Kế hoạch bài dạy Lịch sử 6 - Tiết 1+2, Bài 1: Lịch sử là gì? - Năm học 2021-2022 - Nguyễn Duy Đại

Ngày soạn: 13/9/2021 Tiết 1.2 CHƯƠNG 1: VÌ SAO CẦN HỌC LỊCH SỬ BÀI 1: LỊCH SỬ LÀ GÌ? (2 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức Thông qua bài học, HS nắm được: - Nêu được khái niệm lịch sử và môn Lịch sử. - Hiểu được lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. - Giải thích được vì sao cần phải học môn Lịch sử. - Phân biệt được các nguồn sử liệu cơ bản, ý nghĩa và giá trị của các nguồn sử liệu (tư liệu gốc, truyền miệng, hiện vật, chữ viết, ) 2. Năng lực - Năng lực chung: - Giải quyết được những nhiệm vụ học tập một cách độc lập, theo nhóm và thể hiện sự sáng tạo. - Góp phần phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác qua hoạt động nhóm và trao đổi công việc với giáo viên. - Năng lực riêng: Nhận biết và phân biệt được các loại hình tư liệu lịch sử, giá trị của các nguồn tư liệu lịch sử. Đánh giá được vai trò của môn Lịch sử trong cuộc sống. 3. Phẩm chất 1 - Góp phần hình thành và phát triển những tình cảm tốt đẹp về quê hương, đất nước và nhân loại nói chung. - Có ý thức giữ gìn và bảo vệ các nguồn sử liệu, những giá trị của lịch sử. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Đối với giáo viên - Giáo án, SGV, SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Hình ảnh minh họa về các nguồn tư liệu có liên quan đến bài học. - Máy tính, máy chiếu (nếu có). 2. Đối với học sinh - SGK Lịch sử và Địa lí 6. - Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học (nếu có) và dụng cụ học tập theo yêu cầu của GV. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho học sinh và từng bước làm quen bài học. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề, HS trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức. d. Tổ chức thực hiện: - GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS thảo luận và và trả lời câu hỏi: Dân ta phải biết sử ta/Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam (Trích Lịch sử nước ta – Hồ Chí Minh). Em hãy cho biết ý nghĩa của hai câu thơ trên? - HS tiếp nhận nhiệm vụ, trả lời câu hỏi: Ý nghĩa của hai câu thơ Dân ta phải biết sử ta/Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam là 2 + Từ “gốc tích” trong câu thơ nghĩa là lịch sử hình thành buổi đầu của đất nước Việt Nam, là một phần của lịch sử đất nước ta - “sử ta”. + Ý nghĩa của câu thơ: người Việt Nam phải biết lịch sử của đất nước Việt Nam như vậy mới biết được nguồn gốc, cội nguồn của dân tộc. - GV dẫn dắt vấn đề: Hai câu thơ trên của chủ tịch Hồ Chí Minh đã giúp chúng ta hiểu được răng là con người Việt Nam thì cần phải biết lịch sử của đất nước Việt Nam như vậy mới biết được nguồn gốc, cội nguồn của dân tộc. Biết được lịch sử, chúng ta sẽ đúc kết được những bài học kinh nghiệm về sự thành công và thất bại của quá khứ để phục vụ hiện tại và xây dựng cuộc sống trong tương lai. Vậy lịch sử là gì, môn lịch sử là gì và vì sao cần phải học môn lịch sử, chúng ta sẽ đi tìm câu trả lời trong bài học ngày hôm nay – Bài 1: Lịch sử là gì? B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI Hoạt động 1: Lịch sử và môn Lịch sử là gì? a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được khái niệm lịch sử và môn Lịch sử ; hiểu được lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, theo nhóm và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 1. Lịch sử và môn Lịch sử là gì? - Sự kiện khởi