phải viết đoạn văn cho VD: Chắc các bạn vẫn chưa quên, không ai luận điểm ấy, em cần bày tỏ tình trong chúng ta kìm nổi một tiếng reo, tôi để cảm gì? ý thấy, rạng rỡ dần lên , niềm sung sướng ấy . -> Tuy nhiên vẫn có thể gia tăng yếu tố biểu cảm trong từng câu, từng đoạn thêm phong phú. - Để biểu đạt được tình cảm của mình ta có thể sử dụng các từ ngữ biểu cảm. ? Vậy đoạn văn trên đã biểu hiện đúng, đủ những tình cảm chưa? b. Viết lại đoạn văn Có cần thiết tăng cường yếu tố Không chỉ tăng cường sức mạnh tâm hồn. biểu cảm cho đoạn văn nữa Bạn còn nhớ cái lần cả lớp mình cùng đến không? thăm Vịnh Hạ Long không? Hôm ấy, có ai trong chúng ta lại kìm nổi một tiếng reo, khi sau một chặng đường dài, .Nỗi buồn kia, diệu kì thay, đã tan đi hẳn như có một ? Nếu đưa các từ ngữ biểu cảm: phép màu. Làm sao có được niềm sung biết bao nhiêu, diệu kì thay, có sướng ấy khi chúng ta suốt năm chỉ quẩn ai lại, làm sao có được có quanh trong căn nhà, nơi góc phố hay trên được không? Nên đưa vào chỗ con đường mòn quen thuộc? nào trong đoạn văn? GV chép đoạn văn (b) ra bảng phụ. Đọc đoạn văn. ? Có thể thay đổi một số câu văn để đoạn văn có thêm sức truyền cảm không? Viết lại đoạn văn cho hợp lí hơn? GV chép đoạn văn (b) ra bảng phụ. Đọc đoạn văn. HS viết đoạn văn. ? Gọi h/s đọc đoạn văn? (2-3h/s). HS khác nhận xét. (Đoạn văn có yếu tố biểu cảm chưa? Tình cảm biểu hiện chân thành hay khuôn sáo?). G: Tổng kết những ưu, nhược điểm đã đạt được hoặc để khắc phục sửa chữa. *.Cũng cố, dặn dò: - Viết hoàn chỉnh đề trên vào vở bài tập - Soạn bài: Bàn luận về phép học. Tiết 102: BÀN LUẬN VỀ PHÉP HỌC (Luận học pháp) La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp A.Mục tiêu: 1. Kiến thức - Những hiểu biết bước đầu về tấu. - Quan điểm tư tưởng tiến bộ của tác giả về mục đích, phương pháp học và mối quan hệ của việc học với sự phát triển của đất nước. - Đặc điểm hình thức lập luận của văn bản. 2. Kỹ năng: - Đọc – hiểu một văn bản viết theo thể tấu. - Nhận biết, phân tích cách trình bày luận điểm trong đoạn văn diễn dịch và quy nạp, cách sắp xếp và trình bày luận điểm trong văn bản. 3.Thái độ:GD học sinh có ý thức học nghiêm túc, khoa học. B. Chuẩn bị: GV : Giáo án , SGK, SGV, Tài liệu tham khảo . HS : Sách vở, ĐDHT. C.Tổ chức các hoạt động 1. Ổn đinh tổ chức: 2.Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc lòng văn bản “Nước Đại Việt ta” của Nguyên Trãi. Phân tích nghệ thuật lập luận và NT diễn đạt trong văn bản? 3. Bài mới: Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung kiến thức cơ bản I. Đọc và tìm hiểu chú thích. 