Giáo án Ngữ văn 10 tiết 12, 13: Uy-Lít-xơ trở về (trích Ô-đi-xê - Sử Thi Hi Lạp) Hô-me-rơ

Ngày soạn: 23/08/2012 Ngày dạy: 27/08/2012 STTPPCT: 12,13 ĐỌC VĂN: UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ (Trích Ô-đi-xê, sử thi Hi-lạp) Hô-me-rơ A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT Giúp HS: - Hiểu được trí tuệ và tình yêu chung thuỷ là hai phẩm chất cao đẹp của nhân vật trong sử thi Hô-me-rơ. - Thấy được những nét đặc sắc cơ bản của nghệ thuật trần thuật đầy kịch tính và cách thể hiện tâm lí, tính cách nhân vật trong đoạn trích. - Củng cố và rèn luyện thêm năng lực đọc - hiểu và cách kể trong văn tự sự . B. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Hoạt động của GV và HS Yªu cÇu cÇn đạt Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát tác giả, tác phẩm. Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát tác giả, tác phẩm. Bài tập 1: Dựa vào mục Tiểu dẫn (SGK): a) Hãy trình bày những nét nổi bật về tác giả Hô-me-rơ. b) Sơ lược về sử thi Ô-đi-xê. (HS làm việc cá nhân. Trình bày trước lớp) Bài tập 1: a) Tác giả Hô-me-rơ: nhà thơ Hi-lạp, sống vào khoảng TK IX- VIII trước CN, tác giả của hai thiên sử thi nổi tiếng thế giới là I- li-át và Ô- đi xê. b) Tác phẩm Ô-đi-xê: Cũng như I-li-át, được sáng tác dựa trên truyền thuyết về cuộc chiến tranh thành Tơ-roa Ô-đi-xê là bài ca về chàng Uy-lít-xơ (còn gọi là Ô-đi-xê-út) nối tiếp câu chuyện trong I-li- át, dài 12.110 câu thơ chia là 24 khúc ca (Bản dịch được trình bày dưới dạng văn xuôi). Bài tập 2: Dựa vào mục tiểu dẫn, hãy kể tóm tắt tác phẩm Ô-đi-xê. Gợi ý: Bám sát các sự kiện chính. (HS làm việc cá nhân. HS khá trình bày trước lớp) Bài tập 2: Tóm tắt tác phẩm: + Sau chiến thắng thành Tơ-roa, Uy-lit-xơ cùng các tướng lĩnh khác trở về quê hương. Con đường về quê hương của chàng trải qua nhiều gian khổ, khó khăn: + Bị nữ thần Ca-lip-xô cầm giữ trên đảo, bị bão đánh chìm bè, dạt vào xứ sở của những tên khổng lồ một mắt Pô-li-phem, đi qua đảo của các nàng tiên cá Xi-ren có tiếng hát du dương mê hồn nhưng vô cùng nguy hiểm... + Trôi dạt vào xứ Phê-a-ki, được công chúa Nô-xi-ca yêu, nhà vua An-ki-nô-ốt tiếp đãi tử tế và cho thuyền đưa chàng về quê hương I-tác. + Về đến nhà, chàng giả dạng hành khất để phán đoán tình hình. Pê-nê-lốp, vợ chàng đã không nhận ra chồng sau 20 năm đàng đẵng + Để trả lời sự thúc ép của bọn cầu hôn, Pê-nê-lốp thách ai giương được chiếc cung của Uy-lít-xơ và bắn một phát xuyên qua 12 cái vòng rìu thì sẽ lấy người đó.Tất cả bọn cầu hôn đều thất bại, Uy-lit -xơ chiến thắng. Nhân cơ hội đó chàng cùng con trai là Tê-lê-mác trừng trị bọn cầu hôn và gia nhân phản bội. + Uy-lít-xơ trải qua thử thách của vợ, giải toả hồ nghi và đoàn tụ cùng gia đình. + Nữ thần chiến tranh A-tê-na đứng ra hoà giải cuộc xung đột giữa gia đình Uy-lít-xơ và những người thân thích của bọn cầu hôn. Hoạt động 2: Đọc- hiểu đoạn trích. Hoạt động 2: Đọc- hiểu đoạn trích. Bài tập 1: Đoạn trích có thể chia thành mấy phần? Nội dung của mỗi phần là gì? (HS làm việc cá nhân. Trình bày trước lớp) Bài tập 1: Đoạn trích có thể chia thành 2 phần: - Phần 1: Từ đầu đến :... “người kém gan dạ” (Nhũ mẫu Ơ- ri- clê và Tê-lê-mác thuyết phục Pê-nê-lốp nhận Uy-lít-xơ). - Phần 2: Còn lại (Pê-nê-lốp