Bài giảng tuần 13 tiết 49: Văn bản- Bài toán dân số

Chào mừng ngày nhà giáo việt nam 20-11 1. Phân tích nhan đề văn bản: “Ôn dịch, thuốc lá”. 2. Vì sao tác giả dẫn lời Trần Hưng Đạo bàn về việc đánh giặc trước khi phân tích tác hại của thuốc lá? Điều đó có tác dụng gì trong lập luận? 1. ý nghĩa nhan đề “Ôn dịch, thuốc lá”: - Thuốc lá: Tệ nghiện thuốc lá. - Ôn dịch: + Lời chửi rủa + Nạn dịch 2. Câu nói của Trần Hưng Đạo: Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu. - So sánh tác hại của thuốc lá với giặc. - Việc dùng so sánh giúp cho nghị luận thêm chặc chẽ. Một số câu tục ngữ Việt Nam - Một con, một của, ai từ ! - Trời sinh voi, trời sinh cỏ ! - Cú nếp, cú tẻ - Con đàn chỏu đống - Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô Những câu tục ngữ trên nói về vấn đề gì? Vấn đề được đề cập trong những câu tục ngữ này có còn giá trị nữa không? Đú là những cõu tục ngữ, những cõu núi cửa miệng của người Việt Nam xưa phản ỏnh quan niệm quý người, cần người, mong đẻ nhiều con trong gia đỡnh và xó hội cổ truyền. Nhưng cũng từ quan niệm ấy đó dẫn đến việc sinh đẻ tự do nờn làm cho dõn số tăng nhanh vào loại đầu bảng trong khu vực và trờn thế giới, dẫn đến đúi nghốo và bệnh tật làm trỡ trệ sự phỏt triển của đất nước. í thức được hậu quả đú, Nhà nước ta từ lõu đó tỡm mọi cỏch để giải bài toỏn dõn số húc bỳa.  Vậy thực chất bài toỏn ấy như thế nào? Tuần 13 Tiết 49 Văn bản: BàI TOáN DÂN Số I. Đọc - tìm hiểu văn bản: 1. Xuất xứ: VB ấy trớch từ bỏo Giỏo dục và thời đại Chủ nhật, số 28, năm 1995. Bài viết này nguyờn là của tỏc giả Thỏi An, tờn đầy đủ là “Bài toỏn dõn số đó được đặt ra từ thời cổ đại”. 2. Chú thích: - Tuổi cập kê:  Tuổi con gái có thể gả chồng. - Phu quân:  Người chồng. II. Đọc - tìm hiểu văn bản: Bài toán dân số Có người cho rằng: Bài toán dân số được đặt ra từ thời cổ đại. Lúc đầu tôi không tin điều này. Bởi vì vấn đề dân số và kế hoạch hoá gia đình chỉ mới được đặt ra vài chục năm nay. Còn nói về thời cổ đại tức là chuyện của dăm bảy ngàn năm về trước. Độ chênh về thời gian ấy, ai mà tin được! Thế mà nghe xong câu chuyện này, qua một thoáng liên tưởng, tôi bỗng “sáng mắt ra”… Đó là câu chuyện từ một bài toán cổ, kể về việc kén rể của nhà thông thái. Nhà thông thái nọ có một cô con gái rất đẹp . Đến tuổi cập kê (1), cô gái cần tuyển một đấng phu quân (2). Rất nhiều chàng trai đến dự thi. Được làm rể nhà thông thái là điều vô cùng hấp dẫn, nhất là đối với con cái của những nhà giàu có. Nhà thông thái đưa ra một bàn cờ tướng gồm 64 ô. Ông yêu cầu các chàng trai thực hiện theo điều kiện sau: đặt một hạt thóc vào ô thứ nhất; ô thứ hai đặt hai hạt thóc; và