1. Tác giả: (1723- 1804) HS Đọc chú thích trong SGK, giới thiệu một - Tự Khải Xuyên, hiệu Lạp Phong Cư Sĩ vài nét về tác giả Nguyễn Thiếp? (Thường gọi La Sơn phu tử) - Quê: Mật Thôn- Nguyệt Ao- La Sơn- Hà Tĩnh. - Là người học rộng, hiểu sâu, từng đỗ đạt - làm quan dưới triều Lê, sau về ở ẩn, làm nghề dạy học. - Thời Tây Sơn: Giúp vua Quang Trung. Về sau ở ẩn đến cuối đời. 2. Tác phẩm: - Tấu( bản tấu,biểu, sớ,nghị, khải,đối sách ): là một loaị văn thơ của bề tôi, Trình bày những hiểu biết của em về thể thần dân gửi lên vua chúa để trình bày “tấu”? sự việc, ý kiến, đè nghị ( khác với tâu trong NT), thường được viết bằng văn suôi hay văn biền ngẫu. Hoàn cảnh ra đời bản tấu? - Bài tấu được dâng lên vua Quang Trung tháng 8/1791 bàn về những điều bậc quân vương nên biết. - Bản tấu gồm 3 phần, văn bản trích nằm Vị trí đoạn trích? ở phần thứ 3 - bàn về phép học, nhan đề Xác định kiểu văn bản? Thể loại? Hình do người biên soạn sách đặt. thức? PTBĐ? - KVB: Nghị luận. Phân biệt “tấu” với “chiếu, cáo, hịch” là các - Thể loại: Chính luận (nghị luận chính hình thức nghị luận chính luận đã học. trị - xã hội) Phân biệt “tấu” với hình thức “tấu nói” của - Hình thức: bản tấu. nghệ thuật sân khấu. - PTBĐ: lập luận 3. Từ khó: - Tam cương. - Ngũ thường - Luận ngữ. Giải thích nghĩa các từ khó trong SGK. - Chu Tử. II. Đọc- hiểu văn bản. 1.Đọc, bố cục: - Đọc: -Bố cục: 3 phần P1. Từ đầu => “tệ hại ấy”: Bàn về mục đích của việc học. GV hướng dẫn đọc - Đọc mẫu – Gọi HS P2. Tiếp đến “bỏ qua”: Bàn về cách học đọc. mới. P3. Còn lại: Tác dụng của phép học mới. Văn bản có thể chia mấy phần? Nêu giới 2. Hiểu văn bản. hạn và nội dung từng phần? a. Mục đích chân chính của việc học. * Mục đích của việc học: Học để biết đạo, để làm người. HS đọc đoạn 1. Nêu nội dung đoạn vừa đọc? Em đi học để làm gì? Người xưa quan niệm như thế nào về mục => Cách nói gián tiếp bằng hình ảnh ẩn đích việc học, theo Nguyễn Thiếp học để dụ so sánh+ cách nói phủ định hai lần: làm gì? “Ngọc không mài không thành đồ vật Khi nói mục đích việc học, tác giả có nói ra Người không học không biết rõ đạo” trực tiếp không? Nói bằng cách nào? -> ngắn gọn, dễ hiểu, xúc tích làm tăng (Ngọc là thứ đá quí dùng làm đồ trang sức, sức thuyết phục cho luận điểm: học để phải gọt giũa mới trở nên quí giá và mới sử làm người. dụng được. Người phải học để biết rõ đạo) Nguyễn Thiếp nói học là để biết rõ đạo, vậy đạo ở đây là gì? (Lẽ đối xử hàng ngày giữa người với người; với thiên nhiên, môi trường; con đường, cách làm; lẽ phải...) Tại sao Nguyễn Thiếp lại bàn về việc học? (Trở lại lịch sử nước ta giai đoạn cuối TK XVIII, nếu đạo học không bị thất truyền thì chắc NT không dâng lên vua QT bản tấu này) * Phê phán lối học lệch lạc, sai trái: Đọc đoạn tiếp. - Lối học hình thức, cầu danh lợi. Tác giả đã phê phán những lối học lệch lạc, sai trái nào? Thế nào là lối học hình thức? Cầu danh lợi? (Học