Giáo án Ngữ văn 8 - Trường THCS Trực Phương - Năm học 2011-2012

Giáo án Ngữ Văn 8 Năm học 2010-2011 Tuần 1 Tiết1 Ngày soạn :20/8/2011 Ngày dạy :23/8/2011 Bài 1: Văn bản Tôi đi học Thanh Tịnh A. Mục tiêu cần đạt : Giúp Hs :- Cảm nhận được tâm trạng hồi hộp , cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. - Thấy được ngòi bút văn xuôi giầu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh. - Tích hợp với văn tự sự, biểu cảm, so sánh, miêu tả. - Rèn kỹ năng cảm thụ , phân tích truyện ngắn. B . Chuẩn bị : - Thầy : soạn giáo án , tìm tư liệu về tác giả . - Trò : Soạn bài theo sgk . C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học: Tiết 1: 1 . Kiểm tra : sự chuẩn bị bài ở nhà 2. Bài mới:Gv giới thiệu bài : Trong cuộc đời mỗi con người, những kỷ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ lâu bền trong trí nhớ. Đặc biệt càng đáng nhớ hơn là các kỉ niệm, các ấn tượng của ngày khai trường đầu tiên. Truyện ngắn “Tôi đi học” đã diễn tả cảm xúc ấy ở nhân vật “tôi” gieo vào lòng ta bao nỗi lòng bâng khuông rung động nhẹ nhàng trong sáng.Đọc truyện ngắn này,chúng ta như được cùng tác giả trở về ngày đầu tiên của tuổi học trò để sống lại “ những kỉ niệm mơn man” . Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Theo dõi vào sgk , em hãy giới thiệu đôi nét về tác giả ? - HS dựa vào chú thích* tự giới thiệu tác giả . Gv bổ sung : Thanh Tịnh là một nhà giáo , một nhà thơ , nhà văn , nhưng thành công hơn cả là truyện ngắn và thơ . Văn ông nhìn chung nhẹ nhàng mà sâu lắng , mang dư vị vừa man mác buồn thương vừa ngọt ngào quyến luyến .”Tôi đi học” là truyện ngắn tiêu biểu cho điều trên . ? Em biết được những điều gì về tác phẩm ? Gv chuyển . Gv hướng dẫn đọc : giọng điệu dịu dàng , lắng sâu , chú ý những suy nghĩ , lời nói của “ tôi” . Gv cùng học sinh đọc bài . ? Qua nghe đọc bài , em hãy cho biết phương thức biểu đạt chính của văn bản ? Vì sao lại xếp vào phương thức đó ? - Văn bản viết theo phương thức tự sự , biểu cảm . Gv chốt: bài viết có sự kết hợp hài hoà giữa tự sự với biểu cảm song biểu cảm là chủ yếu vì thông qua sự việc “ tôi đi học” , nhà văn bộc lộ những cảm xúc , tâm trạng của mình trong buổi đầu tiên đến trường . ? Văn bản trình bày theo trình tự nào ? Từ đó xác định bố cục của văn bản ? - Văn bản trình bày theo trình tự thời gian ( theo dòng hồi tưởng) : từ hiện tại nhớ về quá khứ . Bố cục : Phần 1 : Từ đầu đến “ rộn rã” : Khung cảnh khơi nguồn cảm xúc . Phần 2 : Tiếp đến “ ngọn núi”: cảm nhận của “Tôi” trên đường đến trường . Phần 3 :Tiếp đến “chút nào hết” : cảm nhận của “Tôi” trên sân trường . Phần 4 : còn lại : Cảm nhận của “tôi” trong lớp học . Gv yêu cầu 1 hs đọc to phần 1 . ? Những điều gì đã khơi dậy kỉ niệm và cảm xúc của “ tôi” ? Đó là những kỉ niệm, cảm xúc gì? - Cuối thu , lá rụng, có những đám mây bàng bạc khiến cho tác giả có cảm xúc náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường : + Những cảm giác …trong sáng mấy cành hoa tươi… - Mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ . ? Phân tích nghệ thuật sử dụng các phương thức trong