Chuyên đề Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở cấp trung học cơ sở

* * MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CẤP THCS  * * GIỚI THIỆU CHUNG VỀ KHÓA TẬP HUẤN Mục tiêu tập huấn Sau khóa tập huấn, học viên cần: Hiểu được vai trò của việc đổi mới PPDH trong quá trình dạy học Hiểu về định hướng về đổi mới PPDH, các vấn đề về dạy học tích cực Nắm được một số PPDH theo định hướng đổi mới - Tìm hiểu một số PPDH tích cực: bản chất, quy trình, ưu, nhược điểm và các lưu ý khi sử dụng - Có kĩ năng tập huấn cho GV thực hiện đổi mới PPDH. - Có thái độ tích cực tham gia và vận dụng sáng tạo vào thực tế. * * Nội dung tập huấn - Tổng quan về đổi mới PPDH cấp THCS - Định hướng đổi mới PPDH - Mối quan hệ giữa học tích cực và dạy học tích cực - Phương pháp dạy học tích cực - Một số PPDH tích cực : bản chất, quy trình, ưu, nhược điểm và các lưu ý khi sử dụng Điều kiện áp dụng các phương pháp tích cực Phương pháp tập huấn - Phương pháp tập huấn cùng tham gia - Báo cáo kết quả làm việc nhóm - Luyện tập, thực hành * * Định hướng đổi mới PPDH Cốt lõi của đổi mới phương pháp dạy học là giúp HS hướng tới hoạt động học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Chú ý tới việc rèn luyện kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng vận dụng vào thực tiễn, hình thành và phát triển các phẩm chất tư duy độc lập, sáng tạo. DH tạo nên các trạng thái tinh thần, tâm lý tích cực cho người học Định hướng đổi mới PPDH “Tích cực hoá hoạt động học tập của HS nhằm phát huy tính tích cực chủ động của HS trong học tập" Luật Giáo dục 2005: “PPGD PT phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng PP tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS” * * 2. Mối quan hệ giữa học tích cực và DH tích cực Đều có cơ sở là tư tưởng “lấy người học làm trung tâm”. Một số biểu hiện : Thừa nhận, tôn trọng, hiểu, đồng cảm với HS. Đạt được độ tin cậy, tạo sức thu hút, thuyết phục, kích thích động cơ bên trong của HS. Dựa vào kinh nghiệm của người học, khai thác kinh nghiệm đó, dồn thành sức mạnh trong quá trình tự khám phá. Chống gò ép, ban phát, giáo điều, nuôi dưỡng tính sẵn sàng, tính tích cực ý chí của người học để đạt được mục đích học tập và phát triển cá nhân. Người học tự nhận thức, tự phát triển, tự thực hiện, tự kiểm tra, đánh giá, tự hoàn thiện trong môi trường, được đảm bảo quyền lựa chọn tối đa của HS (quyết định, ứng xử, hoạt động…) * * Một số biểu hiện của tư tưởng “lấy người học làm trung tâm” Tối đa hóa sự tham gia của người học, tối thiểu hóa sự áp đặt, can thiệp của người dạy. Tạo cho HS tính năng động, chủ động tự tin. Phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, khả năng suy ngẫm, óc phê phán và tôn trọng cá tính. Nội dung học tập, môi trường học tập…phải kiểm soát được bởi chính người học. Đảm bảo tính mềm dẻo, thích ứng cao của GD Hết sức coi trọng vai trò to lớn của kỹ năng. Chống: + Quyền uy, áp đặt, giáo điều, xơ cứng, máy móc (đối với GV) + Thụ động “ngoan ngoãn”, khuôn mẫu, quá lệ thuộc, dễ bị chi phối, học vẹt, lý thuyết suông (đối với HS) * * Những nét bản chất của tư tưởng “lấy người