vẹt, học thuộc lòng câu chữ mà không hiểu nội dung, bản chất; học để lấy bằng cấp, không vì mục đích làm cho đất nước này tốt đẹp hơn; học để có danh tiếng, địa vị lợi lộc...) - Hậu quả: Không biết đến tam cương, Tại sao những lối học đó lại bị tác giả phê ngũ thường. phán? Lối học đó đã để lại những hậu quả gì? + Chúa tầm thường, thần nịnh hót. (Các ông vua Lê Cảnh Hưng, Lê Chiêu + Nước mất nhà tan. Thống là những kẻ bù nhìn, bạc nhược, bán nước, chúa Trịnh Khải, Trịnh Sâm lộng hành, tàn bạo, sa đọa...) Nhận xét về đặc điểm lời văn trong đọan mở -> Câu văn ngắn gọn, liên kết chặt chẽ, ý đầu? rõ ràng, dễ hiểu. Em có suy nghĩ, đánh giá như thế nào về =>Quan điểm đúng đắn, tiến bộ. Xem quan điểm của Nguyễn Thiếp? thường lối học chuộng hình thức , lấy Mục đích việc học và thái độ đối với việc mục đích danh vọng cá nhân là học sai trái mà Nguyễn Thiếp đưa ra có còn chính.Coi trọng lối học lấy mục đích phù hợp với XH ngày nay không? Quan hình thành nhân cách tốt đẹp, làm cho điểm của em? đất nước ngày càng vững bền. Đọc đoạn văn tiếp. b. Đoạn 2: Bàn về phép học mới. Nếu đây là đoạn triển khai một luận điểm, + Cách tổ chức việc học: luận điểm đó gồm mấy luận cứ? Nêu nội Mở trường rộng khắp. dung các luận cứ? Tạo điều kiện cho người đi học. + Cách dạy: Dạy theo Chu Tử. Dạy tứ thư, ngũ kinh, chư sử. Cách hiểu của em về nội dung mỗi luận cứ? => Lấy tiểu học làm gốc, học những cái căn bản nhất, học từ thấp đến cao... + Cách học: Học rộng- tóm cho gọn. Theo tác giả, thực hiện phép học này sẽ đạt Học đi đôi với hành. kết quả gì? => Kết quả: Họa may kẻ nhân tài mới lập được công. Em có nhận xét gì về cách lập luận của tác Nhà nước hưng thịnh. giả? - Lập luận chặt chẽ, ngắn gọn=>Tăng sức thuyết phục về việc đổi mới ND và Đọc đoạn cuối. phương pháp học tập của tác giả. Phép học đúng, đạo học thành sẽ có tác c. Tác dụng của phép học. dụng gì? - ý nghĩa, tác dụng của việc học chân chính: + Người tốt nhiều. + Triều đình ngay ngắn. Tại sao đạo học thành thì người tốt nhiều, + Thiên hạ thịnh trị. triều đình ngay ngắn, thiên hạ thịnh trị? => Tạo sự bền vững cho cá nhân, cho triều đại, cho xã hội. - NT: Dùng câu có mục đích cầu khiến , bộc lộ cảm xúc, thể hiện thái độ chân Trong khi đề xuất ý kiến với vua,tác giả đã thành của tác giả với việc học , tin mình, dùng ngững câu có mục đích cầu khiến, cảm tin vua, giữ vững đạo vua tôi. thán.Tác dụng của cách nói đó? => Nguyễn Thiếp đã đề cao tác dụng Theo em, vua Quang Trung có chấp nhận lời của việc học chân chính, tin tưởng ở đạo bàn của Nguyễn Thiếp không? Vì sao? học chân chính và kì vọng về tương lai Đằng sau các lí lẽ bàn về giáo dục của phép đất nước. học , người viết đã thể hiện thái độ ntn ? Nhận xét cách lập luận của tác giả trong