đoạn này? - Đoạn sử dụng phương thức tự sự xen miêu tả, biểu cảm để miêu tả thiên nhiên , cuộc sống làm nổi bật yếu tố hiện thực tác động , cảm xúc trào dâng khiến cho “Tôi” kể lại những kỉ niệm , cảm giác. - Khi miêu tả, biểu cảm dùng những từ láy, so sánh: “ những cảm giác….. quang đãng” . Đó là hình ảnh so sánh giàu sức gợi cảm, tươi sáng, giàu chất trữ tình làm nổi bật cảm giác, ý nghĩ của ‘tôI’ được người đọc cảm nhận cụ thể, rõ ràng hơn làm cho văn bản man mác chất trữ tình, chất thơ, trong trẻo. ? Như vậy tác giả giới thiệu kỉ niệm lần đầu tiên “ tôi” đi học được hiện về trong khung cảnh như thế nào ? ? Đoạn văn đầu cho em cảm nhận gì về tác giả? - Tác giả là người giàu tình cảm , trân trọng những kỉ niệm của thủa ấu thơ . Chuyển : Từ hiện tại, Thanh Tịnh lại nhớ về thời quá khứ với những cảm nhận trong ngày đầu tiên đI học . Chúng ta cùng tìm hiểu . ? Đọc phần nói về kỉ niệm của “ tôi” khi cùng mẹ trên đường đến trường? ? Tìm những chi tiết thể hiện cảm nhận của nhà văn thủa còn ấu thơ khi cùng mẹ đến trường ? Trên con đường cùng mẹ đến trường. Tôi cảm thấy: + Con đường vốn quen tự nhiên thấy lạ, cảnh thay đổi . + Trang trọng, đứng đắn + Thèm được như các anh lớp trên . + Thử cầm bút thước , bậm tay ghì thật chặt , cẩn thận . ? Em có nhận xét gì về cách viết của tác giả ở phần này ? - Đoạn văn tự sự mang đâm chất biểu cảm có xen cả miêu tả đặc biệt sự so sánh ý nghĩ non nớt của “ tôi” đã làm cho văn Thanh Tịnh nhẹ nhàng, đậm chất trữ tình làm cho kỉ niệm mơn man hiện về thật đẹp , thật thơ mộng. Gv : Tácgiả đã tạo ra hình ảnh đẹp từ phép so sánh :lấy hình ảnh rất trong trẻo , dịu dàng để diễn tả một ý nghĩ qua đó bộc lộ khát vọng vươn lên của trẻ thơ trong sáng . ? Như vậy, khi cùng mẹ trên con đường lần đàu tiên tới trường“ tôi” có tâm trạng, cảm giác gì ? GV: Lần đầu tiên đi học không chỉ để lại cho nhân vật “ tôi” cái kỉ niệm mơn man trên con đường lần đầu tiên tới lớp mà nó còn để lại cho tất cả chúng ta cái cảm giác hồi hộp, sự trang trọng thiết tha ấy cho nên “ tôi” cũng như tất cả mọi người đều nâng niu trân trọng tất cả những gì của ngày hôm ấy. Nó không chỉ là quyển sách, vở, cái bút, cái thước mà nâng niu, trân trọng cả những cái suy nghĩ non nớt, ngây thơ để bây giờ nhớ lại rạo rực những cảm xúc bâng khuông, sao xuyến . ? Từ những cảm xúc trên , em có cảm nhận thêm gì về tác giả khi còn nhỏ? - “Tôi” là người có chí học ngay từ đầu , muốn tự mình đảm nhiệm việc học tập , muốn chững chạc như bạn . ? Em hãy nhớ lại những cảm nhận, cảm xúc của em trong lần đầu tiên trên con đường làng lần đầu tiên tơí trường đi học? - I. Giới thiệu tác giả , tác phẩm: 1. Tác giả . - Thanh Tinh ( 1911-1988) , quê ở Huế . - Sáng tác của ông có vẻ đẹp đằm thắm , tình cảm êm dịu , trong trẻo . 2 . Tác phẩm : rút từ “ Quê mẹ” , xuất bản 1941 . II. Đọc -Tỡm Hiểu văn bản. 1 . Khung cảnh khơi nguồn kỉ niệm . -> Kỉ niệm về ngày đầu tiên đi học hiện về trong khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và thơ mộng . 