học làm trung tâm” GD không chỉ phục vụ số đông mà phục vụ cho nhu cầu của số đông Con người vốn sẵn có những tiềm năng. GD cần và có thể giúp khai thác tối đa các tiềm năng đó, đặc biệt là tiềm năng sáng tạo. GD là tạo ra cho người học một môi trường để người học có thể tự giác, tự do (trong suy nghĩ, trong việc làm, trong tranh luận), tự khám phá. Các thành tố đó gồm: Các hình thức học tập đa dạng, linh hoạt; Nội dung học tập phù hợp với mong muốn, khả năng và thiên hướng của người học. Những quan hệ thày – trò, bạn bè với tinh thần hướng dẫn, hợp tác, dân chủ… giúp cho người học đạt tới mục đích nhận thức theo 3 yêu cầu nói trên (tự giác, tự do, khám phá). * * 3.1. Quan niệm về PPDH Có nhiều định nghĩa về PPDH, từ đó có nhiều cách phân loại tập hợp PPDH. Định nghĩa về PPDH của I.Lecne: “PPDH là một hệ thống tác động liên tục của GV nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của HS để HS lĩnh hội vững chắc các thành phần và nội dung GD nhằm đạt được mục tiêu đã định”. - Đặc trưng của PPDH là tính hướng đích của nó. PPDH tự nó có chức năng phương tiện. PPDH cũng gắn liền với tính kế hoạch và tính liên tục của hoạt động, hành động, thao tác vì vậy có thể cấu trúc hóa được. - PPDH có mối quan hệ chặt chẽ với các thành tố của quá trình DH: PP và mục tiêu; PP và nội dung; PP và phương tiện DH; PP và ĐGKQ. Đổi mới PPDH không thể không tính tới những quan hệ này. * * Các yếu tố khi tìm hiểu, lựa chọn, thiết kế, thực hiện đánh giá PPDH Mặt GD và giáo dưỡng trong sự thống nhất của chúng Mặt bên ngoài (là trình tự hợp lý các thao tác, hành động của GV – HS trong bài lên lớp, có thể quan sát được) với mặt bên trong (tổ chức hoạt động nhận thức của HS, con đường GV dẫn dắt HS hoàn thành nhiệm vụ nhận thức…) Mặt khách quan (thể hiện ở chỗ PPDH được quy định trước hết bởi mục tiêu, nội dung, các điều kiện tổ chức DH…) và mặt chủ quan (thể hiện qua thái độ, phong cách, tài năng sư phạm của GV…) Mặt dạy và mặt học trong mối quan hệ chặt chẽ của chúng * * 3.2. Về phân loại PPDH Có rất nhiều cách phân loại PPDH theo các tiêu chí khác nhau. Căn cứ vào quan niệm về nội dung học vấn ở trường PT mà I.Lecne và V. Xcatkin cho rằng có 5 PPDH chung. Thông báo, tiếp nhận Tái hiện Giới thiệu có tính vấn đề Tìm kiếm từng phần Nghiên cứu. Tùy theo đặc trưng của bộ môn mà có các PPDH bộ môn hết sức phong phú – được xem là sự vận dụng cụ thể của những PP chung trên đây khi DH bộ môn. Cho đến nay đã có những cách phân loại khác phản ánh được một cách cập nhật những thành tựu nghiên cứu về PPDH trên thế giới. * * Quy trình chung cho việc chọn lựa PPDH PPDH vừa có tính khoa học vừa có tính nghệ thuật. Trong DH, GV phải tự chọn lựa, xây dựng các PP thích hợp. Quy trình chung cho việc chọn lựa PP như sau: Tự xác định hoặc chấp nhận một quan điểm DH (chẳng hạn DH về bản chất là kiểu truyền thụ kiến thức một chiều; hoặc DH là tổ chức và hướng dẫn cho người học tự nhận ra vấn đề và tìm kiếm cách GQVĐ…) Từ quan điểm đã xác định, chọn lựa một PP hoặc một tổ hợp các PP (chẳng hạn nếu theo quan điểm DH kiểu “đổ kiến thức vào cái bình rỗng” thì có thể PP thuyết trình có