Bài giảng tuần 14 tiết 53: Dấu ngoặc kép

KIỂM TRA BÀI CŨ - Giải thích công dụng của dấu ngoặc đơn trong phần giới thiệu sau: - Hai bài thơ “ Cảnh khuya” và “ Rằm tháng giêng” ( Nguyên tiêu) được Bác Hồ viết ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (1946- 1954) ? Em hãy nêu công dụng của dấu ngọăc đơn? Dấu hai chấm? Tuần 14, Tiết 53 DẤU NGOẶC KÉP TIẾT 53. DẤU NGOẶC KÉP I. Công dụng: Dấu ngoặc kép trong những đoạn trích sau dùng để làm gì? Thánh Giăng-đi có một phương châm: “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn”. (Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế) b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra “dải lụa” ấy nặng tới 17 tấn! (Thuý Lan : Cần Long Biên , Chứng nhân lịch sử) => Dùng để đánh dấu từ ngữ hiểu theo một nghĩa đặc biệt: dùng từ ngữ “dải lụa” để chỉ chiếc cầu. => Dùng để đánh dấu lời dẫn trực tiếp (một câu nói của Găng-đi) TiẾT 53 DẤU NGOẶC KÉP I. Công dụng Daáu ngoaëc keùp trong nhöõng ñoaïn trích sau duøng ñeå laøm gì ? c) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai hoá” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người. (Thép Mới : Cây tre Việt Nam) => Dùng để đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa mai. Mỉa mai bằng việc dùng lai chính những từ mà Pháp dùng khi nói về sự cai trị của chúng đối với Việt Nam: khai hóa văn minh cho một dân tộc lạc hậu (cũng có thể xem các từ ngữ “văn minh”, “khai hoá” là lời dẫn trực tiếp). d) Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giác ngộ”, “Bên kia sông Đuống”,… ra đời. (Ngữ văn 7, tập hai) => Dùng để đánh dấu tên của các vở kịch. TIẾT 53 DẤU NGOẶC KÉP I. Công dụng: Dấu ngoặc kép được dùng để: - Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp; - Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai; - Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san,... được dẫn. *GHI NHỚ TIẾT 53 DẤU NGOẠC KÉP LƯU Ý - Trong văn bản in, tên tác phẩm, tập san… có thể in đậm, in nghiêng hoặc gạch chân nhưng trong văn bản viết tay cần dùng dấu ngoặc kép để đánh dấu. - Lời dẫn trực tiếp được đặt trong ngoặc kép cần chính xác cả về từ ngữ, dấu câu. - Khi chuyển từ dẫn trực tiếp sang dẫn gián tiếp, không dùng dấu ngoặc kép và cần thay đổi một số từ ngữ cho phù hợp . II. Luyện tập Bài tập 1: Giải thích công dụng của dấu ngoặc kép. Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu: a) Câu nói được dẫn trực tiếp. Đây là những câu nói mà lão Hạc tưởng như là con chó Vàng muốn nói với lão. b) Từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai: một anh chàng được coi là “hầu cận ông lí” mà bị một người đàn bà đang nuôi con mọn túm tóc lẳng ngã nhào ra thềm. c) Từ ngữ được dẫn trực tiếp, “ em bé” dẫn lại lời của người khác. d) Từ ngữ được dẫn trực tiếp và cũng có hàm ý mỉa mai. e) Từ ngữ được dẫn trực tiếp. “Mặt sắt ”, “ ngây vì tình” được dẫn lại từ hai câu thơ của Nguyễn Du. Hai câu thơ này cũng được dẫn trực tiếp, nhưng khi dẫn thơ người ta ít khi đặt vào trong dấu ngoặc kép. TIẾT 53 DẤU NGOẶC KÉP Bài tập 2: Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong đoạn trích và giải thích lí do. “ ” : b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu . (Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi) : ” “ a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo - Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi ? Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ tươi đi. (Theo Treo biển) Ñaët daáu hai chaám sau “baûo haén” (ñaùnh daáu (baùo tröôùc) lôøi daãn tröïc tieáp), daáu ngoaëc keùp cho phaàn coøn laïi “Ñaây laø… ñi moät saøo…” (ñaùnh daáu lôøi daãn tröïc tieáp). Caàn vieát hoa töø “Ñaây” c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào… (Theo Nam Cao, Lão Hạc) c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: “Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào…” (Theo Nam Cao, Lão Hạc) Bài tập 3: Vì sao hai câu có ý nghĩa giống nhau mà dùng những dấu câu khác nhau? b) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. a) Chủ tịch Hồ Chí Minh nói : “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do , đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành.” => Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để đánh dấu lời dẫn trực tiếp (dẫn nguyên văn lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh ) Câu nói không được dẫn nguyên văn (lời dẫn gián tiếp). Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như trên vì TIẾT 53 DẤU NGOẶC KÉP Bài tập 4: Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Giải thích công dụng của các loại dấu câu này trong đoạn văn đó. Hướng dẫn về nhà Bài tập 5: Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm, dấu ngoặc kép Trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập một và giải thích công dụng của chúng. - Làm bài tập 5 SGK trang 144 - Học thuộc lòng phần ghi nhớ. - Chuẩn bị bài Luyện nói: Thuyết minh về một thứ đồ dùng.