2. Kỉ niệm lần đầu tôi đi học: * Cảm nhận trên đường đến trường . -> Rất hồi hộp trân trọng , cẩn thận, nâng niu. III .Luyện tập: Đọc và phân tích đoạn còn lại Chú ý phân tích : Tâm trạng, cảm xỳc của nhõn vật tôi khi đến trường , khi vào lớp học, tình cảm của người lớn 3 : Củng cố – hướng dẫn về nhà Về nhà học bài , đọc kĩ lại bài Tuần 1 Tiết 2 Ngày soạn: 20/8/2010 Ngày dạy: 23/8/2011 Bài 1: Văn bản Tôi đi học Thanh Tịnh(Tiếp) A. Mục tiêu cần đạt : (Như tiết 1) B. Chuẩn bị : GV:Nội dung phần II và III HS :Cõu hỏi 3,4,5 B . Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học : 1 . Kiểm tra . ? Phân tích cảm xúc của “ tôi” cùng mẹ trên đường tới trường liên hệ tới bản thân ? 2 . Bài mới Gv dẫn vào bài bằng cách nối các ý ở phần 1 vào phần 2 . Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Đoạn trích kể về kỉ nịêm của tôi khi đến trường? ? Theo dõi vào đoạn văn trên , cảnh sân trường làng Mĩ Lí lưu lại trong tâm trí tác giả có nét gì nổi bật ? - Tôi nhận thấy : Sân trường dầy đặc người, ai cũng quần áo sạch đẹp, tươi vui . Ngôi trường : trước đây cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà trong làng nhưng hôm nay thì nó lại xinh xắn và oai nghiêm như cái đình làng . ? Cảnh sân trường rất đông người , ai cũng ăn mặc đẹp , gương mặt vui tươi … phản ánh điều gì? - Nó phản ánh không khí đặc biệt của ngày hội khai trường của nước ta đồng thời thể hiện tinh thần hiếu học của dân ta . ? Hình ảnh so sánh ngôi trường với cái đình làng có ý nghĩa gì ? - đình làng là nơi thờ cúng , tế lễ rất linh thiêng , cất dấu những điều huyền bí với tuổi thơ ,cách so sánh ngôi trường với đình làng cho thấy ngôi trường là nơi rất trang nghiêm , cao quý và đầy bí ẩn . Hình ảnh này cho ta thấy tác giả đê cao tri thức của con người trong nhà trường. ? H/ a ấn tượng trong “tôi” lúc đó có lẽ còn là h/ a những cậu học trò mới đến lớp .Khi nói về hình ảnh này , tác giả sử dụng phép so sánh nào ? Giá trị ? - “ Họ như những …e sợ “ . Phép so sánh này miêu tả thật sinh động hình ảnh , tâm trạng các em nhỏ lần đầu tiên đến trường . Gv : cách so sánh này thật tinh tế , nó vừa tả đúng tâm trạng của nhân vật vừa gợi cho người đọc liên tưởng về thời thơ ấu đứng dưới mái trường. Mái trường như một tổ ấm , học trò thơ ngây hồn nhiên như một cánh chim đầy khát vọng , biết bao bồi hồi lo lắng nhìn bầu trời rộng , nghĩ đến chân trời học vấn mênh mông . ? Khi nghe tiếng trống , các cậu bé có tâm trạng gì ? Hãy tìm những câu văn thể hiện điều này ? - Cảm nhận như các cậu bé đang chơi vơi, hốt hoảng như có sức hút từ hai phía: Trường học hút các cậu đi nhưng còn rụt rè, người thân thì hút các cậu lại chưa dứt ra được cho lên hai chân cứ dềnh dàng mãi , muốn đi nhưng lại rụt rè sợ ngượng, vừa vui sướng rộn ràng lại vừa run run hốt hoảng . ? Em có nhận xét gì về ngôn từ mà tác giả sử dụng khi diễn tả tâm trạng của các em nhỏ ? - Tác giả sử dụng nhiều động từ đặc tả tâm trạng của nhân vật : ngập ngừng, e sợ , rụt rè , lúng túng , dềnh dàng …làm cho đoạn văn thấm đẫm chất trữ tình, quyến luyến . ? ở giây phút đỉnh điểm đó , người lớn đã có những cử chỉ thái độ gì? Tôi có thái độ tâm trạng ra sao ? hãy phân