toàn bộ bài tấu? Em học tập được gì ở tác giả khi trình bày một văn bản nghị luận? Một kiến nghị? Phân tích sự cần thiết và tác dụng của *Tổng kết: phương pháp :" Học đi đôi với hành" - Nghệ thuật: Cách lập luận chặt chẽ, ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, đi đúng trọng tâm. - Nội dung: * Ghi nhớ: SGK. III. Luyện tập. 4. Củng cố:Đọc lại văn bản. Đọc lại phần ghi nhớ. 5. Hướng dẫn HS về nhà:Hoàn thiện các bài tập SGK Soạn “Yếu tố tự sự miêu tả trong văn nghị luận”. BÀI 28. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HOÁ DÂN TỘC CUỐI THẾ KỈ XVIII - NỮA ĐẤU THẾ KỈ XIX Tiết 45: II. GIÁO DỤC, KHOA HỌC - KĨ THUẬT A. Mục tiêu: -Kiến thức: Giúp hs :Nhận thức rõ bước tiến quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu: lịch sử, y học, địa lí.Một số kỉ thuật phương Tây đã được ngừơi thợ thủ công Việt Nam tiếp thu nhưng hiệu quả ứng dụng chưa nhiều. - Kĩ năng: Rèn luyện cho hs kĩ năng khái quát giá trị những thành tựu về khoa học kỉư thuật nước ta thời kì này -Thái độ: Giáo dục cho hs thái độ trân trọng ngưỡng mộ, tự hào đối với những thành tựu khoa học - kỉ thuật mà ông cha ta đã sáng tạo. B. Phương pháp: Phát vấn, nêu vấn đề, thảo luận .. C. Chuẩn bị:-GV:Tranh ảnh pho to trong sgk Tài liệu liên quan, giáo án. -HS: Như dặn dò ở cuối tiết 63 D.Tiến trình lên lớp: 1.Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: 3-5 phút ? Nền Văn học - nghệ thuật cuối thế kỉ XVIII đến nữa đầu thế kỉ XIX có gì đặc sắc so với trước. 3. Bài mới: Cùng với sự phát triển văn học - nghệ thuật, khoa học kỉ thuật nước ta củng đạt được những thành tựu rực rỡ......... Họat động của GV - HS Nội dung kiến thức Hoạt động 1: 1. Giáo dục thi cử: ? Vào thời Nguỹên tình hình giáo dục thi cử có gì - Tài liệu học tập, nội dung thi thay đổi? cử không có gì thay đổi. -Hs: Thảo luận - Quốc Tử Giám đặt ở Huế -GV minh họa -1836, thành lập "Tứ Dịch ? Em có nhận xét gì về giáo dục thời Nguyễn Quán" -HS trả lời => Sa sút hơn so với các triều -GV nhận xét đại trước. Hoạt động 2: 2. Sử học, địa lý, y học: ? Những thành tựu tiêu biểu trên các lĩnh vực Sử Sử học, địa lý, y học tiếp tục học, địa lý, y học? phát triển, đạt nhiều thành tựu -Hs: Thảo luận nhóm: +Lĩnh vực .................... +Tác giả ...................... +Tác phẩm ................... -Gv chốt lại và phân tích thêm ? Em có Nhận xét gì về những thành tựu đó? -HS trả lời -GV bổ sung Hoạt động 3: 3. Những thành tựu về kỉ ?Những thành tựu đạt được về kỹ thuật của ta thời thuật: kỳ này -Hs trả lời -GV minh họa - Làm được đồng hồ, kính ? Vì sao có những thành tựu đó? thiên lí, -Hs: Do tiếp xúc với phương Tây.Do nhu cầu về - Đúc súng, đóng thuyền, quân sự, kinh tế - tàu thuỷ, máy xẻ gỗ chạy ? Những thành tự đó nó phản