Giáo án Lịch sử Lớp 8 - Tiết 14+15: Nước Âu Lạc - Năm học 2019-2020 - Trường THCS Phúc Than

1 Ngày soạn: 04/11/2019 Ngày giảng: 06/11/2019 TIẾT 14,15 – BÀI 14 NƯỚC ÂU LẠC I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức: - Trình bày được diễn biến cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần. - Hoàn cảnh ra đời nhà nước Âu Lạc. - Biết được lí do Thục Phán chọn Phong Khê làm nơi đóng đô. - So sánh được nông nghiệp và thủ công nghiệp của nhà nước Văn Lang để làm rõ sự phát triển của đất nước Âu Lạc. 2. Tư tưởng: - Giáo dục tình cảm, tinh thần yêu mến quê hương đất nước, tinh thần cộng đồng luôn nhớ về cội nguồn. 3. Kỹ năng: - Rèn kỹ năng nhận xét, so sánh, rút ra bài học lịch sử. 4. Định hướng năng lực - Năng lực chung: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy, năng lực hợp tác, giao tiếp - Năng lực đặc thù: quan sát, nhận xét, trình bày, giải quyết vấn đề, đánh giá,liên hệ II. CHUẨN BỊ 1. Giáo viên: : Lược đồ cuộc kháng chiến và bộ máy nhà nước Âu Lạc 2. Học sinh: - Đọc trước bài - Sưu tầm truyện như: Mị Châu- Trọng Thuỷ III. PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC 1. Phương pháp: vấn đáp, hoạt động nhóm, thuyết trình 2. Kĩ thuật: HĐ cá nhân, HĐ nhóm, điền phiếu học tập IV. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra : Nhận xét về tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang? - Đây là nhà nước đầu tiên của nước ta. - Có đơn vị hành chính từ trung ương đến địa phương. - Tổ chức còn đơn giản, chưa có Luật pháp, quân đội. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG 1 : khởi động * Giới thiệu: Nhà nước Văn Lang thế kỷ III TCN, nhân dân không còn cuộc sống yên bình như trước. Vua Hùng thứ 18 không chú ý đến xây dựng và bảo vệ tổ quốc. 2 Ở phương Bắc nhà Tần mở rộng bờ cõi xuống phía Nam -> nhà nước mới ra đời như thế nào. Sau đó gv dẫn dắt vào bài Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản HS cần nắm - GV giới thiêu: Năm 221, nước Tần thành lập và dùng sức mạnh quân sự mạnh đánh Trung Nguyên và tiếp tục bành trướng xuống phía Nam. ? Vì sao cuối thế kỷ III TCN, quân Tần xâm lược nước ta ? ? Trình bày được diễn biến cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần? - GV: Ở phía Bắc Văn Lang tức là phía Nam – Trung Quốc vùng Quảng Đông, Quảng Tây hiện nay. Sau khi chiếm được các nước ở Hoa Nam, quân Tần đánh vào Văn Lang. ? Người Tây Âu và người Lạc Việt có quan hệ với nhau như thế nào? (quan hệ gần gũi, anh em từ lâu đời). ? Trong giai đoạn đầu cuộc kháng chiến chống xâm lược Tần, nhân dân Tây Âu và Lạc Việt đã gặp những khó khăn gì ? ? Để tiếp tục chiến đấu, họ đã làm gì? Bầu ai chỉ huy? ? Thục Phán là người như thế nào? (tuấn kiệt, tài giỏi, thủ lĩnh của người Lạc Việt). ? Cách đánh của người Tây Âu và người Lạc Việt? ? Thế và lực của giặc trước và sau khi đánh như thế nào? - Trước: Hung hăng. - Sau: Hoang mang, hoảng sợ. ? Kết quả cuộc kháng chiến? ? Tại sao giặc lại thất bại? 1. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần diễn ra như thế nào? * Nguyên nhân: - Đời vua Hùng thứ 18 đất nước mất ổn định. - Nhà Tần mở rộng lãnh thổ. * Diễn biến: - Năm 218 TCN, quân Tần tiến đánh xuống phương Nam để mở rộng vờ cõi. - Sau 4 năm chinh chiến, quân Tần kéo xuống đánh vùng Bắc Văn Lang. - Thủ lĩnh người Tây Âu bị giết nhưng người Tây Âu và người Lạc Việt vẫn tiếp tục kháng chiến. - Ban ngày thì im hơi lặng tiếng, đến đêm thì bất thần sông ra đánh địch, làm cho quân địch tiến không được thoát không xong. - Họ bầu Thục Phán làm thủ lĩnh chỉ huy cuộc kháng chiến. - Kết quả: Người Việt đánh tan quân Tần. 3 - Nhân dân đoàn kết, tinh thần anh dũng, cách đánh sáng tạo. - Quân Tần mất hết ý chí. - GV: Cuộc chiến đấu 6 năm cuối cùng giành thắng lợi. Vậy tình hình nước Văn Lang có gì thay đối sau kháng chiến chống quân Tần kết thúc? ? Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tần ai là người có công nhất? (Thục Phán) ? Sau cuộc kháng chiến thắng lợi, Thục Phán đã làm gì? ? Vì sao Thục Phán đặt tên nước là Âu Lạc? (Nước Âu Lạc là hợp nhất của hai chữ Tây Âu và Lạc Việt mà thành) - GV: Đây là điều tất yếu vì Nhà nước không còn chăm lo tới đời sống của nhân dân, không lo tổ chức kháng chiến chống giặc ngoại xâm. ? Sau khi lên ngôi, Thục Phán đã làm gì ? Vì sao An Dương Vương lại đóng đô ở Phong Khê? (Là vùng đông dân, nằm ở trung tâm đất nước, vừa gần sông Hồng lại có sông Hoàng chảy qua, giao thông thuận tiện. ? Từ khi nước Văn Lang thành lập đến trước khi nước Âu Lạc ra đời trải qua bao nhiêu thế kỷ? Chỉ ra những thay đổi đó? - HS quan sát hình 39, 40 – SGK/42 với hình 31, 33 bài 11. ? Nhận xét về sản xuất nông nhiệp và thủ công nghiệp - GV: Hình 39, 40 tiến bộ hơn, kỹ thuật cao hơn. ? Nguyên nhân nào dẫn đến sự thay đổi 2. Nước Âu Lạc ra đời và có gì thay đổi: * Nước Âu Lạc ra đời - Năm 207 TCN, Thục Phán buộc vua Hùng nhường ngôi cho mình. => Nhà nước mới ra đời - nước Âu Lạc. - Thục Phán tự xưng là An Dương Vương, đổi tên nước là Âu Lạc, tổ chức lại nhà nước, đóng đô ở Phong Khê (Cổ Loa - Đông Anh – Hà Nội). * Đất nước thời Âu Lạc có gì thay đổi? - Thời gian: Hơn 4 thế kỷ. - Kinh tế: Nông nghiệp, đặc biệt thủ công nghiệp phát triển hơn trước. - Kỹ thuật cao hơn. - Nguyên nhân: 4 đó? ? Khi sản phẩm tăng, của cải dư thừa nhiều, xã hội xuất hiện hiện tượng gì? - GV kết luận chung: Nước Âu Lạc ra đời là bước tiếp nối của nước Văn Lang, chưa được xem là một thời kì lịch sử mới trong lịch sử nước ta. Tổ chức xã hội chưa có gì mới nhưng có những thay đổi trong sản xuất và quan hệ xã hội. Gv vận dụng kĩ thuật trình bày 1 phút ? Qua bài này các em còn vướng mắc chỗ nào còn giải đáp Hs đưa ra câu hỏi Gv giải đáp GVCCKT GV treo sơ đồ thành Cổ Loa HS quan sát thành Cổ Loa - HĐN: 7 phút. Quan sát và miêu tả, giải thích vì sao gọi là thành Cổ Loa? - GV giới thiệu: Cổ Loa có tên gọi là Chạ chủ và Khả lũ (theo An Nam chí lược của Lê Trắc chép thế kỷ XIV). Đến thế kỷ XV mới xuất hiện Loa thành và Cổ Loa. - GV mô tả: Vòng thành nội: Hình chữ nhật, chu vi 1650m, cao 5m, mặt thành rộng 6->12m, chỉ có 1 cửa mở về hướng Nam phía TB giữa 2 vòng trong và ngoài có gò Đông Bắn, Đồng Chuông, Đồng Giáo, + Vòng thành trung: Là 1 vòng thành khép kín, có chu vi khoảng 6500m cách thành nội ko đều và ko có hình