Chuyên đề Phương pháp dạy văn bản nghị luận trung đại tổ văn nhạc họa

PHƯƠNG PHÁP DẠY VĂN BẢN NGHỊ LUẬN TRUNG ĐẠI TỔ VĂN NHẠC HỌA I) Tác giả – Tác phẩm : 1) Tác giả : * Trần Quốc Tuấn tước Hưng Đạo Vương (1231 – 1300) * Con người toàn đức toàn tài, công huân hiển hách. * Có công lao to lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần II (1285), lần III (1287 – 1288). Tiết : 93 HỊCH TƯỚNG SĨ A) Đọc - Hiểu văn bản (Trần Quốc Tuấn) 2) Tác phẩm : * Thể loại : Hịch (Thể văn chính luận do vua chúa hoặc tướng lĩnh dùng để cổ động, thuyết phục, kêu gọi chiến đấu). * Đặc điểm : Kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, giọng điệu hùng hồn. * Viết bằng chữ Hán; Văn xuôi hoặc văn biền ngẫu. Kết cấu văn biền ngẫu. Ví dụ : - Kỉ Tín đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Đế. - Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho Chiêu Vương. 2) Tác phẩm : * Điểm giống nhau và khác nhau giữa Hịch và Chiếu + Giống : - Đều là thể văn ban bố công khai. - Đều là văn chính luận có kết chặt chẽ, lập luận sắc bén. - Viết bằng văn xuôi, văn vần hoặc văn biền ngẫu + Khác : - Chiếu : Ban bố mệnh lệnh (do vua chúa dùng). - Hịch : Cổ động thuyết phục, kêu gọi khích lệ, có thể do “tướng lĩnh dùng”. * Được viết vào trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần II (1285). 3) Hoàn cảnh ra đời : * Kêu gọi, khích lệ lòng yêu nước, quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược. II/ Đọc : * Hướng dẫn đọc. + “ Ta thường nghe … còn lưu tiếng tốt” .  Đọc rõ ràng, chậm rãi. + “ Huống chi ta cùng … tai vạ về sau” .  Đọc giọng căm phẫn. + “ Ta thường tới bữa… ta cũng vui lòng” .  Đọc nhịp nhanh, dồn dập, có cảm xúc. + “Các ngươi ở cùng ta… chẳng kém gì” .  Đọc giọng chân tình, tha thiết. + “Nay các ngươi … hoặc mê tiếng hát” .  Giọng sỉ mắng gay gắt. + “Nếu có giặc Mông Thát… giặc điếc tai” .  Giọng giễu cợt phê phán. + “Nay ta bảo… phỏng có được không” .  Giọng thiết tha, càng về cuối càng lên giọng. + “Đoạn còn lại” .  Giọng khuyên răn, ôn tồn . + “Lúc bấy giờ … được không” .  Giọng đau xót căm phẫn. * Tìm hiểu chú thích. *Bố cục: - Phần 1: “ Ta thường nghe … còn lưu tiếng tốt” .  Nêu gương trung thần nghĩa sĩ trong sử sách. - Phần 2: “ Huống chi … cũng vui lòng” .  Lột tả sự ngang ngược và tội ác của kẻ thù đồng thời nói lên lòng căm thù giặc. - Phần 3: “ Các ngươi … không muốn vui vẻ phỏng có được không?”  Nêu mối ân tình giữa chủ và tướng; phân tích phải trái, làm rõ đúng sai. - Phần 4: “ đoạn còn lại” .  Nêu nhiệm vụ cấp bách, vạch rõ ranh giới giữa hai con đường chính và tà. III/ Tìm hiểu văn bản : 1) Nêu gương sử sách : 2) Tội ác của kẻ thù và tâm trạng của tác giả: a. Tội ác của kẻ thù: - …đi lại nghênh ngang, ... sỉ mắng triều đình, ... bắt nạt tể phụ, ... đòi ngọc lụa, thu bạc vàng, vét của kho. - ... uốn lưỡi cú diều, ... đem thân dê chó, ... thác mệnh, giả hiệu, ... đem thịt mà nuôi hổ đói.  Hình ảnh cụ thể sinh động; sử dụng nhiều động từ.  Hình ảnh ẩn dụ, giọng điệu khinh bỉ; nghị luận kết hợp biểu cảm gián tiếp.  Vạch trần tội ác, dã tâm của giặc. Khơi gợi lòng căm thù giặc ở tướng sĩ. b) Thái độ tình cảm của tác giả : - Ta thường … tới bữa quên ăn … nửa đêm vỗ gối … ruột đau như cắt … nước mắt đầm đìa  Nhịp dồn dập, ngắn gọn, ngôn từ ước lệ giàu hình ảnh có giá trị biểu cảm. - …xả thịt lột da, … nuốt gan uống máu  Sử dụng thành ngữ - …trăm thân … phơi ngoài nội cỏ …nghìn xác … gói trong da ngựa  Sử dụng nghệ thuật phóng đại; điển cố, câu văn biền ngẫu  Tâm sự yêu nước, lòng căm thù giặc, tinh thần sẵn sàng hy sinh vì nghĩa lớn. Hãy chỉ ra cái hay, cái đặc sắc về nghệ thuật của đoạn văn chính luận này ? Thảo luận nhóm Phần 1 : Nêu gương anh hùng nghĩa sĩ trong sử sách. Phần 2 : + Vạch trần tội ác, dã tâm của giặc. + Tâm sự yêu nước. Lòng căm thù giặc. Tinh thần sẳn sàng hy sinh vì nghĩa lớn. Khích lệ ý chí lập công danh, xả thân vì nước. Khích lệ lòng căm thù giặc, ý chí chiến đấu nơi tướng sĩ . Khích lệ lòng yêu nước bất khuất, quyết chiến quyết thắng kẻ thù xâm lược. Phần 3 : Phần 4 : Mục đích Mục đích - Nêu đặc điểm của thể hịch? - Cảm xúc của em sau khi đọc đoạn văn này. Dặn dò : - Học thuộc lòng phần 2 của bài hịch. - Luyện đọc lại bài. - Soạn tiếp các câu hỏi sách giáo khoa. - Hoàn thành sơ đồ khái quát trình tự lập luận của bài “ Hịch tướng sĩ “. (Nắm được luận điểm, luận cứ, mối quan hệ giữa luận điểm và luận cứ). Xin chân thành cám ơn Thầy, Cô đã đến dự tiết học