Giáo án Ngữ văn 10 tiết 19, 20: Tam đại con gà - Nhưng nó phải bằng hai mày ( truyện cười )

Ngày soạn: 29/08/2012. Ngày dạy: Lớp: ..10A2...ngày......thỏng........năm..... STTPPCT: Tiết 19,20 Tam đại con gà - nhưng nó phảI bằng hai mày ( Truyện cười ) I. Mục tiêu . * Giúp học sinh: 1. Kiến thức: - Bài “Tam đại con gà” hiểu được mâu thuẫn trái tự nhiên trong cách ứng phó của anh học trò dốt mà hay khoe khoang. Thấy được cái hay của nghệ thuật nhân vật tự bộc lộ. - Bài “Nhưng nó phải bằng hai mày” hiểu được cái cười và thấy được thái độ của nhân dân với bản chất tham nhũng của quan lại địa phương. Đồng thời thấy được tình cảnh bi hài của người lao động khi lâm vào cảnh kiện tụng. Nắm được biện pháp gây cười của truyện. 2. Kĩ năng:- Rèn kĩ năng đọc, phân tích và cảm thụ truyện cười. 3. Thái độ: Giáo dục hs không nên giấu dốt và có thái độ phê phán những người tham nhũng, hối lộ. II. chuẩn bị của GV và HS. 1. GV: SGK + SGV + TLTK + GA. 2. HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK. 3. Phương pháp: Gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi trong SGK. III. tiến trình dạy học. Hoạt động 1 ( 4 phỳt) 1. Kiểm tra bài cũ: * Câu hỏi: Những tình tiết nào trong truyện Tấm Cám thể hiện rõ đặc điểm của TCT thần kỳ? * Đáp án: Đặc điểm của truyện cổ tích thần kỳ là sử dụng những yếu tố kỳ ảo trong truyện. - Bụt hiện lên nhiều lần giúp đỡ và mách bảo Tấm. - Con gà biết nói tiếng người - Đàn chim sẻ biết nghe lời Bụt - Sự hoá thân của Tấm * Giới thiệu bài mới: Sống ở đời không vươn lên mà chịu dấu dốt là đáng phê bình.Song càng đáng phê bình hơn nữa là những ai dấu dốt lại hay khoe khoang liều lĩnh.Để thấy rõ tiếng cười của ông cha ta đối với hạng người này chúng ta tìm hiểu truyện cười Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày. HĐ của GV & HS Nội dung GHI BẢNG Hoạt động 2 ( 20 phỳt) GV: Em hãy nhắc lại khái niệm truyện cười? GV: Truyện cười có mấy loại? VD? GV: Truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày thuộc loại truyện cười nào? GV: Yêu cầu hs đọc - kể tác phẩm, chú ý hs phải giữ thái độ khách quan khi đọc. - Em hãy xác định bố cục của truyện? GV: - Câu mở truyện có ý nghĩa gì? - Tiếng cười đã bật ra từ câu đầu này chưa? Vì sao? Gv dẫn dắt: Mâu thuẫn trái tự nhiên ở câu mở truyện mới tạo tiếng cười ở dạng tiềm năng. Tiếng cười cuối truyện có được nhờ việc xây dựng các tình huống mâu thuẫn... GV: - Tình huống thứ nhất mà anh thầy đồ phải giải quyết là gì? ý nghĩa của nó? (cho thấy khả năng, trình độ của thầy đồ ntn?) Thầy đồ đã xử lí tình huống này ntn? Cách xử lí đó có ý nghĩa gì? Gv bổ sung: Lẽ ra ko biết, thầy đồ phải về tra cứu lại sách vở hay hỏi những người hiểu biết hơn nhưng thầy lại đi hỏi thần bằng cách gieo tiền sấp ngửa may rủi... GV: - Tình huống thứ 2 xảy đến với thầy đồ là gì? Trước tình huống khó xử đó, thầy đồ có suy nghĩ gì và xử lí ra sao? - Cách biện bác của thầy đồ, theo em, cho thấy thầy là người thông minh nhanh trí hay đó chỉ là sự láu cá, lí sự