một vai trò quan trọng; tuy nhiên nếu theo quan điểm để học trò tự hoàn thành nhiệm vụ nhận thức thì cách DH phát hiện và GQVĐ là thích hợp) Sau khi đã chọn lựa các PP thì cần xác định những kỹ thuật DH mang đặc trưng riêng của PP đó. * * 4. Về PPDH tích cực 4.1. Tổng quan Để ĐMPPDH theo định hướng đã nêu, vấn đề quan trọng hàng đầu là chọn lựa PPDH để HS học tích cực. - Mối quan hệ giữa tích cực học tập và hứng thú nhận thức Hứng thú gắn bó chặt chẽ với nhu cầu, với động cơ; hứng thú là yếu tố có ý nghĩa to lớn không chỉ trong quá trình DH mà cả đối với sự phát triển toàn diện, sự hình thành nhân cách của trẻ. Hứng thú là yếu tố dẫn tới sự tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tâm lý đảm bảo tính tích cực và độc lập sáng tạo trong học tập. * * Các điều kiện để hình thành, phát triển hứng thú nhận thức của HS Tiến hành DH ở mức độ thích hợp nhất đối với trình độ phát triển của HS. Một nội dung quá dễ hoặc quá khó đều không gây được hứng thú. Phát huy tối đa hoạt động tư duy tích cực của HS. Tốt nhất là tổ chức những tình huống có vấn đề đòi hỏi phải dự đoán, nêu giả thiết, tranh luận giữa những ý kiến trái ngược. Tạo ra không khí thuận lợi cho lớp học, phải tạo ra sự giao tiếp thuận lợi giữa thầy và trò, giữa trò với trò. Bằng cách tổ chức và điều khiển hợp lý các hoạt động của từng cá nhân và tập thể HS, GV sẽ tạo được hứng thú cho cả lớp và niềm vui học tập của từng HS. * * Đặc trưng cơ bản của PPDH tích cực Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động của HS Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò * * 4.2. Mối quan hệ giữa tư duy tích cực và sáng tạo Trí sáng tạo thường được hiểu là khả năng sản sinh những ý tưởng mới, độc đáo, hữu ích, phù hợp với hoàn cảnh. Sáng tạo là một tiềm năng vốn có trong mỗi con người, khi gặp dịp thì bộc lộ, nhiệm vụ của GV là khơi dậy tiềm năng đó. Mỗi người thường chỉ quen sáng tạo trong một vài lĩnh vực nào đó và có thể luyện tập để phát triển óc sáng tạo trong lĩnh vực ấy. Có thể thấy tính sáng tạo thường liên quan với tư duy tích cực, chủ động, độc lập, tự tin. Người có trí sáng tạo không chịu suy nghĩ theo lề thói chung, không bị ràng buộc bởi những quy tắc hành động cứng nhắc đã học được, ít chịu ảnh hưởng của người khác, thể hiện rõ năng lực tư duy phê phán. * * Mối quan hệ giữa tư duy tích cực và sáng tạo Muốn phát triển trí sáng tạo của HS phải áp dụng kiểu dạy tích cực – phân hóa. GV phải biết hướng dẫn, tổ chức cho HS mình tự khám phá kiến thức mới, dạy cho HS không chỉ kiến thức mà cả PP học, trong đó cốt lõi là PP tự học. Chính trong các hoạt động tự lực mà từng cá nhân hoặc nhóm nhỏ tiến hành, tiềm năng sáng tạo của mỗi HS được bộc lộ và phát huy. GV cầnluyện tập cho HS có thói quen nhìn nhận một sự kiện dưới những góc độ khác nhau, biết đặt ra nhiều giả thuyết, biết đề xuất những giải pháp khác nhau khi phải xử lý một tình huống. GD cho HS không vội bằng lòng với giải pháp đầu tiên được nêu ra, không suy nghĩ cứng nhắc theo những quy tắc đã học trước đó, không máy móc áp dụng những mô hình hành động đã gặp trong các bài học, trong sách vở để ứng xử