các ô tiếp theo số thóc cứ nhân đôi. Ai đủ số thóc theo yêu cầu của bài toán thì sẽ là chồng cô gái. Ban đầu ai cũng tưởng có gì mà không đủ. Nhưng rồi kết cục…không chàng trai nào đủ thóc để lấy được cô gái Số thóc được tính ra ra theo bài toán cấp số nhân (3) ấy, nhiều đến mức có thể phủ khắp bề mặt trái đất này. Một con số kinh khủng biết nhường nào Bây giờ nếu ta tạm thời công nhận theo Kinh Thánh, khi khai thiên lập địa, trái đất này mới chỉ có hai người: một chàng A-đam và một nàng E-va; thì đến năm 1995 dân số toàn thế giới là 5,63 tỉ người. Theo bài toán cổ kia thì loài người phát triển theo cấp số nhân, công bội là 2, đã đạt đến ô thứ 30. Đó là với điều kiên mỗi gia đình chỉ có hai con, và đã trừ đi tỉ lệ tử vong (kể cả dịch bệnh hoặc chiến tranh không quá 5%). Trong thực tế, một người phụ nữ có khả năng sinh được rất nhiều con. Theo thống kê của Hội nghị Cai-rô (Ai Cập) họp ngày 5-9-1994 thì tỉ lệ sinh con của phụ nữ ấn Độ là 4,5; Nê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-đa-ni-a: 6,7; Ma-đa-gát-xca: 6,6;…Tính chung toàn cầu châu Phi là 5,8. Phụ nữ Việt Nam là 3,7. Như vậy, phấn đấu để mỗi gia đình có một đến hai con là một chỉ tiêu rất khó khăn. Với tỉ lệ hàng năm tăng 1,73% như mười lăm năm trước và 1,57% năm 1990 thì dân số hành tinh của chúng ta năm 2015 sẽ là hơn 7 tỉ người. Theo bài toán cổ trên, số dân ấy đã mon men sang ô thứ 31 của bàn cờ. Đừng để cho mỗi con người trên trái đất này chỉ còn diện tích 1 hạt thóc. Muốn thế, phải góp phần làm cho chặng đường đi đến ô thứ 64 càng dài lâu hơn, càng tốt. Đó là con đường “tồn tại hay không tồn tại” của chính loài người. Ađam và Eva là ai? “Tồn tại hay khụng tồn tại” (cõu núi của Hăm-lết trong vở bi kịch của Sờch-pia) Thảo luận: Cú thể chia văn bản ra làm mấy phần ? Nội dung của từng phần là gỡ? Văn bản chia làm 3 phần: + Cú người cho rằng ... sỏng mắt ra: Nờu vấn đề “Bài toỏn dõn số và kế hoạch hoỏ gia đỡnh dường như đó được đặt ra từ thời cổ đại” + Đú là cõu chuyện ... thứ 31 của bàn cờ: Làm sỏng tỏ vấn đề “Tốc độ gia tăng dõn số thế giới là hết sức nhanh chúng” + Đừng để ... loài người: Kờu gọi loài người cần hạn chế sự bựng nổ và gia tăng dõn số. Đú là con đường tồn tại của chớnh loài người. Văn bản được xõy dựng theo phương thức biểu đạt nảo? Vỡ sao em biết? Phương thức biểu đạt của văn bản là nghị luận Hóy chỉ ra cỏc ý lớn (luận điểm) của phần thõn bài + í 3: Thực tế mỗi phụ nữ cú thể sinh rất nhiều con nờn chỉ tiờu mỗi gia đỡnh chỉ cú 2 con là rất khú thực hiện Nhan đề văn bản là “Bài toán dân số”, em hiểu bài toán dân số thực chất ở đây là vấn đề gì? + í 1: Nờu lờn bài toỏn cổ và dẫn đến kết luận: số hạt thúc đủ cho bàn cờ thật là một con số khủng khiếp + í 2: So sỏnh sự gia tăng dõn số giống như lượng thúc ở cỏc ụ bàn cờ (đủ cho ụ thứ 30 của bàn cờ ấy) Thực chất là vấn đề DS & KHHGĐ (sinh đẻ cú kế hoạch, chỉ nờn cú từ 1 – 2) Đọc lại phần 1, em thấy vấn đề chớnh mà tỏc giả muốn đặt là gỡ ? Điều gỡ đó làm cho tỏc giả “sỏng mắt ra ” ? Tỏc giả “sỏng mắt ra” bởi: Vấn đề dõn số mới đặt ra gần đõy thế mà nghe xong bài toỏn cổ tỏc giả lại bỗng thấy đỳng là dường như vấn đề ấy được đặt ra từ thời cổ đại. Kể lại cõu chuyện kộn rể Qua cõu chuyện, em thấy nhà thụng thỏi ấy thụng thỏi như thế nào ? Nhà thụng thỏi đó đưa ra một điều kiện khú khăn (khụng ai đủ số thúc để cú thể đỏp ứng được yờu cầu của ụng) Cõu chuyện kộn rể của nhà thụng thỏi cú vai trũ và ý nghĩa như thế nào trong việc làm nổi bật vấn đề chớnh mà tỏc giả muốn núi tới ? Dưới hỡnh thức một bài toỏn cổ, cõu chuyện kộn rể được kể trong bài vừa gõy tũ mũ, hấp dẫn người đọc vừa mang lại một kết luận bất ngờ: số thúc ấy cú thể phủ kớn bề mặt trỏi đất  nếu con người cứ tăng theo cấp số nhõn đú thỡ sẽ hết đất để mà sinh sống Người viết dẫn chứng cõu chuyện xưa nhằm mục đớch gỡ ? - Từ bài toỏn cổ cho thấy tốc độ gia tăng dõn số là hết sức nhanh chúng Đọc thầm lại ý 3 phần 2, Trong số cỏc nước được nờu tờn, nước nào thuộc Chõu Phi, nước nào thuộc Chõu Á ? Chõu Phi: Ru - an - đa, Tan - da -ni - a, Ma - da - gỏt - xca, Nờ – pan Chõu Á: Ấn độ, Việt Nam Hội nghị Cai-rô (5.9.1994) Thảo luận nhóm: Việc đưa ra những con số về tỉ lệ sinh con của phụ nữ ở một số nước theo thụng bỏo của hội nghị Cai-rụ nhằm mục đớch gỡ ? + Người phụ nữ cú thể sinh rất nhiều con trong đời  việc cho chỉ tiờu chỉ cú hai con là rất khú khăn + Những nước kộm và chậm phỏt triển ở hai chõu lục này là những nước cú dõn số gia tăng rất mạnh mẽ. Từ đú, em cú nhận xột gỡ về mối quan hệ giữa dõn số và sự phỏt triển xó hội ? Chỳng cú mối quan hệ mật thiết với nhau: bựng nổ dõn số đi làm tăng đúi nghốo, bệnh tật, kinh tế xó hội khụng phỏt triển; ngược lại, khi kinh kế, văn hoỏ kộm phỏt triển thỡ càng khú khống chế sự gia tăng dõn số. Văn bản này đem lại cho em những hiểu biết gỡ ? Qua văn bản, tỏc giả muốn kờu gọi mọi người hạn chế sự gia tăng dõn số. Daởn doứ: Nắm lại nội dung bài học và hoàn thành các bài tập Chuẩn bị kĩ bài Chương trình địa phương phần Văn + Tìm đọc báo Quảng Nam, Tạp chí Đất Quảng, các tài liệu khác để tìm hiểu về các nhà văn, nhà thơ quê Quảng Nam (kể cả Đà Nẵng) có những sáng tác trước 1975. + Tìm đọc các bài viết (văn, thơ) viết về quê hương Quảng Nam. + Lập bảng thống kê theo mẫu SGK Chaõn thaứnh caỷm ụn quớ thaày coõ giaựo!