cùn? GV: - Theo em, câu chuyện này có ý nghĩa phê phán điều gì? - Nét đặc sắc về nghệ thuật của câu chuyện này? Hoạt động 3 ( 20 phỳt) GV: Yờu cầu hs đọc- kể tác phẩm.Tìm bố cục của tác phẩm? GV: Quan hệ giữa nhân vật thầy lí và Cải là mối quan hệ ntn? GV: Cách xử kiện của thầy lí ntn? Lời kết án đã gây phản ứng ntn tới các nhân vật Ngô và Cải? GV: Phân tích sự kết hợp giữa lời nói và động tác của Cải và thầy lí? GV: Theo em, tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật gây cười nào trong truyện trên? GV: Em có suy nghĩ gì về nhân vật Cải? GV; Nêu những nét chính về nội dung của 2 truyện cười trên? Gv: Qua 2 truyện trên, em hãy rút ra những nét nghệ thuật đặc sắc của truyện cười?(về kết cấu, nghệ thuật xây dựng mâu thuẫn, nhân vật và ngôn ngữ?) . I.Tìm hiểu chung: 1. Giới thiệu chung về truyện cười: a. Khái niệm: Sgk. b. Phân loại: - Truyện khôi hài: VD: Ai nuôi tôi,... - Truyện trào phúng: VD: Giàn lí đổ, Quan huyện thanh liêm,... 2. Truyện Tam đại con gà và Nhưng nó phải bằng hai mày: Thuộc loại truyện cười trào phúng: + Tam đại con gà: trào phúng bạn. + Nhưng nó phải bằng hai mày: trào phúng thù. II. Đọc- hiểu văn bản: * Văn bản 1: Tam đại con gà: 1. Đọc. 2. Bố cục: 3 phần: + Mở truyện: Câu đầu. " Giới thiệu mâu thuẫn trái tự nhiên. + Thân truyện: Tiếp đến “Tam đại con gà nghĩa là làm sao? ” " Các tình huống mâu thuẫn gây cười. + Kết truyện: Câu cuối" lật tẩy bản chất dốt nát mà lại cố giấu dốt của thầy đồ" bật lên tiếng cười giòn giã. 3. Tìm hiểu văn bản: a. Mâu thuẫn trái tự nhiên ở nhân vật thầy đồ: - Câu mở truyện: + Giới thiệu nhân vật chính thầy đồ: dốt nát nhưng lại lên mặt văn hay chữ tốt. + Nêu mâu thuẫn trái tự nhiên " Tiếng cười chưa bật ra... - Tình huống thứ nhất: Gặp chữ “kê” trong cuốn “Tam thiên tự”, thầy ko đọc được mà học trò lại hỏi gấp. " Trình độ, khả năng của thầy đồ: dốt đến mức chữ tối thiểu trong sách dạy vỡ lòng của trẻ cũng ko biết. " Cách xử lí của thầy đồ: + Nói liều: “Dủ dỉ là con dù dì”. " dốt kiến thức sách vở lẫn thực tế. + Giấu dốt, thận trọng giữ sĩ diện hão: dặn học trò đọc khẽ"sợ người khác biết cái sai và sự liều lĩnh của mình. + Xin bài âm dương" được thần đồng ý" đắc chí vì tin tưởng mình hoàn toàn đúng, tự cho mình giỏi" yêu cầu học trò đọc to. " Thầy đồ vừa dốt vừa mê tín. " Nhân dân còn chê cười cái dốt của vị thổ công. - Tình huống thứ 2: Bố của học trò chất vấn thầy đồ. + Suy nghĩ của thầy đồ trước lời chất vấn của ông chủ nhà hay chữ lại đáo để: “Mình đã dốt, thổ công nhà nó cũng dót nữa ” "tự nhận thức được sự dốt nát của mình và vị thổ công. + Cách xử lí: " Sự láu cá, lí sự cùn, tự lật tẩy bản chất dốt nát của thầy đồ. " Tiếng cười đã bật lên giòn giã hơn. Câu cuối truyện: “Dủ dỉ " Lời giải thích vòng vo, phi lôgíc, chỉ là một thứ lí sự cùn, vô nghĩa lí. " Thầy đồ càng cố giấu dốt lại càng tự bóc trần bản chất dốt nát của mình. " Tiếng cười đạt đến cao trào giòn giã. b. ý nghĩa phê phán của truyện: - Phê phán thói giấu dốt- một tật xấu có thật trong