trước những tình huống mới. * * Một số PPDH tích cực cần được phát triển Một số chú ý Áp dụng các PPDH tích cực không có nghĩa là gạt bỏ các PPDH truyền thống. Ngay cả những PP như thuyết trình, giảng giải, biểu diễn các phương tiện trực quan để minh họa lời giảng… vẫn rất cần thiết trong quá trình DH, để HS có thể học tích cực. Vấn đề là chọn lựa và sử dụng đúng thời điểm, đúng đối tượng, phù hợp với ý đồ sư phạm của người dạy. Vì vậy, cần kế thừa, phát triển những mặt tích cực trong hệ thống các PPDH đã quen thuộc, đồng thời phải học hỏi, vận dụng một số PPDH mới, phù hợp với hoàn cảnh điều kiện dạy và học ở nước ta trong hoạt động ĐMPPDH. * * Quan điểm đổi mới PPDH Ở THCS Đa dạng hoá các hình thức dạy – học Chú ý tới đặc trưng về nội dung và phương pháp của môn học Dạy cách tự học cho HS. Đổi mới PPDH cần đi đôi với đổi mới đánh giá KQHT và sử dụng TBDH Phối hợp linh hoạt giữa các PPDH truyền thống với PPDH mới * * VẬN DỤNG CÁC PPDH THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI * * Ph­¬ng ph¸p gîi më – vÊn ®¸p B¶n chÊt: Lµ qu¸ tr×nh t­¬ng t¸c gi÷a GV vµ HS, ®­îc thùc hiÖn qua hÖ thèng c©u hái vµ c©u tr¶ lêi t­¬ng øng vÒ mét chñ ®Ò nhÊt ®Þnh. GV kh«ng trùc tiÕp ®­a ra nh÷ng kiÕn thøc hoµn chØnh mµ h­íng dÉn HS t­ duy tõng b­íc ®Ó tù t×m ra kiÕn thøc míi. C¨n cø vµo tÝnh chÊt ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS - VÊn ®¸p t¸i hiÖn - VÊn ®¸p gi¶i thÝch minh ho¹ - VÊn ®¸p t×m tßi XÐt chÊt l­îng c©u hái vÒ mÆt yªu cÇu n¨ng lùc nhËn thøc - Lo¹i c©u hái cã yªu cÇu thÊp, ®ßi hái kh¶ n¨ng t¸i hiÖn kiÕn thøc, nhí l¹i vµ tr×nh bµy l¹i ®iÒu ®· häc - Lo¹i c©u hái cã yªu cÇu cao ®ßi hái sù th«ng hiÓu, kÜ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh…, thÓ hiÖn ®­îc c¸c kh¸i niÖm, ®Þnh lÝ… * * Quy tr×nh thùc hiÖn Tr­íc giê häc: - B­íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu bµi häc vµ ®èi t­îng d¹y häc. X¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc kÜ n¨ng c¬ b¶n trong bµi häc vµ t×m c¸ch diÔn ®¹t c¸c néi dung nµy d­íi d¹ng c©u hái gîi ý, dÉn d¾t HS. - B­íc 2: Dù kiÕn néi dung c¸c c©u hái, h×nh thøc hái, thêi ®iÓm ®Æt c©u hái , tr×nh tù cña c¸c c©u hái. Dù kiÕn néi dung c¸c c©u tr¶ lêi cña HS, c¸c c©u nhËn xÐt hoÆc tr¶ lêi cña GV ®èi víi HS. - B­íc 3: Dù kiÕn nh÷ng c©u hái phô ®Ó tuú t×nh h×nh tõng ®èi t­îng cô thÓ mµ tiÕp tôc gîi ý, dÉn d¾t HS. Trong giê häc B­íc 4: GV sö dông hÖ thèng c©u hái dù kiÕn (phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng lo¹i ®èi t­îng HS) trong tiÕn tr×nh bµi d¹y vµ chó ý thu thËp th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa HS. Sau giê häc GV chó ý rót kinh nghiÖm vÒ tÝnh râ rµng, chÝnh x¸c vµ trËt tù logic cña hÖ thèng c©u hái ®· ®­îc sö dông trong giê d¹y. * * ¦u ®iÓm- H¹n chÕ của PP gîi më – vÊn ®¸p ¦u ®iÓm - Lµ c¸ch thøc tèt ®Ó kÝch thÝch t­ duy ®éc lËp cña HS, d¹y HS c¸ch tù suy nghÜ ®óng ®¾n. - L«i cuèn HS tham gia vµo bµi häc, lµm cho kh«ng khÝ líp häc s«i næi, kÝch thÝch høng thó häc tËp vµ lßng tù tin cña HS, rÌn luyÖn cho HS n¨ng lùc diÔn ®¹t - T¹o m«i tr­êng ®Ó HS gióp ®ì nhau trong häc tËp. - Duy tr× sù chó ý cña HS; gióp kiÓm