thử thách Uy-lít-xơ và thừa nhận chàng). Bài tập 2: Tâm trạng của Uy-lít-xơ khi gặp lại vợ mình? Cách ứng xử của chàng bộc lộ phẩm chất gì? (HS thảo luận và trình bày) Bài tập 2: Tâm trạng của Uy-lít-xơ khi gặp lại vợ và gia đình: chàng vừa mứng rỡ, hồi hộp, vui sướng, nhưng vẫn rất bình tĩnh, sáng suốt. Chàng đóng vai người hành khất, bình tĩnh lập mưu kế cùng cậu con trai là Tê-lê-mác giết chết bọn cầu hôn láo xược và những kẻ gia nhân phản bội. Khi gặp lại vợ, chàng vẫn bình tĩnh, cố kiên nhẫn chờ Pê-nê-lốp nhận ra mình. Cái mỉm cười của Uy-lít-xơ (“Nghe nàng nói vậy, Uy-lít-xơ cao quý và nhẫn nại mỉm cười...”) cho thấy trí tuệ và phẩm cách cao quý của chàng. Bài tập 3: Vì sao Pê-nê-lốp lại “rất đỗi phân vân”? Việc chọn cách thử “bí mật chiếc giường” cho thấy vẻ đẹp gì về trí tuệ và tâm hồn nàng? (HS thảo luận và trình bày) Bài tập 3: + Pê-nê-lốp “rất đỗi phân vân” vì không biết nên ứng xử thế nào cho phải. Nàng là người có trí tuụe, có phẩm cách cao thượng nên không thể nhận chồng một cách dễ dãi sau hai mươi năm xa cách. Nàng đã phân vân vì phải lựa chọn một trong hai cách: nhận chồng hay không nhận chồng? Cả hai cách đó đều khó khăn đối với nàng. + Việc chọn cách thử “bí mật chiếc giường” đã cho thấy nàng đã chọn được một cách ứng xử tốt nhất và thông minh nhất. Đó chính là biểu hiện của một vẻ đẹp trí tuệ và lòng chung thủy, phẩm cách cao đẹp của nàng. Bài tập 4: Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoạn trích tạo ra hiệu quả gì? Biện pháp nghệ thuật nào thường được sử dụng để khắc hoạ phẩm chất nhân vật? Biện pháp nào được sử dụng ở đoạn cuối? (HS thảo luận và trình bày) Bài tập 4: + Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoạn trích tạo ra hiệu quả bất ngờ và xúc động làm nổi bật phẩm chất của Pê-nê-lốp và Uy-lít xơ. + Biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong đoạn trích là tương phản, tạo kịch tính, gây bất ngờ... + Trong đoạn cuối, biện pháp nghệ thuật được sử dụng thành công là so sánh: Hình ảnh “mặt đất” và “người đi biển” nói lên tâm trạng khát khao đến tuyệt vọng, nhưng cũng mừng vui khôn xiết của nàng Pê-nê-lốp khi gặp lại người chồng yêu dấu sau hai mươi năm vì chiến tranh và lưu lạc. Tâm trạng của Pê-nê-lốp khi gặp lại chồng được so sánh với người đi biển bị đắm tàu, trong cơn tuyệt vọng bỗng nhận ra đất liền. Hoạt động 3: Tổng kết. Bài tập: Nêu những giá trị lớn về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích. (HS thảo luận và tự rút ra nhận xét. GV nhấn mạnh một số ý cơ bản). Hoạt động 3: Tổng kết. Bài tập: 1. Trí tuệ và tình yêu chung thuỷ là hai phẩm chất cao đẹp của nhân vật trong sử thi Hô-me-rơ. 2. Nghệ thuật trần thuật đầy kịch tính và cách thể hiện tâm lí, tính cách nhân vật trong đoạn trích. Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập. Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập. Bài tập 1:HS tự làm tại lớp với sự hướng dẫn của GV. Bài tập 1: Tổ chức biểu diễn cảnh Uy-lít-xơ trở về (HS tự làm tại lớp với sự hướng dẫn của GV). Bài tập 2: Trong vai Uy-lít-xơ, HS tập kể lại cảnh trong đoạn trích. Bài tập 2: Chú ý: các tình tiết vẫn giữ nguyên, nhưng được kể dưới góc nhìn của Uy-lít-xơ. Chuẩn bị các ý chính và tập diễn đạt với nhân vật “tôi” là Uy-lít-xơ.