tích ? - Ông đốc : gọi tên, động viên - Tôi cảm thấy:tim ngừng đập,quên cả mẹ giật mình, lúng túng. - Nhìn với cặp mắt hiền từ, cảm động. - Mọi người ngắm nhìn chúng tôi : càng lúng túng - Tôi có cảm có bàn tay dịu dàng đẩy tôi đi, bước đi nặng nề Các cậu nhìn , lưu luyến->khóc Tôi khóc nức nở Thầy giáo trẻ : Tươi cười đón chúng tôi vào lớp: -> Tôi thấy xa mẹ. ? Cảm nhận của em về thái độ cử chỉ của người lớn . , có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp cùng con em mình Gv :Qua cá hình ảnh về người lớn chúng ta nhận thấy trách nhiệm, tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai.Đó là một môi trường ấm áp trìu mến ,là một nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành. ? Qua phần vừa phân tích, em có cảm nhận thêm gì về “Tôi”? ? Theo dõi vào phần văn bản còn lại . ? Những cảm giác của” tôi” khi vào lớp là gì? - Một mùi …không xa lạ chút nào . ? Em có thể lí giải được cảm giác này của cậu bé ? Đây là cảm xúc tự nhiên, chân thật vì chỗ này tuy lạ nhưng sẽ gắn bó với mình trong suốt năm học , còn người bạn cũng gần gũi , gắn bó với mình cả năm . ? Cuối văn bản có một chi tiết : “ Một con chim … cánh chim “ . Em suy nghĩ gì về hình ảnh này ? ( Đó là h/ a thực hay biểu trưng?) - Đây là h / a mang ý nghĩa biểu trưng, qua h/ a đó , tôi muốn nói lên sự luyến tiếc một thời vui chơi tự do đã chấm dứt để bước vào một giai đoạn mới trong cuộc đời : làm học sinh , tập làm người lớn . ? Hãy khái quát lại những cảm xúc của “tôi” từ khi đến trường ? Đánh giá về nghệ thuật của văn bản ? - Truỵên ngắn được bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật theo trình tự thời gian của buổi tựu trường. - Sự kết hợp hài hoà giữa kể, miêu tả, biểu cảm đã tạo nên chất trữ tình của tác phẩm. - Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường, và các hình ảnh so sánh, nguồn cảm xúc cũng toát lên chất trữ tình thiết tha, êm dịu Trong cuộc đời của mỗi con người , kỉ niệm trong sáng của buổi học trò , nhất là buổi tựu trường đầu tiên , thường được ghi nhớ mãi ? Từ những nét đặc sắcvề nghệ thuật , tác giả đã làm nổi bật điều gì ? Gv gọi hs đọc phần ghi nhớ . ? Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật “ tôi” trong truyện ? Hs tự trình bày . I,Giới thiệu tỏc giả -tỏc phẩm II, Đọc -Tỡm hiểu văn bản 2. Kỉ niệm lần đầu tôi đi học: * Cảm nhận của “Tôi” trong sân trường . - Các bậc phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em - Ông đốc rất từ tốn bao dung. - Thầy giáo trẻ vui tính, giàu tình thương yêu. -> “ Tôi” giàu cảm xúc với trường lớp , có những dấu hiệu trưởng thành về nhận thức và tình cảm ngay từ ngày đầu đến trường . - >Từ lo sợ vẩn vơ, ngỡ ngàng thảng thốt, chơi vơi hốt hoảng tôi thấy ấm áp quyến luyến , gần gũi đến thân quen bất ngờ. Nhân vật tôi trang nghiêm bước vào giờ học đầu tiên . III. Tổng kết 1. Nghệ thuật : . 