so¸t hµnh vi cña HS vµ qu¶n lÝ líp häc. Hạn chế - Khã so¹n th¶o vµ sö dông hÖ thèng c©u hái gîi më vµ dÉn d¾t HS theo mét chñ ®Ò nhÊt qu¸n. - GV ph¶i cã sù chuÈn bÞ rÊt c«ng phu, nÕu kh«ng, kiÕn thøc mµ HS thu nhËn thiÕu tÝnh hÖ thèng, t¶n m¹n, thËm chÝ vôn vÆt. * * Mét sè l­u ý C©u hái ph¶i cã néi dung chÝnh x¸c, râ rµng, s¸t víi môc ®Ých, yªu cÇu cña bµi häc.Tr¸nh t×nh tr¹ng ®Æt c©u hái kh«ng râ môc ®Ých, ®Æt c©u hái mµ HS dÔ dµng tr¶ lêi cã hoÆc kh«ng. C©u hái ph¶i s¸t víi tõng lo¹i ®èi t­îng HS. NÕu kh«ng n¾m ch¾c tr×nh ®é cña HS, ®Æt c©u hái kh«ng phï hîp Cïng mét néi dung häc tËp, víi cïng mét môc ®Ých nh­ nhau, GV cã thÓ sö dông nhiÒu d¹ng c©u hái víi nhiÒu h×nh thøc hái kh¸c nhau. Bªn c¹nh nh÷ng c©u hái chÝnh cÇn chuÈn bÞ nh÷ng c©u hái phô Sù thµnh c«ng cña ph­¬ng ph¸p gîi më vÊn ®¸p phô thuéc nhiÒu vµo viÖc x©y dùng ®­îc hÖ thèng c©u hái gîi më thÝch hîp * * DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Khái niệm vấn đề, DHGQVĐ Cấu trúc DHGQVĐ Vận dụng DHGQVĐ * * KHÁI NIỆM VẤN ĐỀ Trạng thái đích Vật cản Vấn đề là những câu hỏi hay nhiệm vụ đặt ra mà việc giải quyết chúng chưa có quy luật sẵn cũng như những tri thức, kỹ năng sẵn có chưa đủ giải quyết mà còn khó khăn, cản trở cần vượt qua. Một vấn đề được đặc trưng bởi ba thành phần Trạng thái xuất phát: không mong muốn Trạng thái đích: Trạng thái mong muốn Sự cản trở Trạng thái xuất phát * * Môc ®Ých 1. ChÊp nhËn 2. C¶n trë Môc ®Ých C ¶ n T r ë C ¶ n T r ë 3. Kh¸m ph¸ Môc ®Ých Ba tiªu chÝ cña GQV§ * * TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀ Tình huống có vấn đề xuất hiện khi một cá nhân đứng trước một mục đích muốn đạt tới, nhận biết một nhiệm vụ cần giải quyết nhưng chưa biết bằng cách nào, chưa đủ phương tiện (tri thức, kỹ năng…) để giải quyết. S = п.r2 S = ??? * * 2005 Tình huống: R1 = 20 cm, giá 20 nghìn đ R2= 30 cm, giá 30 nghìn đ Chiếc bánh nào giá rẻ hơn? Bài toán tình huống * * DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ Dạy học giải quyết vấn đề dựa trên cơ sở lý thuyết nhận thức. Giải quyết vấn đề có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc phát triển tư duy và nhận thức của con người. „Tư duy chỉ bắt đầu khi xuất hiện tình huống có vấn đề“ (Rubinstein). DHGQVĐ là một QĐ DH nhằm phát triển năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Học sinh được đặt trong một tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. * * VÊn ®Ò I) NhËn biÕt vÊn ®Ò Ph©n tÝch tình huống Nhận biết, tr×nh bµy vấn đề cần giải quyết II) T×m các phương án gi¶i quyÕt So s¸nh víi c¸c nhiÖm vô ®· gi¶i quyÕt T×m c¸c c¸ch gi¶i quyÕt míi Hệ thèng ho¸, s¾p xÕp c¸c ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt III) Quyết định phương án (gi¶i quyÕt VĐ) Ph©n tÝch các phương án §¸nh gi¸ các phương án QuyÕt ®Þnh Giải quyÕt CẤU TRÚC CỦA QUÁ TRÌNH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ * * VẬN DỤNG DH GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ DHGQVĐ có thể áp dụng trong nhiều hình thức, PPDH khác nhau: Thuyết trình GQVĐ, Đàm thoại GQVĐ, Thảo luận nhóm GQVĐ, Thực nghiệm GQVĐ Nghiên cứu GQVĐ…. Có nhiều mức độ tự lực