nghĩa Hai Bà Trưng 3 - GV yêu cầu HS thảo (40-43) là lịch sử không vì: Khởi luận theo cặp, quan sát nghĩa được diễn ra vào năm 40-43 đã Hình 1.2 trong SGK xảy ra trong quá khứ. trang 5 và trả lời câu hỏi: Sự kiện khởi nghĩa Hai Bà Trưng (40-43) có phải là lịch sử không? Vì sao? - GV nêu thêm một số ví dụ về một số sự kiện lịch sử: + Ngày 2-9-1945, tại quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh Nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa, nay là Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. + Ngày 30-4-1975 là ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Đây là lịch sử vì ngày 2-9-1945, ngày 30-4-1975 - Lịch sử là những gì đã diễn ra trong đã xảy ra trong quá khứ. quá khứ. Lịch sử loài người là toàn bộ - GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 1 SGK trang những hoạt động của con người trong 6 và trả lời câu hỏi: quá khứ. Lịch sử còn có nghĩa là khoa học tìm hiểu và phục dựng lại những + Lịch sử là gì? hoạt động của con người và xã hội + Môn lịch sử là gì? loài người trong quá khứ. - Môn lịch sử là môn học tìm hiểu về lịch sử loài người và những hoạt động chính của con người trong quá khứ. 4 - GV giới thiệu thêm kiến thức bằng cách yêu cầu - Những yếu tố cơ bản về một chuyện HS thảo luận theo nhóm và trả lời câu hỏi: Nêu xảy ra trong quá khứ : những yếu tố cơ bản về một chuyện xảy ra trong + Thời gian: Việc đó xảy ra khi nào? quá khứ? + Không gian xảy ra: Ở đâu? Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập + Con người liên quan tới sự kiện đó: - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận nhóm Ai liên quan đến việc đó? và thực hiện yêu cầu. + Việc đó có ý nghĩa và giá trị gì đối - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. với ngày nay. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới. Hoạt động 2: Vì sao cần phải học lịch sử? a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS giải thích được vì sao cần phải học môn Lịch sử. b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, làm việc theo cặp và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: 5 HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 2. Vì sao cần phải học lịch sử? - GV giới thiệu kiến thức: Mỗi con người, sự vật, vùng đất, quốc gia hay thế giới đều trải qua - Sự thay đổi của kĩ thuật canh tác những thay đổi theo thời gia, chủ yếu là do con nông nghiệp của người nông dân Việt người tạo nên. Nam và hệ thống giao thông ở Hà - GV yêu cầu thảo luận theo cặp, HS quan sát các Nội : hình từ Hình 1.3 đến Hình 1.6, em hãy cho biết kĩ + Kĩ thuật canh tác của người nông thuật canh tác nông nghiệp của người nông dân dân thời đổi mới (cày bằng máy) đã Việt Nam và hệ thống giao thông ở Hà Nội có sự có sự tiến bộ vượt bậc so với kĩ thuật thay đổi như thế nào? Chúng ta có cần phải biết canh tác thời Pháp thuộc (cày bằng về sự thay đổi đó không? Vì sao? sức người). + Đầu thế kỉ XX, cầu Long Biên là chiếc cầu duy nhất bắc qua sông Hồng. Đến đầu thế kỉ XXI đã có 7 cây cầu bắc qua sông Hồng (tính đến năm 2015). - Chúng ta cần phải biết về sự thay đổi trong tiến trình lich sử, vì như vậy mới hiểu được hiện tại, hiểu được công lao đóng góp của các thế hệ đi trước. - GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 2 SGK trang 7 và trả lời câu hỏi: Vì sao cần phải học lịch sử? - Cần phải học lịch sử vì: + Để biết được cội nguồn của tổ tiên, 6 - GV hướng dẫn HS quan sát quê hương, đất nước. Hình 