nội bộ nhân dân. - Ngầm ý khuyên răn mọi người, nhất là những người đi học, chớ nên giấu dốt mà hãy mạnh dạn học hỏi ko ngừng. c. Nghệ thuật: - Tạo mâu thuẫn. - Đẩy mâu thuẫn phát triển trong những tình huống kịch tính, giải quyết bất ngờ, hợp lí. - Sử dụng nhiều câu nói gây cười. * Văn bản 2: Nhưng nó phải bằng hai mày. 1. Đọc. 2. Bố cục: 3 phần. + Mở truyện: Câu 1. " Giới thiệu nhân vật lí trưởng và tài đặc biệt của y(xử kiện giỏi). + Thân truyện: Tiếp đến “Xin xét lại, lẽ phải thuộc về con mà! ” " Diễn biến vụ kiện giữa Ngô và Cải nhờ thầy lí xử. + Kết truyện: Còn lại. "Lời giải thích của thầy lí cho cách xử kiện của mình. 3. Tìm hiểu văn bản: a. Tính kịch trong lời đối đáp của thầy lí và Cải: - Quan hệ giữa nhân vật thầy lí và Cải: quan hệ xã hội, pháp luật. + Thầy lí: người xử kiện, .... người đời truyền tụng nổi tiếng do xử kiện giỏi. + Cải: người dân lao động nghèo, lo tiền đút lót thầy lí, mong được xử thắng kiện. - Cách xử kiện của thầy lí: Ko điều tra, ko phân tích, vội kết án ngay" ko hề có sức thuyết phục. " Tác động thỏi độ: + Cải: ngạc nhiên, vội tìm cách kêu xin được xét lại. + Ngô: im lặng vì đã được xử thắng kiện. - Sự kết hợp giữa lời nói và động tác của hai nhân vật: + Cải: Xin thầy lí xét lại ngầm kết hợp với cử chỉ xoè năm ngón tay. " Nghĩa hàm ẩn: Lẽ phải của Cải = 5 ngón tay xoè = 5 đồng thầy lí đã nhận. + Thầy lí: Hiểu ý Cải nhưng vẫn xử vậy "giải thích nhanh, rất “hợp lí” mà đầy bất ngờ. Kết hợp với lời nói là hành động xoè năm ngón tay trái úp lên 5 ngón tay phải. " Nghĩa hàm ẩn: Lẽ phải của Ngô = 10 ngón tay = 10 đồng(gấp đôi của Cải) mà thầy lí đã nhận của Ngô. " Lập luận tam đoạn luận: Lẽ phải = Ngón tay/ bàn tay = Tiền. " Lẽ phải = Tiền. Lẽ phải trong xã hội xưa, theo những người cầm cân nảy mực như thầy lí, ko phải xuất phát từ pháp luật, công lí mà từ tiền, từ việc hối lộ. Đồng tiền là cán cân công lí, “nén bạc đâm toạc tờ giấy”. b. Nghệ thuật gây cười: - Tương phản: lời đồn đại- sự thật về tài xử kiện của thầy lí. - Nghệ thuật chơi chữ :“Tao biết mày phải(1) nhưng nó lại phải(2)... bằng hai mày”. c. Bình luận về nhân vật Cải: - Vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm tiếp tay cho tệ nạn quan liêu tham nhũng. - Hành vi đút lót tiêu cực làm anh ta trở nên thảm hại, vừa đáng thương vừa đáng trách. III. Tổng kết bài học: 1. Nội dung: * Tam đại con gà: ... * Nhưng nó phải bằng hai mày:... 2. Nghệ thuật: - Kết cấu: chặt chẽ, ngắn gọn. - Tạo mâu thuẫn phát triển nhanh, kết thúc bất ngờ làm bật lên tiếng cười nhiều sắc độ. - Nhân vật: số lượng ít, nhân vật chính là đối tượng chủ yếu của tiếng cười. - Ngôn ngữ: giản dị nhưng tinh tế, sắc sảo. Hoạt động 5 (1 phỳt) 3. Củng cố, luyện tập. * Củng cố: - Nắm khái niệm và đặc trưng của truyện cười. - Nội dung và nghệ thuật gây cười. * Luyện tập : - Hoàn thành bài tập theo yêu cầu của GV. 4. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài mới: * Bài cũ: - Học bài theo hướng dẫn trong SGK. * Bài mới: - Chuẩn bị bài mới