của học sinh trong việc tham gia GQVĐ * * Một số cách thông dụng để tạo tình huống gợi vấn đề Dự đoán nhờ nhận xét trực quan, thực hành hoặc hoạt động thực tiễn; Lật ngược vấn đề; Xét tương tự; Khái quát hoá; Khai thác kiến thức cũ, đặt vấn đề dẫn đến kiến thức mới; Giải bài tập mà chưa biết thuật giải trực tiếp; Tìm sai lầm trong lời giải; Phát hiện nguyên nhân sai lầm và sửa chữa sai lầm... * * Một số lưu ý khi sử dụng PPDH GQVĐ Tri thức và kĩ năng HS thu được trong quá trình PH&GQVĐ sẽ giúp hình thành những cấu trúc đặc biệt của tư duy. Nhờ những tri thức đó, tất cả những tri thức khác sẽ được chủ thể chỉnh đốn lại, cấu trúc lại. Tỉ trọng các vấn đề người học PH & GQVĐ so với chương trình tuỳ thuộc vào đặc điểm của môn học, vào đối tượng HS và hoàn cảnh cụ thể. Không nên yêu cầu HS tự khám phá tất các các tri thức qui định trong chương trình. Cho HS PH & GQVĐ đối với một bộ phận nội dung học tập, có thể có sự giúp đỡ của GV với mức độ nhiều ít khác nhau. HS được học không chỉ kết quả mà điều quan trọng hơn là cả quá trình PH & GQVĐ. * * Phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ Quy trình thực hiện Bước 1: Làm việc chung cả lớp: Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm. Bước 2: Làm việc theo nhóm Phân công trong nhóm, từng cá nhân làm việc độc lập Trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm Cử đại diện trình bày kết quả làm việc của nhóm. Bước 3: Thảo luận, tổng kết trước toàn lớp - Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả - Thảo luận chung - GV tổng kết, đặt vấn đề cho bài tiếp theo hoặc vấn đề tiếp theo. * * ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PPDH hợp tác trong nhóm nhỏ  * * Một số lưu ý Chỉ những hoạt động đòi hỏi sự phối hợp của các cá nhân để nhiệm vụ hoàn thành nhanh chóng hơn, hiệu quả hơn hoạt động cá nhân mới nên sử dụng phương pháp này. Tạo điều kiện để các nhóm tự đánh giá lẫn nhau hoặc cả lớp cùng đánh giá. Không nên lạm dụng hoạt động nhóm và cần đề phòng xu hướng hình thức (tránh lối suy nghĩ: đổi mới PPDH là phải sử dụng hoạt động nhóm). Tuỳ theo từng nhiệm vụ học tập mà sử dụng hình thức HS làm việc cá nhân hoặc hoạt động nhóm cho phù hợp. * * PP trực quan Quy trình thực hiện - GV treo những đồ dùng trực quan hoặc giới thiệu về các vật dụng thí nghiệm, các thiết bị kỹ thuật…Nêu yêu cầu định hướng cho sự quan sát của HS. - GV trình bày các nội dung trong lược đồ, sơ đồ, bản đồ… tiến hành làm thí nghiệm, trình chiếu các thiết bị kỹ thuật, phim đèn chiếu, phim điện ảnh… - Yêu cầu HS trình bày lại, giải thích nội dung sơ đồ, biểu đồ, trình bày những gì thu nhận được qua thí nghiệm hoặc qua những phương tiện kỹ thuật, phim đèn chiếu, phim điện ảnh. - Từ những chi tiết, thông tin HS thu được từ phương tiện trực quan, GV nêu câu hỏi yêu cầu HS rút ra kết luận khái quát về vấn đề mà phương tiện trực quan cần chuyển tải. * * ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP TRỰC QUAN * * Một số lưu ý khi sử dụng PP trực quan - Phải căn cứ vào nội dung, yêu cầu GD của bài học để lựa chọn đồ dùng trực quan tương ứng thích hợp. - Có PP thích hợp đối với việc