Bài giảng tiết 98: Các thành phần biệt lập

Gi¸o viªn : NguyÔn ThÞ Hång Nhung Tr­êng THCS Trùc tÜnh KIỂM TRA BÀI CŨ - Thế nào là thành phần khởi ngữ? - Hãy nêu dấu hiệu xác định khởi ngữ ? Đáp án: Khởi ngữ là thành phần câu đứng trước chủ ngữ để nêu lên đề tài được nói đến trong câu Dấu hiệu xác định: + Khởi ngữ đứng trước chủ ngữ + Trước khởi ngữ có thể thêm các quan hệ từ về, đối với a/ Lan khoâng ñi hoïc. b/ c/ , thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu ! d/ CN VN CN VN CN VN Hình nhö Cã lÏ trêi kh«ng m­a Than oâi, Ví dụ: H×nh nh­, cã lÏ thÓ hiÖn c¸ch nh×n nhËn, pháng ®o¸n cña ng­êi nãi Than «i béc lé c¶m xóc cña ng­êi nãi. Đọc các câu sau đây (Trích từ truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang sáng) a/ Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng,con anh sẽ chạy xô vào lòng anh,sẽ ôm chặt lấy cổ anh. b/Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cười. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không khóc được ,nên anh phải cười vậy thôi. Ví dụ :SGK/18 - C¸c tõ “ch¾c”, “cã lÏ” thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u. + Ch¾c: ThÓ hiÖn th¸i ®é tin cËy cao cña anh S¸u. + Cã lÏ: ThÓ hiÖn th¸i ®é tin cËy thÊp ( kh«ng ch¾c ch¾n c¸i c­êi cña anh S¸u. -Ý nghĩa sự việc không thay đổi. - Vì các từ in đậm không nằm trong cấu trúc ngữ pháp, không tham gia diễn đạt ý nghĩa sự việc,chỉ thể hiện cách nhìn sự việc của người nói. X¸c ®Þnh thµnh phÇn t×nh th¸i trong c¸c vÝ dô sau: 1- “S­¬ng chïng ch×nh qua ngâ H×nh nh­ thu ®· vÒ”. ( “Sang thu”- H÷u ThØnh) 2- “LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam vµ cã lÏ c¶ thÕ giíi, cã mét vÞ Chñ tÞch n­íc lÊy chiÕc nhµ sµn nhá b»ng gç bªn c¹nh chiÕc ao lµm “cung ®iÖn” cña m×nh.” (Phong c¸ch Hå ChÝ Minh- Lª Anh Trµ) 3- Theo t«i, anh Êy lµ mét ng­êi tèt. 4- Chóng ch¸u ë Gia L©m lªn ®Êy ¹. H×nh nh­, cã lÏ thÓ hiÖn c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi. Theo t«i thÓ hiÖn ý kiÕn cña ng­êi nãi ¹ thÓ hiÖn th¸i ®é kÝnh träng cña ng­êi nãi víi ng­êi nghe. Lưu ý : - Trong giao tiếp ngoài những yếu tố tình thái thể hiện độ tin cậy của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu như: + Chắc hẳn ,chắc là ,chắc chắn..(chỉ độ tin cậy cao) + Hình như ,dường như ,hầu như,có vẻ như…(chỉ độ tin cậy thấp) - Những yếu tố tình thái gắn với ý kiến của người nói như Theo tôi, ý ông ấy ,theo anh.. VD:Theo anh,anh thấy sự việc như thế nào? - Những yếu tố tình thái chỉ thái độ của người nói đối với người nghe như:à , ạ ,a ,hả ,hử ,nhé ,nhỉ,đây ,đấy…(đứng cuối câu) VD:Mai đi lúc 7 giờ nhé! Ví dụ :SGK/18 (Kim Lân ,Làng) (Nguyễn Thành Long ,Lặng lẽ SaPa) Ngạc nhiên vui sướng của ông Hai b/Trời ơi Tâm trạng cảm xúc tiếc rẻ của anh thanh niên a/Ồ, sao mà độ ấy vui thế . ,chỉ còn có năm phút ! Dùng để bộc lộ tâm lí người nói Ph©n biÖt sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a thµnh phÇn t×nh th¸i vµ thµnh phÇn c¶m th¸n? - §Òu lµ thµnh phÇn biÖt lËp. - Kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u. §­îc dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi tíi trong c©u. §­îc dïng ®Ó béc lé t©m lÝ cña ng­êi nãi (vui, buån, mõng, giËn...) Bài tập 1:Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau đây: a/ Nhưng còn cái này nữa mà ông sợ , có lẽ còn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân , Làng ) b/Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác , nhưng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đường dài. ( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ SaPa ) c/ Trong giờ phút cuối cùng ,không còn đủ sức trăng trối lại điều gì , hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được ,anh đưa tay vào túi , móc cây lược,đưa cho tôi và nhìn tôi một hồi lâu . (Nguyễn Quang Sáng , Chiếc lược ngà) d/Ông lão bỗng ngừng lại ,ngờ ngợ như lời mình không được đúng lắm .Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế được . (Kim Lân , Làng ) a/ Có lẽ - Thành phần tình thái chỉ độ tin cậy ở mức độ thấp. b/Chao ôi – Thành phần cảm thán biểu thị tình cảm tiếc nuối. c/ Hình như – Thành phần tình thái chỉ thái độ tin cậy thấp . d/Chả nhẽ -Thành phần tình thái biểu thị thái độ, giả định, ước muốn . Bài tập 2 :Hãy xếp những từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn) (Chú ý :những từ ngữ thể hiện cùng một mức độ tin cậy thì xếp ngang nhau .) chắc là, dường như , chắc chắn , có lẽ , chắc hẳn , hình như , có vẻ như dường như,hình như ,có vẻ như có lẽ chắc là chắc hẳn chắc chắn Bài tập 3: Hãy cho biết, trong số những từ có thể thay thế cho nhau trong câu sau đây,với từ nào người nói phải chịu trách nhiệm cao nhất về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra,với từ nào trách nhiệm đó thấp nhất.Tại sao tác giả Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)lại chọn từ chắc? Gợi ý :Xét theo hai trường hợp:tại sao tác giả không dùng hình như hay là chắc chắn ? Bài tập 3: - Từ chịu trách nhiệm Cao nhất : chắc chắn Thấp nhất : hình như - Chọn chắc là vì: nó biểu thị được thái độ, lòng khát khao của nhân vật đối với sự việc sẽ sảy ra. Ở đây niềm tin của nhân vật ở mức độ chưa chắc chắn khi sự việc chưa sảy ra. Bµi tËp 4: Choïn moät trong nhöõng thaønh phaàn caûm thaùn hay tình thaùi cho saün ñeå ñieàn vaøo choã troáng cho phuø hôïp (chaéc chaén, coù leõ, ñuùng laø, chaéc haún, theo toâi, trôøi ôi, hôõi oâi ) : Ñoïc Truyeän Kieàu cuûa Nguyeãn Du, khoâng ai khoâng thöông xoùt cho soá phaän cuûa naøng Kieàu - moät ngöôøi con gaùi taøi hoa baïc meänh. Coù thaáu hieåu quaõng ñôøi möôøi laêm naêm löu laïc cuûa naøng thì chuùng ta môùi thaáy heát söï taøn baïo, ñoäc aùc cuûa taàng lôùp thoáng trò thôøi baáy giôø. , moät xaõ hoäi chæ bieát chaïy theo ñoàng tieàn, saün saøng chaø ñaïp leân nhaân phaåm, giaù trò con ngöôøi. ñaïi thi haøo Nguyeãn Du phaûi ñau loøng laém khi vieát ra nhöõng noãi ñau,söï baát coâng trong xaõ hoäi maø oâng ñaõ soáng vaø chöùng kieán. Chắc chắn Hỡi ôi Chắc hẳn Bài tập 5 : Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện ,thơ ,phim , ảnh ,tượng…),trong đoạn văn đó có câu chứa thành phấn tình thái hoặc cảm thán . Đọc “ trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng, ta bắt gặp hình ảnh một em bé mồ côi bố, phải xa mẹ, sống thui thủi cô đơn giữa sự ghẻ lạnh, cay nghiệt của bà cô. Em phải chịu những ngày thàng đau khổ, tủi nhục. Nhưng trong những ngày tháng đau khổ ấy, trái tim yêu thương của em vẫn dành cho mẹ một cách đằm thắm và trọn vẹn. Cuộc gặp gỡ mẹ sau một năm trời xa cách là một niềm hạnh phúc vô bờ. Ôi, thật không gì bằng khi được sống trong vòng tay yêu thương của mẹ Néi dung bµi häc cÇn kh¾c s©u C¸c thµnh phÇn biÖt lËp Kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u. Thµnh phÇn t×nh th¸i (§­îc dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u) Thµnh phÇn c¶m th¸n (§­îc dïng ®Ó béc lé t©m lý cña ng­êi nãi: vui, buån, mõng, giËn...) HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI -Học thuộc ghi nhớ, xem lại các bài tập. -Chuẩn bị bài : Nghị luận về một sự việc ,hiện tượng đời sống . Yêu cầu : + Đọc trước văn bản Bệnh lề mề + Trả lời các câu hỏi trong phần tìm hiểu + Xem bài tập 1 , 2 (SGK/21).Hội ý trong tổ để làm trước hai bài tập này .(liên hệ với kiến thức Phép phân tích tổng hợp)