2. Nội dung . Ghi nhớ ( sgk /Tr 9) IV Luyện tập: 4. Củng cố – Hướng dẫn về nhà Học cách viết văn kết hợp các phương thức. Viết thành bài văn cảm xúc của mình lần đầu đi học. Chuẩn bị soạn bài “ Trong lòng mẹ” ------------------------------------------- Tuần 1 Tiết 3: Ngày soạn :21/8/2011 Ngày dạy:24/8/2011 Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. - Thông qua bài học rèn tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. - Giáo dục ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt B. Chuẩn bị : - Thầy : Soạn bài, bảng phụ ghi cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ . - Trò : đọc bài . C . Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học. 1 .Kiểm tra bài cũ :Xen trong giờ 2 .Bài mới Gv giới thiệu : trong tiếng Việt có những từ ngữ được coi là nghĩa hẹp , có từ được coi là nghĩa rộng so với các từ ngữ khác . Chúng ta cùng tìm hiểu điều này qua tiết học hôm nay . Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt Gv treo sơ đồ trong sgk lên bảng . ? Các nhóm thảo luận trả lời các câu hỏi SGK? - Nghĩa của từ “Động vật” rộng hơn nghĩa của các từ “Thú”, “Chim”. “ Cá” vì “động vật” là từ chỉ loại chung bao gồm có “Thú”, “Chim”. “ Cá” hoặc ngược lại: “Thú”, “Chim”. “ Cá” có nghĩa hẹp hơn so với “động vật” - Nghĩa của từ “thú” rộng hơn “voi, hươu” vì “thú” là từ chỉ loại chung các động vật 4 chân bao gồm có “ voi, hươu” động vật > thú. Chim, cá > voi, hươu, tu hú, sáo, cá rô…. ? Từ đó , em hiểu thế nào là từ ngữ có nghĩa hẹp , từ ngữ có nghĩa rộng ? ? Em có nhận xét gì về phạm vi nghĩa của từ “ thú , chim , cá” so với phạm vi nghĩa của các từ “ động vât” và “ voi hươu …” - Từ“ thú , chim , cá” có phạm vi nghĩa rộng hơn các từ “ voi hươu …” nhưng lại hẹp hơn phạm vi nghĩa cảu từ “ động vật” . Gv gọi hs đọc . Gv đưa ra sơ đồ trống về thực vật để hs điền vào . GV: Rút ra cái chung và cái riêng trong nhận thức, trong cuộc sống . Các nhóm hãy tự đố nhau tìm các từ trong cùng 1 phạm vi tìm từ có nghĩa rộng hơn, hẹp hơn. VD: Nhóm 1 đưa: Bút thước " chỉ định nhóm khác hãy tìm các từ nghĩa hẹp, nghĩa rộng. Đồ dùng học tập Bút Bút mực Thước Vở Sách Bút bi Nhựa Toán địa lý Gỗ ? Yêu cầu: Lập sơ đồ cho mỗi nhóm từ ngữ. ? Cách làm: Xác định từ nghĩa rộng? Từ nghĩa hẹp Bài làm Vũ khí Súng Súng trường Bom Đại bác Bom bi Bom B52 Hs đọc . ? Yêu cầu ? Tìm từ ngữ có nghĩa rộng so với nghĩa của các từ ở mỗi nhóm ? Cách làm: - Phải xác định các từ ngữ ở từng nhóm cùng thuộc phạm vi khái quát nào? Hs trình bày , gv nhận xét . Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “chất đốt” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “nghệ thuật” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “thức ăn” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “nhìn” Tìm từ ngữ có nghĩa rộng là “đánh” . Yêu cầu ? Tìm các từ ngữ có nghĩa được bao hàm y trong phạm vi nghĩa của mỗi từ ngữ sau đây:xe cộ , kim loại … ? Cách làm: Tìm những từ có nghĩa hẹp hơn so với những từ đã cho Hình thức: tìm nhanh xe cộ: xe đạp, xe máy, ô tô….. Kim loại: đồng, sắt, nhôm, vàng… Hoa quả: Xoài, mận… Họ hàng: Ông, bà, cô… Mang: xách, khiêng, cầm…. Gv nêu yêu cầu : Chỉ ra những từ không thuộc phạm vi nghĩa của mỗi nhóm ? Hình thức: GV chép ra bảng phụ, hướng dẫn cách làm, gọi HS lên có thể hỏi thêm tại sao? a, thuốc lào b, thủ quỹ c, bút điện .d , hoa tai . A:Hỡnh thành kiến thức mới I. Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp - Từ ngữ được coi là có nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ bao hàm phạm vi nghĩa của từ khác . - Từ ngữ được coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi nghĩa của từ được phạm vi nghĩa của từ khác . bao hàm Ghi nhớ /10/sgk. II . Luyện tập 1. Bài tập 1/10/sgk: Bài tập 2/11/sgk Bài tập 311/sgk. Bài 4/11/sgk . 4. Củng cố, dặn dò: Gv hệ thống lại nội dung bài bằng cách gọi hs đọc lại phần ghi nhớ . Học thuộc lý thuyết nghĩa rộng, hẹp, cấp độ khái quát. Làm lại các bài tập SGKvà bài tập 5/tr11/sgk Chuẩn bị cho tiết “ Trường từ vựng” . Tuần 1 Tiết 4 Tiết 4 Ngày soạn :21/8/2011 Ngày dạy:26/8/2011 Tính thống nhất về chủ đề của văn bản A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS - Nắm được chủ đề của văn bản, tính thống nhất về chủ đề của văn bản . - Biết viết một văn bản đảm bảo tính thống nhất về chủ đề . - Biết xác định và duy trì đối tượng trình bày, chọn lựa, sắp xếp các phần sao cho văn bản tập trung nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình. - Tích hợp “ Tôi đi học” . B . Chuẩn bị : - Thầy : soạn bài . - Trò : đọc và trả lời câu hỏi trong sgk . C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học : 1. Kiểm tra sự chuẩn bị 2 . Bài mới Gv giới thiệu bài : Có thể nói , chủ đề là đặc điểm nổi bật của văn bản . Vậy chủ đề của văn bản là gì ? Nó được thể hiện như thế nào ? Đó là nội dung của bài học hôm nay . Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Đối tượng chính mà tác giả nói tới trong “Tôi đi học” Là gì? - Kỷ niệm lần đầu tiên tôi đi học là kỷ niệm sâu sắc thời thơ ấu của chính tác giả . Đó chính là đối tượng VB. ? Sự hồi tưởng lại kỷ niệm này đã gợi ấn tượng gì trong lòng tác giả? (Sự hồi tưởng lại kỷ niệm là để bộc lộ tâm trạng gì? - Vấn đề chủ yếu? ) - Hồi tưởng lại kỷ niệm lần đầu đi học của tôi là hồi tưởng lại, tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi. ? Hai ý trên là chủ đề của văn bản “tôi đi học” . Từ đó, em hãy phát biểu hoàn chỉnh chủ đề của văn bản “tôi đi học” và khái niệm chủ đề? - Chủ đề “tôi đi học” hồi tưởng lại kỷ niệm lần đầu tiên đi học của tác giả - hồi tưởng lại tâm trạng….tác giả để thể hiện thái độ nâng niu, nôn nao, rạo rực để bâng khuâng, lưu luyến . " Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. GV: Đối tượng mà văn bản biểu đạt có thể là vật, việc, hình tượng, hay 1 vấn đề nào đó (Đề tài) có thể là thật, có thể là tưởng tượng, có thể là người, vật hay 1 vấn đề nào đấy . Chủ đề văn bản còn là vấn đề chủ yếu, tư tưởng xuyên suốt văn bản, cho nên chủ đề có nội dung bao quát hơn đề tài. Chủ đề trong văn nghị luận là 1 tư tưởng là quan niệm của người viết đối với vấn đề được bàn bạc. Chủ đề trong văn bản được thuyết minh là đối tượng cần thuyết minh, trong văn tự sự là sự việc chính và ý nghĩa của nó . Vì vậy khi đọc văn bản thì phải xác định đối tượng và vấn đề chính thức là đọc cái là? Nó nói về vấn đề gì hay khi tạo văn bản cũng vậy . ? Căn cứ vào việc trả lời