sử dụng mỗi loại đồ dùng trực quan. - HS phải quan sát đầy đủ đồ dùng trực quan. Phát huy tính tích cực của HS khi sử dụng đồ dùng trực quan. - Đảm bảo kết hợp lời nói sinh động với việc trình bày các đồ dùng trực quan. - Tuỳ theo yêu cầu của bài học và loại hình đồ dùng trực quan mà có các cách sử dụng khác nhau. - Cần xác định đúng thời điểm để đưa đồ dùng trực quan. - Sử dụng các đồ dùng trực quan cần theo một quy trình hợp lí. Cần chuẩn bị câu hỏi/ hệ thống câu hỏi dẫn dắt HS quan sát và tự khai thác kiến thức. * * QUY TRÌNH PP LUYỆN TẬP VÀ THỰC HÀNH Xác định tài liệu cho luyện tập và thực hành Giới thiệu mô hình luyện tập hoặc thực hành Thực hành hoặc luyện tập sơ bộ Thực hành đa dạng Bài tập cá nhân * * ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP LUYỆN TẬP VÀ THỰC HÀNH * * Một số lưu ý khi sử dụng PP luyện tập, thực hành Các bài tập luyện tập được nhắc đi nhắc lại ngày càng khắt khe hơn, nhanh hơn và áp lực lên HS cũng mạnh hơn. Tuy nhiên áp lực không nên quá cao mà chỉ vừa đủ để khuyến khích HS làm bài chịu khó hơn. Thời gian cho luyện tập, thực hành cũng không nên kéo dài quá dễ gây nên sự nhạt nhẽo và nhàm chán. Cần thiết kế các bài tập có sự phân hoá để khuyến khích mọi đối tượng HS. Có thể tổ chức các hoạt động luyện tập, thực hành thông qua nhiều hoạt động khác nhau, kể cả việc tổ chức thành các trò chơi học tập. * * QUY TRÌNH PP TRÒ CHƠI Lựa chọn trò chơi, Chuẩn bị các phương tiện, điều kiện cần thiết Phổ biến tên trò chơi, nội dung và luật chơi Chơi thử (nếu cần thiết) HS tiến hành chơi Đánh giá sau trò chơi * * ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA PP TRÒ CHƠI * * Một số lưu ý khi sử dụng PP trò chơi - Trò chơi học tập phải có mục đích rõ ràng. Nội dung trò chơi phải gắn với kiến thức môn học, bài học, lớp học, đối tượng HS. - Trò chơi phải có mục đích rõ ràng, dễ tổ chức và thực hiện, phù hợp với chủ đề bài học, với HS, với điều kiện của lớp học. - Cần có sự chuẩn bị tốt, mọi HS đều hiểu trò chơi và tham gia dễ dàng. - Phải quy định rõ thời gian, địa điểm chơi. Không lạm dụng quá nhiều kiến thức và thời lượng bài học. - Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lí để không gây nhàm chán cho HS. * * Những điều kiện áp dụng các PP tích cực - PPDH tích cực cần được quan tâm thực hiện và trở thành phổ biến trong nhà trường. CBQL GD các cấp cần coi trọng đổi mới PPDH ; - GV phải được đào tạo để thích ứng với những nhiệm vụ đa dạng. GV thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động ; - GV phải có tri thức bộ môn sâu rộng, lành nghề, đầu tư nhiều công sức và thời gian - HS phải dần dần có được những phẩm chất, năng lực, thói quen thích ứng với các PPDH tích cực - Chương trình và SGK tạo điều kiện cho thầy trò tổ chức HĐ học tập tích cực - Phương tiện thiết bị phù hợp. Hình thức tổ chức linh hoạt - Việc đánh giá HS phải phát huy trí thông minh sáng tạo của HS, khuyến khích vận dụng KT-KN vào thực tiễn * * Lưu ý khi đæi míi PPDH ë tr­êng THCS 1. B¸m s¸t môc tiªu gi¸o dôc phæ th«ng. 2. Phï hîp víi néi dung DH cô thÓ. 3. Phï hîp víi ®Æc ®iÓm løa tuæi HS. 4. Phï hîp víi c¬ së vËt chÊt, c¸c ®iÒu kiÖn DH cña nhµ tr­êng. 5. Phï hîp víi viÖc ®æi míi kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ d¹y- häc 6. KÕt hîp gi÷a viÖc tiÕp thu vµ sö dông cã chän läc, cã hiÖu qu¶ c¸c PPDH tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i víi viÖc khai th¸c nh÷ng yÕu tè tÝch cùc cña c¸c PPDH truyÒn thèng. 