1.7 SGK trang 7 và giới + Hiểu được tổ tiên, ông cha đã sống, thiệu kiến thức: Sự kiện ở lao động, đấu tranh như thế nào để có Hình 1.7 đã đánh dấu bước được đất nước như ngày nay. ngoặt vĩ đại của lịch sử dân + Giúp chúng ta hiểu được những gì tộc. Đó là sự ra đời của nước nhân loại tạo ra trong quá khứ để xây Việt Nam dân chủ cộng hòa, mở ra kỉ nguyên độc dựng được xã hội văn minh ngày nay, lập cho dân tộc và tự do cho nhân dân. từ đó hình thành được ở người học ý - GV mở rộng kiến thức giữ gìn, phát huy những giá trị thức: Mỗi người đều có tốt đẹp do con người trong quá khứ nguồn gốc xuất thân, đó để lại. là lịch sử của gia đình, dòng họ. Khi một dòng họ xây dựng nhà thờ tổ, lập gia phả,... đều phải nghiên cứu về cội nguồn xa xưa của dòng họ. Đây chính là lịch sử của dòng họ. Mở rộng ra, mỗi dân tộc đều có lịch sử hình thành và phát triển của dân tộc mình (Ví dụ, Việt Nam có ngày hội truyền thống để tưởng nhớ công lao dựng nước của Hùng Vương). Như vậy, học lịch sử không phải là học những gì xa xôi mà học là để biết về chính quá khứ của dòng họ, làng xóm, dân tộc mình. - GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, trả lời câu hỏi: Có ý kiến cho rằng Lịch sử là những gì đã - Em không đồng ý với ý kiến lịch sử qua, không thể thay đổi được nên không cần thiết là những gì đã qua, không thể thay 7 phải học môn Lịch sử. Em có đồng ý với ý kiến đổi được nên không cần thiết phải đó không? Tại sao? học môn Lịch sử vì: học môn Lịch sử giúp đúc kết những bài học kinh Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập nghiệm về sự thành công và thất bại - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận theo cặp của quá khứ để phục vụ hiện tại và và thực hiện yêu cầu. xây dựng cuộc sống trong tương lai. - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới. Hoạt động 3: Dựa vào đâu để biết và dựng lại lịch sử? a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS phân biệt được các nguồn sử liệu cơ bản, ý nghĩa và giá trị của các nguồn sử liệu (tư liệu gốc, truyền miệng, hiện vật, chữ viết). b. Nội dung: GV trình bày vấn đề; HS lắng nghe, đọc SGK, thảo luận và trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm và trả lời câu hỏi. d. Tổ chức hoạt động: 8 HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN - HỌC SINH DỰ KIẾN SẢN PHẨM Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập 3. Dựa vào đâu để biết và dựng lại - GV giới thiệu kiến thức: Trải qua thời gian, lịch sử? thông tin về những hoạt động của con người vẫn - Đặc điểm của các nguồn tư liệu lịch được lưu giữ dưới nhiều dạng tư liệu khác nhau sử: như: truyền miệng, hiện vật, chữ viết,.... + Tư liệu truyền miệng là những câu - GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 3 SGK trang chuyện (truyền thuyết, cô tích, thân 8 và trả lời câu hỏi: Trình bày đặc điểm của các thoại....) được truyền từ đời này qua nguồn tư liệu lịch sử? Nguồn tư liệu lịch sử nào đời khác. Các câu chuyện bao giờ có giá trị lịch sử xác thực nhất, tại sao? cũng chứa đựng những thông tin, nêu - GV chia HS thành các nhóm, yêu cầu HS thảo khai thác đúng cách có thể giúp luận và trả lời câu hỏi: Phân biệt các loại tư liệu chúng ta biết nhiêu sự kiện lịch sử có lịch sử trong các hình từ Hình 1.8 đến Hình 1.11. giá trị. Trong các loại tư liệu trên, đâu là tư liệu gốc? + Tư liệu hiện vật gồm những di tích, công trình hay đồ vật (văn bia, trồng đồng, đồ gốm, tranh vẽ, ảnh chụp, bản