Bài giảng Tiết 95: Hành động nói

Nêu đặc điểm hình thức, chức năng của câu phủ định? Đặt một tình huống hội thoại có sử dụng phủ định miêu tả và một tình huống hội thọai có sử dụng phủ định bác bỏ? Kiểm tra bài cũ : - Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải(là), chẳng phải(là), đâu có phải(là), đâu(có)... - Câu phủ định dùng để: + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).VD: Nga không đi học. + Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).VD: Không phải! Nga đi học. Tiết 95: Hành động nói I. Hành động nói là gì? 1. Chọn ngữ liệu ( SGK- Trang 62) Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói: - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. - Thạch Sanh thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. ( Thạch Sanh) Tiết 95: Hành động nói Hành động nói là gì? Chọn ngữ liệu ( SGK- Trang 62) Phân tích và rút ra kết luận - Mục đích: Lí Thông đuổi Thach Sanh đi nhằm cướp công của Thạch Sanh. Lí Thông đạt được mục đích. “Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.” Câu nói thể hiện: “Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.” - Lí Thông thực hiện được mục đích ấy bằng phương tiện lời nói. -> Lời nói của Lí Thông là một hành động vì nó có tính mục đích. => Hành động của Lí Thông là hành động nói. HÀNH ĐỘNG NểI A- Chủ nhật đến mỡnh chơi nhộ? C- Thụi, bận thỡ để hụm khỏc, đến nhộ, tụi mỡnh chờ đấy! B- Mỡnh cũn xem cú bận gỡ khụng đó B- Thụi được, mỡnh sẽ đến! trỡnh bày (hứa…) hỏi (rủ rờ…) hứa hẹn (thông báo) cầu khiến (đề nghị...) 1 2 3 4 Tiết 95: Hành động nói Ghi nhớ 1: Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định. Tiết 95: Hành động nói Hành động nói là gì? Chọn ngữ liệu ( SGK- Trang 62) Phân tích và rút ra kết luận II. Một số kiểu hành động nói thường gặp 1. Chọn ngữ liệu: (SGK- Trang 62,63) (1)Con trăn ấy là của vua nuụi đó lõu. (2)Nay em giết nú, tất khụng khỏi bị tội chết. (3)Thụi, bõy giờ nhõn trời chưa sỏng em hóy. trốn đi ngay đi. (4)Cú chuyện gỡ để anh ở nhà lo liệu. Xỏc định mục đớch của hành động núi: trỡnh bày Tiết 95: Hành động nói đe doạ điều khiển hứa hẹn Lời của Lý Thụng Mục đớch VD 1: Tiết 95: Hành động nói Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. (...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: U nhất định bán con đấy ư?U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... ( Ngô tất Tố, Tắt đèn) VD 2: sgk- T 63: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích sau và cho biết mục đích của mỗi hành động. Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. U nhất định bán con đấy ư? ... Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... . Xỏc định mục đớch của hành động núi: hỏi Tiết 95: Hành động nói báo tin bộc lộ cảm xúc hành động nói Mục đớch hứa hẹn cõu 3 điều khiển cõu 2 bộc lộ cảm xỳc cõu 1 Mục đớch Hành động núi LỜI CÁ VÀNG (1)ễng lóo ơi! (2)ễng sinh phỳc thả tụi trở về biển khơi. (3. Tôi sẽ xin đền ơn ụng, ụng muốn gỡ cũng được. HÀNH ĐỘNG NểI Tiết 95: Hành động nói Bài tập nhanh: Xác định hành động nói và mục đích nói trong những câu sau (đoạn trích Lão Hạc- t60) Hành động nói mục đích “Cậu vàng đi đời rồi , ụng giỏo ạ!”, Bỏn rồi, họ vừa bắt xong” Báo tin Cụ bỏn rồi?; “thế nó cho bắt à? ” Để hỏi Khốn nạn... ễng giỏo ơi!... Bộc lộ cảm xúc Các câu còn lại Trình bày Một số kiểu hành động nói thường gặp Bộc lộ cảm xúc Hành động bộc lộ cảm xúc Hứa hẹn Hành động hứa hẹn Yêu cầu, đề nghị, đe dọa Hành động điều khiển Thông báo, nêu ý kiến, tả, kể Hành động trình bày Hỏi, rủ rê Hành động hỏi Mục đích Hành động nói Tiết 95: Hành động nói Ghi nhớ 2: Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán,...), điều khiển (cầu khiến, đe dọa, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. Các tổ cử đại diện lên bảng lấy ví dụ: Tiết 95: Hành động nói Cậu vừa đi du lịch về đấy à? Gật đầu. A. Có vui không? B. Lắc đầu. Bài tập mở rộng: Em hãy cho biết đoạn văn trên có những hành động nói nào? -> Có hành động hỏi và hành động gật đầu, lắc đầu ( xác nhận và bác bỏ). =>Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói. Tiết 95: Hành động nói Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định. Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày( báo tin, kể, tả, nêu ý kiến , dự đoán,...), điều khiển( cầu khiến, đe dọa, thách thức,...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc. Ghi nhớ: Chú ý: Trong quá trình giao tiếp, cần xác định rõ đối tượng giao tiếp để có những hành động nói phù hợp, đạt hiệu quả giao tiếp cao. Tiết 95: Hành động nói III. Luyện tập Bài tập 1: Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung. Trần Quốc Tuấn viết “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đớch khớch lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược và lũng yờu nước của tướng sĩ. - Mục đớch của hành động núi trong cõu văn“ Nay ta bảo thật cỏc ngươi…làm rữa thịt Võn Nam Vương ở Cảo Nhai”: Khuyờn tướng sĩ luụn cảnh giỏc cao trước kẻ thự và phải chăm chỉ tập luyện vừ nghệ sẵn sàng đỏnh giặc. - Vai trũ của cõu văn trờn trong việc thực hiện mục đớch chung là khớch lệ lũng yờu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước. Tiết 95: Hành động nói Bài tập 2:a b. Tiết 95: Hành động nói Bài tập 3 : Xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong câu chứa từ “hứa”. - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. hành động điều khiển - Anh hứa đi. hành động điều khiển - Anh xin hứa. hành động hứa Như vậy, không phải câu nào có từ hứa cũng là thực hiện hành động hứa. Hành động hứa chỉ được thực hiện khi người nói câu hứa đó phải thuộc ngôi thứ nhất.