7. T¨ng c­êng sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn DH vµ ®Æc biÖt l­u ý ®Õn nh÷ng øng dông cña c«ng nghÖ th«ng tin. * * Yªu cÇu ®èi víi gi¸o viªn ThiÕt kÕ, tæ chøc, h­íng dÉn HS thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng häc tËp víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng, phong phó, cã søc hÊp dÉn phï hîp víi ®Æc tr­ng bµi häc, víi ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é HS, víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña líp, tr­êng vµ ®Þa ph­¬ng. §éng viªn, khuyÕn khÝch, t¹o c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn cho HS ®­îc tham gia mét c¸ch tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ vµ lÜnh héi néi dung bµi häc; chó ý khai th¸c vèn kiÕn thøc, kinh nghiÖm, kÜ n¨ng ®· cã cña HS; båi d­ìng høng thó, nhu cÇu hµnh ®éng vµ th¸i ®é tù tin trong häc tËp cho HS; gióp c¸c em ph¸t triÓn tèi ®a tiÒm n¨ng cña b¶n th©n. * * Yªu cÇu ®èi víi gi¸o viªn ThiÕt kÕ vµ h­íng dÉn HS thùc hiÖn c¸c d¹ng bµi tËp ph¸t triÓn t­ duy vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng; h­íng dÉn sö dông c¸c thiÕt bÞ, ®å dïng häc tËp; tæ chøc cã hiÖu qu¶ c¸c giê thùc hµnh; h­íng dÉn HS cã thãi quen vËn dông kiÕn thøc ®· häc vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn;.. Sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc DH mét c¸ch hîp lÝ, hiÖu qu¶, linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc tr­ng cña cÊp häc, m«n häc; néi dung, tÝnh chÊt cña bµi häc; ®Æc ®iÓm vµ tr×nh ®é HS; thêi l­îng DH vµ c¸c ®iÒu kiÖn DH cô thÓ cña tr­êng, ®Þa ph­¬ng. * * Yªu cÇu ®èi víi HS TÝch cùc suy nghÜ, chñ ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng häc tËp ®Ó tù kh¸m ph¸ vµ lÜnh héi kiÕn thøc, rÌn luyÖn kÜ n¨ng, x©y dùng th¸i ®é vµ hµnh vi ®óng ®¾n. M¹nh d¹n tr×nh bµy vµ b¶o vÖ ý kiÕn, quan ®iÓm c¸ nh©n; tÝch cùc th¶o luËn, tranh luËn, ®Æt c©u hái cho b¶n th©n, cho thµy, cho b¹n; biÕt tù ®¸nh gi¸ vµ ®¸nh gi¸ c¸c ý kiÕn, quan ®iÓm, c¸c s¶n phÈm ho¹t ®éng häc tËp cña b¶n th©n vµ b¹n bÌ. TÝch cùc sö dông thiÕt bÞ, ®å dïng häc tËp; thùc hµnh thÝ nghiÖm; thùc hµnh vËn dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng vµ c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra tõ thùc tiÔn; x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch häc tËp phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn. * * Tóm lại Giáo viên Thiết kế và tạo môi trường cho phương pháp học tích cực Khuyến khích, ủng hộ, hướng dẫn hoạt động của HS Thử thách và tạo động cơ cho HS Khuyến khích đặt câu hỏi và đặt ra những vấn đề cần giải quyết Học sinh Chủ động trao đổi/xây dựng kiến thức Khai thác, tư duy, liên hệ Kết hợp kiến thức mới với kiến thức đã có từ trước * * Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c quí vị!