dáng cân xứng, phía Nam và Đông gần nhau, phía Bắc và Tây cách xa nhau.Thành có 5 cửa.. + Kinh nghiệm sản xuất nhiều năm + Nhu cầu xây dựng dinh thự; quân đội hùng mạnh. => Đó là tinh thần vươn lên và thành quả của cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo về tổ quốc. - Xã hội có sự phân biệt giàu nghèo. => Mâu thuẫn giai cấp xuất hiện. 3. Thành Cổ Loa và lực lượng quốc phòng. - An Dương vương cho xây thành Cổ Loa. - Cấu trúc: có 3 vòng thành khép kín: + Thành nội: có 1 cửa + Thành trung: có 5 cửa + Thành ngoại: có 3 cửa - Các thành đều có hào bao quanh và thông nhau - Bên trong thành nội là nơi ở, làm việc của An Dương Vương và các Lạc Hầu, Lạc Tướng. 5 + Thành ngoại: Là 1 vòng khép kín, ko có hình dáng rõ rệt chu vi khoảng 8m, cao 8m, chân thành rộng khoảng 12- >20m, thành ngoại có thêm 3 cửa Bắc, Đông, và Tây Nam... =>Các vòng thành đều có hào bao quanh H: Bên trong thành nội Cổ Loa là khu vực gì? - Là những khu nhà ở của gia đình nhà vua và các Lạc Hầu, Lạc Tướng. HS quan sát tranh lát cắt một đoạn lũy thành. H: Thành được xây bằng chất liệu gì? HSTL GV: Chất liệu chủ yếu dùng để xây thành là đất, sau đó là đá và gốm vỡ. Đá được dùng để kè cho chân thành được vững chắc. Các đoạn thành ven sông, ven đầm được kè nhiều đá hơn các đoạn khác. Đá kè là loại đá tảng lớn và đá cuội được chở tới từ các miền khác. Xen giữa đám đất đá là những lớp gốm được rải dày mỏng khác nhau, nhiều nhất là ở chân thành và rìa thành để chống sụt lở. H: Em có nhận xét gì về việc xây dựng công trình thành Cổ Loa vào thế kỷ III- >II TCN ở Âu Lạc? - Đây là công trình lao động quy mô nhất của Âu Lạc, cách đây hơn 2000 năm, thể hiện tài năng, sự sáng tạo, kỹ thuật xây thành của nhân dân ta - GV KL H: Tại sao nói Cổ Loa là một quân thành? -> có quy mô lớn¸ vừa là kinh đô vừa là thành quân sự. - Quân đội: gồm bộ binh và thủy binh -> Được trang bị nhiều loại vũ khí. 6 - Lực lượng quân đội lớn, bộ binh, thuỷ binh được trang bị vũ khí bằng đồng, giáo, rìu, nỏ. Phía Nam thành – cầu Vực, phát hiện mũi tên đồng, đầm Cả là nơi tập trung thuyền chiến, vừa luyện tập vừa sẵn sàng chiến đấu. GV: Với các bức thành kiên cố, với hào sâu rộng cùng các ụ, lũy, Cổ Loa là một căn cứ phòng thủ vững chắc để bảo vệ nhà vua, triều đình và kinh đô. Đồng thời là một căn cứ kết hợp hài hòa thủy binh cùng bộ binh. Nhờ ba vòng hào thông nhau dễ dàng, thủy binh có thể phối hợp cùng bộ binh để vận động trên bộ cũng như trên nước khi tác chiến. HS quan sát tranh Cầu Vực- nơi p.hiện hàng vạn mũi tên đồng. HS quan sát tranh các loại vũ khí H: Qua các di vật được tìm thấy em thấy quân đội của An Dương Vương được trang bị như thế nào? - Quân đội được trang bị nhiều loại vũ khí. H: Em hãy nêu điểm giống nhau và khác nhau của nhà nước Văn Lang- Âu Lạc? (+ Giống: Tổ chức nhà nước. + Khác: - Kinh đô: - Văn Lang : trung du (B.Hạc- V.Phú). - Âu Lạc: đồng bằng (Cổ Loa –Đ.A- HN) - Âu Lạc có thành Cổ Loa, vừa là kinh đô vừa là trung tâm chính trị, kinh tế, là công trình quân sự bảo vệ an ninh quốc gia => uy quyền của An DươngVương cao hơn vua Hùng. - GVKL: Thành Cổ Loa là công trình đồ sộ, vững