ánh điều gì? bằng hơi nứơc -Hs: trả lời - Máy hút nước .. ? Thái độ của nhà Nguyễn? *Chứng tỏ nhân dân ta có khả -Hs: Với tư tưởng bảo thủ đã ngăn cản, không tạo năg vươn lên phía trước vượt cơ hội đưa nước ta tiến lên qua nghèo nàn, lạc hậu Thể hiện sựu sáng tạo và tài năng lao động của người dân. 4. Củng cố: *Gv Gọi HS lên bảng trả lời các câu hỏi sau: - Hãy nêu những thành tựu khoa học kỉ thuật từ thế kỉ XVIII - XIX - Những thành tựu khoa học kỉ thuật từ thế kỉ XVIII - XIX phản ánh điều gì? *GV nhận xét, kết luận 5.Dặn dò: 1.Bài cũ: -2 câu ở phần củng cố -Làm đề cương 2.Bài mới: đọc lịch sử QT bài 3 phần II - Soạn trước bài ôn tập chương vào vở soạn *Chính quyền PK * Phong trào nông dân *Kinh tế, văn hóa TiÕt 48: LÞch sö ®Þa ph­¬ng: Hµ tÜnh trong thêi kú ph¸t triÓn vµ suy vong cña chÕ ®é phong kiÕn ( Tõ ®Çu thÕ kû XV ®Õn gi÷a thÕ kû XIX) I.Môc tiªu bµi häc: 1. KiÕn thøc: - Qu¸ tr×nh thµnh lËp tØnh Hµ TÜnh - Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc d­íi thêi phong kiÕn 2. Kü n¨ng: RÌn luyÖn kü n¨ng t­ duy,tæng hîp cho häc sinh. 3.T­ t­ëng, t×nh c¶m, th¸i ®é:Ph¸t huy truyÒn thèng x©y dùng quª h­¬ng giµu ®Ñp. II. Ph­¬ng tiÖn d¹y häc: S¸ch lÞch sö Hµ TÜnh. III. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc: Ho¹t ®éng 1: æn ®Þnh tæ chøc: Ho¹t ®éng 2:Bµi míi: Gi¸o viªn giíi thiÖu phÇn lÞch sö ®Þa ph­¬ng. Ho¹t ®éng cña GV- HS Néi dung kiÕn thøc Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu qu¸ tr×nh I. Tæ chøc hµnh chÝnh thµnh lËp tØnh Hµ TÜnh * Thêi HËu Lª: C¶ n­íc chia thµnh 5 ®¹o, d­íi ®¹o GV:Sau khi phong trµo T©y S¬n lµ phñ, ch©u, huyÖn, x·  Hµ TÜnh thuéc phñ NghÖ sôp ®æ, v­¬ng triÒu NguyÔn An thµnh lËp * Trong chiÕn tranh TrÞnh – M¹c: Lóc ®Çu lµ sù TÜnh Hµ TÜnh ®­îc thµnh lËp qu¶n lÝ cña nhµ M¹c. N¨m 1540 d­íi quyÒn kiÓm so¹t n¨m nµo? Theo em s­. KiÖn nµy cña hä TrÞnh cã ý nghÜa g×? * Trong chiÕn tranh TrÞnh-NguyÔn(1627- GV: Nh­ vËy, tÜnh Hµ TÜnh cÝnh 1672)Hµ TÜnh trë thµnh b·i chiÕn tr­êng thøc ®­îc thµnh lËp n¨m 1831 * TriÒu NguyÔn thµnh lËp(1802-1945): Vua Minh M¹ng chia c¶ n­íc thµnh 30 tØnh Hµ TÜnh ra ®êi trªn c¬ së t¸ch hai phñ cña Hµ Hoa vµ §øc Thä (trÊn NghÖ An)1831 Ho¹t ®éng 1: N«ng nghiÖp II.T×nh h×nh kinh tÕ Sau chiÕn th¾ng cña khëi nghÜa 1. N«ng nghiÖp: - C¸c c«ng tr×nh khai hoang, phôc Lam S¬n, nÒn kinh tÕ n«ng ho¸ cña nh©n d©n ®­îc ®Èy m¹nh, ®ång ruéng më nghiÖp Hµ TÜnh ®· nhanh chèng mang thªm phôc håi vµ cã nh÷ng b­íc ph¸t - NhiÒu lµng míi ®­îc thµnh lËp: NhiÒu lµng ven biÓn triÓn ®¸ng kÓ Nghi Xu©n, K× Anh, CÈm Xuyªn (TK XV). Em h·y nªu nh÷ng thµnh tùu ®¹t ë H­¬ng S¬n, H­¬ng Khª nhiÒu lµng x· míi mäc lªn ®­îc vÒ n«ng nghiÖp? - Mét sè ®ån ®iÒn ®­îc thµnh lËp nh­ ®ån ®iÒn Hµ Hoa(nay Th¹ch §iÒn-TH), §øc Quang(b¾c s«ng