các câu hỏi phần II, hãy thảo luận;Tại sao các em lại xác định được chủ đề của văn bản “Tôi đi học” ( căn cứ vào đâu mà em xác định được đối tượng “ vấn đề chính của VB”) ? - Xác định được đối tượng văn bản vì căn cứ vào: + Nhan đề: “Tôi đi học” " nói về chuyện đi học của tôi. Đại từ “tôi”, việc học lần đầu được nhắc đi nhắc lại; Nó là kỷ niệm vì căn cứ vào các từ: Lòng tôi lại náo nức những kỷ niệm…..trường, tôi quên thế nào được…lòng tôi lại tưng bừng rộn rã… + Các câu đều nhắc đến kỷ niệm của buổi tựu trường đầu tiên "đối tượng này đã làm nên tính mạch lạc tính liên kết của văn bản - Xác định được vấn đề chủ yếu vì: + Khi kể về kỷ niệm lần đầu tiên đi học đều bộc lộ tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật tôi. ( HS phải chỉ ra những tâm trạng, cảm giác trong từng thời điểm, không gian) + Các từ ngữ, chi tiết thể hiện tâm trạng cảm giác: (cụ thể) Gv : Những điều này cũng thể hiện tính mạch lạc, tính liên kết của văn bản . ? Nhận xét về chủ đề? ? GV đưa ra 1 bảng phụ có ghi tóm tắt các sự việc, tâm trạng của “tôi” 1 cách lộn xộn, với những chuỗi bất thường về nghĩa có thể thêm vào những ý lạc chủ đề cho HS nhận xét? (có thể lấy BT3) Trên đường đi học: cảnh vật thay đổi, trang trọng… Hàng năm cứ vào cuối thu…. Bỡ ngỡ, lúng tứng khi xếp hàng vào lớp… Trong lớp học: thấy xa mẹ, thấy thân quen… Trên sân trường: đông, trường oai nghiêm…. Tôi yêu thương mẹ cha, ông bà, anh chị… Các nhóm trao đổi thảo luận: - Đây là chuỗi câu lộn xộn, bất thường về nghĩa không cùng nhau bộc lộ chủ đề như văn bản “tôi đi học” " không có tính thống nhất về chủ đề. ? Em hiểu 1 VB như thế nào là VB có tính thống nhất về chủ đề của văn bản. - Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi tất cả các phần các chi tiết các từ ngữ ( cả nhan đề) đều biểu đạt chủ đề đã xác định, không có ý nào, phần nào, hay từ ngữ nào xa rời hay lạc chủ đề "(ghi nhớ). ? Tính thống nhất của văn bản quan hệ với tính mạch lạc, tính liên kết như thế nào? - Có quan hệ mật thiết với nhau: VB không mạch lạc, không có tính liên kết " không đảm bảo tính thống nhất về chủ đề, mặt khác, chính đối tượng thống nhất về chủ đề làm cho VB mạch lạc và liên kết chặt chẽ ? Tính thống nhất của văn bản được thể hiện ở những mặt nào? - Tính ….ở cả nội dung hình thức. + Tất cả mọi phần, mọi chi tiết (cả nhan đề) đều phải thể hiện các ý, các phần, các đoạn phải liên kết với nhau, các từ ngữ then chốt thường được lặp đi lặp lại. ? Nắm được tính thống nhất của chủ đề văn bản có tác dụng gì? - Nắm được tính thống nhất của chủ đề văn bản có tác dụng hiểu và viết văn bản , muốn vậy cần thấy tính thống nhất của chủ đề văn bản trong nội dung, hình thức (như trên) . Gv gọi hs đọc ghi nhớ . Hs đọc đề bài . ? Yêu cầu ? Phân tích tính thống nhất về chủ đề của văn bản trong văn bản “ Rừng cọ quê tôi" ? Chủ đề: (đối tượng + vấn đề chính)? - Văn bản viết về cây cọ quê tôi " ca ngợi vẻ đẹp của cây cọ – của quê hương, tác dụng của cây cọ, sự gắn bó của cây cọ với con người. ? Chỉ ra trình tự của đối tượng, vấn đề? Trình tự đó có thể thay đổi được kh? Vì sao ? Giới thiệu cây cọ quê tôi. Miêu tả cây cọ với vẻ đẹp để ca ngợi. Tác dụng của cây cọ với cuộc sống. Trình tự này là rất hợp lý cho nên không thể thay đổi được. ? Từu đó , hãy nêu chủ đề của vb ? Sự gắn bó giữa cây cọ và con người . ? Chủ đề của văn bản được thể hiện như thế nào? - Về nội dung: Các ý các đoạn đều nói về đối tượng cây cọ, đều góp phần bộc lộ chủ định của người viết: ca ngợi vẻ đẹp, tác dụng và sự gắn bó của cây cọ với quan hệ với con người . - Về hình thức: + Các từ ngữ, các câu thể hiện chủ đề: nhan đề, rừng cọ, thân cọ, búp cọ, căn nhà..rừng cọ, ngôi trường…. + Các ý được sắp xếp hợp lý, các đoạn liên kết chặt chẽ, các từ then chốt: “rừng cọ, cọ, tôi” được lặp đi lặp lại. Hs đọc bài trên bảng phụ . ? Yêu cầu? Trao đổi để xác định ý nào đưa vào sẽ làm lạc đề . Gợi ý : Chú ý vào mặt nội dung giữa các luận điểm để xác định . Hs lựa chọn , trình bày : nên bỏ ý b, d A Hỡnh thành kiến thức mới I. Chủ đề của văn bản * Vd : Văn bản “ Tôi đi học” " Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt. II. Tính thống nhất về chủ đề của văn bản + Nhan đề: + Các câu . + Các từ ngữ . - Chủ đề của văn bản thể hiện ở nội dung và hình thức: + Mọi phần văn bản, mọi chi tiết trong văn bản đều thể hiện chủ đề. + Từ nhan đề sự sắp xếp các phần mục, các từ ngữ được liên kết " tính thống nhất của chủ đề. Ghi nhớ/Tr /12/( SGK). III. Luyện tập * Bài tập 1 / 13/sgk - Văn bản viết về cây cọ quê tôi từ đó ca ngợi vẻ đẹp của cây cọ , của quê hương; tác dụng của cây cọ, sự gắn bó của cây cọ với con người. * Bài 2/tr 14/sgk 3.Củng cố, dặn dò: - Muốn viết, hiểu văn bản tốt nắm được chủ đề văn bản và tính thống nhất của chủ đề văn bản. ? Nhắc lại chủ đề và tính thống nhất của chủ đề của văn bản? ? Chuẩn bị bài 2 : Bố cục của văn bản . kớ duyệt --------------------------------------------- Tuần 2 Ngày soạn :27/8/2011 Ngày dạy:30/8/2011 Bài 2 Tiết 5,6 Trong lòng mẹ (Trích" Thời thơ ấu" của Nguyên Hồng) A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS - Hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của nhân vật chú bé Hồng, cảm nhận được tình yêu thương mãnh liệt của chú đối với mẹ. - Bước đầu hiểu được văn hồi ký và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng; thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện, chân thành giầu sức truyền cảm. - Tích hợp văn tự sự, biểu cảm, từ ngữ, so sánh…. - Giáo dục tình cảm yêu thương mẹ cho HS . - Rèn kỹ năng phân tích, cảm thụ TP tự sự. B. Chuẩn bị : GV : Soạn giáo án , sưu tầm tài liệu về nhà văn và tập “ Thời thơ ấu” HS :Soạn bài ,trả lời cõu hỏi C . Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học. 1. Kiểm tra ? Phân tích cảm nhận của “ tôi” khi đứng trên sân trường trong truyện ngắn “ Tôi đi học “ ? Bài mới Gv giới thiệu : nói về đề tài tình cảm của con với cha mẹ , đặc biệt là tình cảm của con dành cho mẹ . Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt ? Theo dõi vào sgk , phần chú thích , em hãy giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyên Hồng? - HS trỡnh bày Gv : Ông được coi là nhà văn của những người cùn