đồ....). Tư liệu hiện vật có thể giúp bổ sung hoặc kiểm tra các tư liệu chữ viết. + Tư liệu chữ viết gồm các bản ghi chép, sách, báo, nhật kí,... phản ánh các sự kiện lịch sử, nhât là về đời sống chính trị, văn hoá. + Tư liệu gốc là tư liệu cung cấp 9 những thông tin đầu tiên, trực tiếp về sự kiện lịch sử nào đó, có giá trị tin cậy, xác thực nhất khi tìm hiểu lịch sử. - Phân biệt các loại tư liệu lịch sử - GV mở rộng kiến thức, cho HS quan sát sơ đồ trong các hình từ Hình 1.8 đến Hình tư duy các loại tư liệu lịch sử (nguồn sử liệu): 1.11: truyền miệng (Hình 1.8), hiện vật (Hình 1.9), chữ viết (Hình 1.10 và Hình 1.11). Trong đó, Hình 1.11 là tư liệu gốc. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập - GV hướng dẫn, HS đọc SGK, thảo luận theo nhóm và thực hiện yêu cầu. - GV theo dõi, hỗ trợ HS nếu cần thiết. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận - GV gọi HS trả lời câu hỏi. - GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung. Bước 4: Đánh giá kết quả, thực hiện nhiệm vụ học tập GV đánh giá, nhận xét, chuẩn kiến thức. C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP 10 a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi lý thuyết . b. Nội dung: HS sử dụng SGK, kiến thức đã học, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 1,2 phần Luyện tập SGK trang 9. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Câu 1: - Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. Lịch sử loài người là toàn bộ những hoạt động của con người trong quá khứ. Lịch sử còn có nghĩa là khoa học tìm hiểu và phục dựng lại những hoạt động của con người và xã hội loài người trong quá khứ. - Môn lịch sử là môn học tìm hiểu về lịch sử loài người và những hoạt động chính của con người trong quá khứ. - Căn cứ vào các loại tư liệu lịch sử để biết và dựng lại lịch sử. Câu 2: Ý nghĩa của việc học lịch sử: - Để biết được cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước. - Hiểu được tổ tiên, ông cha đã sống, lao động, đấu tranh như thế nào để có được đất nước như ngày nay. - Giúp chúng ta hiểu được những gì nhân loại tạo ra trong quá khứ để xây dựng được xã hội văn minh ngày nay, từ đó hình thành được ở người học ý thức giữ gìn, phát huy những giá trị tốt đẹp do con người trong quá khứ để lại. - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. 11 D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi thực hành. b. Nội dung: HS sử dụng SHS, kiến thức đã học, kiến thức và hiểu biết thực tế, GV hướng dẫn (nếu cần thiết) để trả lời câu hỏi. c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi 3, 4 phần Vận dụng SGK trang 9. - HS tiếp nhận nhiệm vụ, đưa ra câu trả lời: Câu 3: - Hình 1.12 là loại sử liệu: tư liệu hiện vật. - 3 thông tin mà em tìm hiểu được: • Quần đảo Trường Sa trực thuộc tỉnh Phước Tuy. • Bộ quân sự thị sát việc nghiên cứu đến viếng quần đảo Trường Sa ngày 22 tháng 08 năm 1956 dưới sự hướng dẫn của Hải quan Việt Nam. • Bia chủ quyền quần đảo Hoàng Sa tại đảo Nam Yết (Khánh Hòa, Việt Nam Câu 4: Từ khóa thể hiện ý nghĩa của việc học lịch sử: Sử ta dạy cho ta những chuyện vẻ vang của dân tộc ta. - GV nhận xét, chuẩn kiến thức. IV. Kế hoạch đánh giá Hình thức đánh giá Phương pháp đánh giá Công cụ đánh giá Ghi chú 12 Đánh giá thường xuyên - Vấn đáp. - Các loại câu hỏi (GV đánh giá HS, - Kiểm tra viết, kiểm tra vấn đáp. HS đánh giá HS) thực hành. 13 Lịch sử 6 Gi¸o viªn : NguyÔn Duy §¹i - Tr­êng THCS S¬n TiÕn