chắc, vừa là kinh đô, vừa công trình bảo vệ quốc gia, hiện nay vẫn còn dấu tích: “ Ai về.còn đây”. Cổ Loa là biểu tượng của nền văn minh Việt Cổ rất đáng tự hào. 7 - GV CCKT: “ Đất nướcđánh xuống Âu Lạc”. - GV trình bày diễn biến: Quân của Triệu Đà kéo vào nước ta theo đường sông Thương, tiến xuống vùng Tiên Du ( Tiên Sơn- Bắc Ninh) và vùng núi Vũ Ninh (Quế Võ- Bắc Ninh), quân dân Âu Lạc từ Cổ Loa kéo lên chặn đánh giặc ở Tiên Du, Vũ Ninh. Tại đây quân ta với “nỏ thần” (nỏ của tướng Cao Lỗ chế tạo), đã chặn đánh giặc rất ác liệt, quân của Triệu Đà ko thể tiến sâu đành giảng hoà rút lui. - Nhưng với ý đồ xâm lược Âu Lạc, Triệu Đà ngấm ngầm tập hợp thêm lực lượngbí mật tiến hành kế li gián, dò xét phá vỡ lực lượng của ADV. GV giảng: H: Các em đã đọc truyện “ Mị Châu- Trọng Thuỷ”, câu chuyện đó nói lên điều gì? - Đơn giản hóa sự thực về âm mưu cướp nước Âu Lạc của Triệu Đà. Do mất cảnh giác nên ADV đã để Âu Lạc rơi vào tay Triệu Đà năm 179 TCN . - GV: Sau khi tìm kế li gián, Triệu Đà đem quân vào Âu Lạc, ADV chủ quan “ Ko sợ nỏ thần của ta à”. An Dương Vương không đề phòng gì, ADV ko giữ nổi thành bỏ chạy về phía Nam đến Diễn Châu- N.An chết ở đây (179 TCN). Từ đó Âu Lạc rơi vào tay Triệu Đà. H: Theo em sự thất bại của ADV để lại cho đời sau bài học gì? - Bài học xương máu, do chủ quan, thiếu cảnh giác, quá tự tin vào lực lượng =>ADV mắc mưu kẻ thù, nội bộ ko còn thống nhất để cùng nhau chống giặcđây là bài học lớn về chống ngoại xâm của lịch sử DT. 4. Nhà nước Âu Lạc sụp đổ trong hoàn cảnh nào? - Năm 207 TCN nhà Tần suy yếu, Triệu Đà thành lập nước Nam Việt. - Khoảng năm 181- 180 TCN Triệu Đà đem quân đánh xuống Âu Lạc. - Quân dân Âu Lạc chiến đấu dũng cảm đánh bại quân Triệu - Năm 179 TCN, An Dương Vương mắc mưu Triệu Đà để Âu Lạc rơi vào tay nhà Triệu . 8 HS quan sát đền thờ An Dương Vương. GV: Để ghi nhớ công lao to lớn của An Dương Vương đối với đất nước, nhân dân ta đã lậpđền thờ ông. Đền thờ ở trong thành nội, thuộc khu thành Cổ Loa. Hàng năm vào ngày mùng 6 tháng giêng âm lịch, cư dân Cổ Loa tổ chức một lễ trang trọng để tưởng nhớ những người xưa đã có công xây dựng thành, nhất là để ghi ơn An Dương Vương. HS quan sát tranh lễ hội - GVCC bài: Với cuộc kháng chiến anh dũng, lâu dài, người VN đã đánh bại quân xâm lược Tần, tạo đIều kiện cho sự thành lập của nước Âu Lạc, đất nước tiến thêm 1 bước với thành Cổ Loa đồ sộ, do chủ quan ADV đã mắc mưu kẻ thù nên “để cơ đồ đắm biển sâu”, đất nước rơi vào thời kỳ đen tối hơn 1000 năm Bắc thuộc. HOẠT ĐỘNG 3: Luyện tập - Đất nước Âu Lạc ra đời trong hoàn cảnh nào và có gì thay đổi so với nhà nước Văn Lang? HOẠT ĐỘNG 4: Vận dụng Nêu nhận xét của em về sự ra đời của nước Âu Lạc? HOẠT ĐỘNG 5: Mở rộng, bổ sung, phát triển ý tưởng sáng tạo - Tiếp tục sưu tầm các câu truyện liên quan đến nước Âu Lạc V. HƯỚNG DẪN CHUẨN BỊ BÀI HỌC TIẾT SAU - Học bài cũ: + Cấu tạo của thành Cổ Loa? + Em rút ra bài học gì từ sự thất bại của nước Âu Lạc trước sự xâm lược của Quân Tần? - Chuẩn bị bài mới: Tiết 16 làm bài tập. + Lập bảng thống kê dấu tích của người nguyên thủy và các giai đoạn phát triển + Nhà nước Văn Lang – Âu Lạc.