Ngµn Tr­¬i- Vò Quang) - Thuû lîi ®­îc chó ý: Kªnh N¹(CÈm Xuyªn), kªnh L¹c (K× Anh) ®­îc n¹o vÐt khai th«ng Ho¹t ®éng 2: Thñ c«ng nghiÖp 2.Thñ c«ng nghiÖp: - MiÒn xu«i: trång d©u nu«i t»m, Thñ c«ng nghiÖp ë Hµ TÜnh tõ dÖt v¶i, nghÒ gèm, rÌn s¾t, ®óc ®ång, ®an l¸t, nghÒ thÕ kû XV ®Õn gi÷a TK XIX ®É méc... cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nh­ thÕ - Ven biÓn: ®ãng thuyÒn, dÖt chiÕu, dÖt vâng gai, lµm nµo? n­íc m¾m ... - NghÒ dÖt cã tõ l©u ®êi: Hoµng  C¸c mÆt hµmg kh«ng chØ ®¸p øng mét phÇn sinh LÔ (K× Anh), QuÇn Hå(Can Léc) ho¹t trong gia ®×nh, mÆt hµng cã kü thuËt cao ®­îc ViÖt Yªn H¹, B×nh Hå(§øc ®em trao ®æi nh­: lôa chî H¹( §øc Thä), chiÕu Tr¶o Thä), §«ng M«n(Th¹ch Hµ) Nha (Can Léc), ®å m©y §ç Gia(H­¬ng S¬n), Th¹ch Ca dao cã c©u: Ai vÒ Hµ TÜnh Hµ th× vÒ 3. Th­¬ng nghiÖp MÆc ¸o lôa chî H¹, uång chÌ - Trung t©m cña hÖ thèng th­¬ng nghiÖp lµ c¸c chî H­¬ng S¬n gåm cã chî lµng, chî huyÖn, chî phñ vµ chî tØnh - NghÒ méc: TËp trung ë hai - BÕn thuyÒn tÊp nËp nh­ chî ChÕ, bÕn Phï huyÖn §øc Thä vµ H­¬ng S¬n( Th¹ch(§øc VÜnh- §­íc Thä), bÕn Tam Soa(§T vµ Xa Lang-HS, Th¸i Yªn- §T) HS) III. V¨n ho¸, Gi¸o dôc - §ãng thuyÒn:ViÖt Yªn 1. Gi¸o dôc vµ khoa cö: Hµ TÜnh lµ vung ®Êt cã Th­îng(La S¬n-§T), x· Phóc truyÒn thèng tõ l©u ®êi. Ch©u(Nghi Xu©n) -Thêi nhµ Lª mét sè phñ ,huyÖn ®· cã tr­êng häc nh­ Ho¹t ®éng 3: Th­¬ng nghiÖp §øc Thä, Nghi Xu©n, Can Léc, K× Anh Th­¬ng nghiÖp ph¸t triÓn ntn? - Trong gãt h¬n 5 thÕ kØ Hµ TÜnh ®· cã h¬n 70 ng­êi -HuyÖn nhiÒu nhÊt cã 9 chî( ®ç tiÕn sü Hµ TÜnh cã nhiÒu Ng­êi ®ç ®¹t cao trong H­¬ng S¬n), huyÖn Ýt nhÊt còng c¶ n­íc cã 1 chî 2.V¨n häc vµ sö häc - Ngoµi ra däc theo dßng s«ng a. V¨n häc:- NguyÔn ThiÕp, NguyÔn Huy O¸nh, cã nh÷ng bÕn thuyÒn tÊp nËp NguyÔn Huy Tù, NguyÔn Huy Hæ nh­ chî ChÕ, bÕn Phï - NguyÔn C«ng Trø Th¹ch(§øc VÜnh- §­íc Thä), - §Æc biÖt lµ c¸c t¸c phÈm cña NguyÔn Du bÕn Tam Soa(§T vµ HS) b. Sö häc: §Æng Minh Khiªm(ViÖt gi¸m vÞnh sö thi Ho¹t ®éng 1: tËp), Phan Huy Chó(Hoµng ViÑt ®Þa d­ chÝ), NguyÔn Gi¸o dôc vµ khoa cö tõ thÕ kØ NghiÔm(ViÖt sö bi l·m)... XV ®Õn gi÷a thÕ kû XIX? 3. Y häc d©n téc: Lª H÷u Tr¸c(1720-1791), hiÖu lµ Ho¹t ®éng 2: H¶i Th­îng L·n ¤ng. Sau 40 n¨m miÖt mµi nghiªn Em h·y kÓ tªn nh÷ng t¸c gi¶ vµ cøu vµ tËn tuþ ch÷a bÖnh, «ng ®· ®Ó l¹i cho nÒn y häc t¸c phÈm næi tiÕng cña Hµ TÜnh ViÖt Nam mét di s¶n quý b¸u lµ bé H¶i Th­îng y mµ em biÕt? t«ng t©m lÜnh ( 66 quyÓn) Ho¹t ®éng 3: Y häc 4. KiÕn tróc: - Nhµ ë nh©n d©n: th­êng lµm b»ng tre, Em h·y nªu nh÷ng thµnh t­ô y nøa, l¸ ®¬n gi¶n häc - Quan l¹i, nhµ giµu: lµm b»ng gç, x©y g¹ch, lîp ngãi Ho¹t ®éng 4: T×m hiÓu vÒ kiÕn - VÒ chïa chiÒn: H×nh ch¹m træ chñ yÕu lµ rång, tróc ph­îng rÊt tinh vi, nh÷ng ®­êng uèn l­în nhÞp nhµng... 4. Còng cè- d¨n dß: