Bài giảng Tình thái từ

Tình thái từ Trường THCS Nguyễn Khuyến GV Lê Thị Kim Cúc Kiểm tra bài cũ Tình thái từ Tiếng Việt Tiết: a) - Mẹ đi làm rồi à ? b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cõng sụt sùi theo - Con nín đi ! (Nguyên Hồng, Những ngày thơ âú) Thương thay cũng một kiếp người Khéo thay mang lâý sắc tài làm chi ! (Nguyễn Du, Truyện Kiều) d) - Em chào cô ạ ! Quan sát những từ màu vàng trong các ví dụ sau và trả lời câu hỏi. Quan sát những từ màu vàng trong các ví dụ sau và trả lời câu hỏi. 1. Trong các ví dụ (a), (b) và (c), nếu bỏ các từ in đậm thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi ? 2. ở ví dụ (d), từ ạ biểu thị sắc thái tình cảm gì của người nói ? I.Tình thái từ là gì ? - Tình thái từ có chức năng thêm vào để tạo câu và biểu thị sắc thái tình cảm II. Sử dụng tình thái từ : phải phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp (quan hệ tuổi tác,thứ bậc xã hội, tình cảm,...). Bài tập I.Tình thái từ là gì ? Quan sát những từ khác màu trong các ví dụ sau a) - Mẹ đi làm rồi à ? b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo Con nín đi ! (Nguyên Hồng, Những ngày thơ âú) a) - Mẹ đi làm rồi ? b) Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo Con nín ! (Nguyên Hồng, Những ngày thơ âú) d) - Em chào cô ạ ! I.Tình thái từ là gì ? Quan sát những từ khác màu trong các ví dụ sau c) Thương thay cũng một kiếp người Khéo thay mang lâý sắc tài làm chi ! (Nguyễn Du, Truyện Kiều) d) - Em chào cô ! c) Thương cũng một kiếp người Khéo mang lâý sắc tài làm chi ! (Nguyễn Du, Truyện Kiều) Vậy tình thái từ là gì ? Tình thái từ là những từ được thêm vào câu để câú tạo câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán và để biểu thị các sắc thái tình cảm của người nói. -Em thử nêu những tình thái từ có chức năng tạo câu nghi vấn ? Tình thái từ có chức năng tạo câu nghi vấn : ạ, ư , à - Bạn chưa về ư ? (hỏi, thân mật) -Thầy mệt ạ ? (hỏi, kính trọng) Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ -Bạn không đến trường à ? (hỏi - thân mật) -Em thử nêu những tình thái từ có chức năng tạo câu cầu khiến Tình thái từ có chức năng tạo câu cầu khiến : nhé, nghe, đi - Bạn giúp tôi một tay nhé! (cầu khiến, thân mật) -Chiều nay đến nhà mình sớm nghe ! (Cầu khiến , thân mật) -Bạn đi đi ! Cầu khiến , giận dỗi -Bác giúp cháu một tay ạ ! (cầu khiến, kính trọng) Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ -Em thử nêu những tình thái từ có chức năng tạo câu cảm thán Tình thái từ có chức năng tạo câu cảm thán : thay, sao, Thương thay cũng một kiếp người Khéo thay mang lâý sắc tài làm chi ! Vui sao một sáng tháng năm Đường về Việt Bắc lên thăm Bác Hồ ! Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ -Bạn chưa về ư ? (hỏi, thân mật) -Thầy mệt ạ ? (hỏi, kính trọng) -Bạn giúp tôi một tay nhé! (cầu khiến, thân mật) - Bạn đi đi ! (Cầu khiến , giận dữ) - Bác giúp cháu một tay ạ'! (cầu khiến, kính trọng) Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ Trên hàng Ngang- dưới hàng Ngang- dưới hàng Ngang- dưới hàng Trên hàng - Chiều nay đến nhà mình sớm nghe ! (Cầu khiến , thân mật) Ngang- dưới hàng Hãy cho biết sắc thái biểu cảm của các tình thái từ dưới đây Hãy xác định vai xã hội trong các tình huống này Thương thay cũng một kiếp người Khéo thay mang lâý sắc tài làm chi ! Vui sao một sáng tháng năm Đường về Việt Bắc lên thăm Bác Hồ ! Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ Tình thái từ dùng để bộc lộ cảm xúc Tìm hiểu cách sử dụng tình thái từ Khi nói, khi viết, cần chú ý sử dụng tình thái từ phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp (quan hệ tuổi tác,thứ bậc xã hội, tình cảm,... Hãy nêu cách sử dụng tình thái từ Bài tập 1 1. Trong các câu dưới đây, từ nào (trong các từ màu vàng) là tình thái từ, từ nào không phải là tình thái từ ? i) Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia. a) Em thích trường nào thì thi vào trường ấy. b) Nhanh lên nào, anh em ơi ! c) Làm như thế mới đúng chứ ! d) Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu. e) Cứu tôi với ! g) Nó đi chơi với bạn từ sáng h) Con cò đậu ở đằng kia. Đ S S S S Đ Đ Đ 2. Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây a) Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang : -Bác trai đã khá rồi chứ ? (Ngô Tất Tố Tắt đèn) b) - Con chó là của cháu nó mua đấy chứ .... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt.. ( Nam Cao, Lão Hạc). chứ : nghi vấn, dùng trong trường hợp điều muốn hỏi đã ít nhiều khẳng định chứ: nhấn mạnh điều vừa khẳng định, cho là không thể khác được. Bài tập 2 2. Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây c) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? ( Nam Cao, Lão Hạc) ư: hỏi, với thái độ phân vân. Bài tập 2 c) Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? ( Nam Cao, Lão Hạc) 2. Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây d) Bỗng Thuỷ lại xịu mặt xuống : -Sao bố mãi không về nhỉ ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) nhỉ : thái độ thân mật. Bài tập 2 d) Bỗng Thuỷ lại xịu mặt xuống : -Sao bố mãi không về nhỉ ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) 2. Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuỷ, đi lại phía bục mở cặp lâý một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói: -Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé ! (Khánh Hoài, Cuộc chia lay của những con búp bê) Nhé : dặn dò, thái độ thân mật. Bài tập 2 e) Cô giáo Tâm gỡ tay Thuỷ, đi lại phía bục mở cặp lâý một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói: -Cô tặng em. Về trường mới, em cố gắng học tập nhé ! (Khánh Hoài, Cuộc chia lay của những con búp bê) 2. Giải thích ý nghĩa của các tình thái từ trong những câu dưới đây g) Em tôi sụt sịt bảo : -Thôi thì anh cứ chia ra vậy. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) h) Ông đốc tuổi cười nhẫn nại chờ chúng tôi. -Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. (Thạnh Tịnh, Tôi đi học) vậy: thái độ miễn cưỡng cơ mà : thái độ thuyết phục, Bài tập 2 g) Em tôi sụt sịt bảo : -Thôi thì anh cứ chia ra vậy. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê) h) Ông đốc tuổi cười nhẫn nại chờ chúng tôi. -Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà. (Thạnh Tịnh, Tôi đi học) Bài tập 3. Đặt câu với các tình thái từ mà ,đấy, chứ lị , thôi, cơ, vậy. Bài tập 4: Đặt câu hỏi có dùng các tình thái từ nghi vấn phù hợp với những quan hệ xã hội sau đây : -Học sinh với thầy giáo hoặc cô giáo -Bạn nam với bạn nữ cùng lứa tuổi -Con với bố mẹ hoặc chú bác, cô, dì Bài tập 5. Tìm một số tình thái từ trong tiếng địa phương em hoặc tiếng địa phương mà em biết. Hướng dẫn học tập Nắm vững các nội dung -Khái niệm -Cách sử dụng Chuẩn bị bài mới :