Bài giảng Tiết 78: Rút gọn câu

Chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o tíi dù giê m«n Ng÷ v¨n líp 7a chµo mõng quý thÇy c« gi¸o Tíi dù giê m«n Ng÷ v¨n 7 KHỞI ĐỘNG ?Hãy xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau: a) Anh trai tôi học luôn đi đôi với hành. b) Ngày mai, em về quê ngoại thăm ông bà. c) Uống nước nhớ nguồn. / / VN CN CN VN -> Vắng chủ ngữ VN TN RÚT GỌN CÂU Tiết 78: Cấu tạo của hai câu sau có gì khác nhau? a) Học ăn, học nói, học gói, học mở. (Tục ngữ) b) Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở VÝ dô 2: Trong những câu in đậm dưới đây, thành phần nào của câu được bỏ? Vì sao? a) Hai ba ng­êi ®uæi theo nã. Råi ba bèn ng­êi, s¸u b¶y ng­êi. (Nguyễn Công Hoan) b) - Bao giê cËu ®i Hµ Néi? - Ngµy mai. (Ngày mai, mình đi Hà Nội) I . THẾ NÀO LÀ RÚT GỌN CÂU? Ví dụ1 : Ghi nhớ: Khi nói hoặc viết có thể lược bỏ một số thành phần của câu, tạo thành câu rút gọn. Việc lược bỏ một số thành phần câu thường nhằm những mục đích như sau: Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước; Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (lược bỏ chủ ngữ) Tìm câu rút gọn trong các ví dụ sau, cho biết thành phần nào được rút gọn? a) Anh cứ hát. Hết sức hát. Gò ngực mà hát. Há miệng to mà hát. ( Nguyễn Công Hoan ) => Rút gọn VN => Rút gọn CN b) Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười. ( Nam Cao) BÀI TẬP NHANH Bµi tËp 1: Trong c¸c câu tôc ng÷ sau, c©u nµo lµ c©u rót gän? Nh÷ng thµnh phÇn nµo cña c©u ®­îc rót gän? Rót gän nh­ vËy ®Ó lµm g×?a) Ng­êi ta lµ hoa ®Êt .b) ¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y.c) Nu«i lîn ¨n c¬m n»m, nu«i t»m ¨n c¬m ®øng.d) TÊc ®Êt tÊc vµng. a) Ng­êi ta lµ hoa ®Êt .b) ¡n qu¶ nhí kÎ trång c©y. / CN VN VN -> Lược bỏ chủ ngữ để ngụ ý hành động, đặc điểm trong câu là của chung mọi người c) Nu«i lîn ¨n c¬m n»m, nu«i t»m ¨n c¬m ®øng. VN1 VN2 -> Lược bỏ chủ ngữ để câu gọn hơn, thông tin rõ điều muốn nói: sự vất vả của nghề nuôi tằm. d) TÊc ®Êt tÊc vµng. d) TÊc ®Êt tÊc vµng. (Chúng ta nên nhớ rằng) TÊc ®Êt tÊc vµng. -> Lược bỏ cả chủ ngữ và vị ngữ để câu gọn hơn, nhấn mạnh và khẳng định sự quý trọng của đất đai. II – CÁCH DÙNG CÂU RÚT GỌN: VÝ dô 1: Những câu in đậm dưới đây thiếu thành phần nào? Có nên rút gọn như vậy không? Vì sao? S¸ng chñ nhËt, tr­êng em tæ chøc c¾m tr¹i. S©n tr­êng thËt ®«ng vui. Ch¹y lo¨ng qu¨ng. Nh¶y d©y. Ch¬i kÐo co. VÝ dô 2: Cần thêm những từ ngữ nào vào câu rút gọn (in đậm) dưới đây để thể hiện thái độ lễ phép?- MÑ ¬i, h«m nay con ®­îc ®iÓm 10.- Con ngoan qu¸! Bµi nµo ®­îc ®iÓm 10 thÕ?- Bµi kiÓm tra to¸n. Ghi nhớ: Khi rút gọn câu, cần chú ý: Không làm cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói; Không biến câu nói thành một câu cộc lốc, khiếm nhã. Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy? a) Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen lá đá, chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan) Bài tập 2 : Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường có nhiều câu rút gọn như vậy? a) Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen lá đá, chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Con quốc đau lòng, nhớ nước, Cái gia gia mỏi miệng, thương nhà. Dừng chân đứng lại, trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan) Tôi thấy Tôi thấy Tôi như Tôi như Tôi thấy Tôi Tôi Tôi cảm thấy chỉ có b) §ån r»ng quan t­íng cã danh C­ìi ngùa mét m×nh ch¼ng ph¶i vÞn ai Ban khen r»ng Êy míi tµi  Ban cho c¸i ¸o víi hai ®ång tiÒn . §¸nh giÆc th× ch¹y trước tiªn , X«ng vµo trËn tiÒn cëi khè giÆc ra GiÆc sî giÆc ch¹y vÒ nhµ , Trë vÒ gäi mÑ mæ gµ khao qu©n! (Ca dao) ->(Ng­êi ta) ->(Quan tướng) ->(Quan tướng) ->(Quan tướng) ->(Quan tướng) ->(Vua) ->(Vua) =>Trong ca dao, th¬ ca th­êng cã nhiÒu c©u rót gän nh­ vËy v× ng«n ng÷ th¬ ca lu«n ®ßi hái sù c« ®äng sóc tÝch, mÆt kh¸c c¸c t¸c gi¶ th­êng muèn giÊu m×nh ®i mét c¸ch khiªm tèn. Bµi tËp 3: Vì sao cậu bé và người khách trong câu chuyện dưới đây hiểu lầm nhau? Qua câu chuyện này, em rút ra được bài học gì về cách nói năng? MẤt rỒiMét ng­êi cã viÖc ®i xa dÆn con :- Ở nhµ cã ai hái b¶o bè ®i v¾ng nhÐ!Sî con m¶i ch¬i quªn mÊt, «ng ta viÕt mÊy c©u vµo giÊy, ®­a cho con, b¶o:- Cã ai hái th× cø ®­a c¸i giÊy nµy §øa con cÇm giÊy bá vµo tói ¸o. C¶ ngµy ch¼ng thÊy ai hái. Tèi ®Õn , nã th¾p ®Ìn, lÊy giÊy ra xem, ch¼ng may ®Ó giÊy ch¸y mÊt.H«m sau có ng­êi kh¸ch l¹i ch¬i, hái:- Bè ch¸u cã nhµ kh«ng?Th»ng bÐ ngÈn ng¬ håi l©u, sùc nhí ra, sê vµo tói kh«ng thÊy giÊy, liÒn nãi:- MÊt råi.¤ng kh¸ch söng sèt :-MÊt bao giê?-Th­a …tèi h«m qua.- Sao mµ mÊt nhanh thÕ?- Ch¸y ¹. (Truyện cười dân gian Việt Nam) *) Cậu bé và người khách hiểu làm nhau, vì cậu bé khi trả lời với vị khách đã dùng ba câu rút gọn khiến cho vị khách hiểu sai ý nghĩa. - Mất rồi: Ý cậu bé là tờ giấy mất. Vị khách hiểu là bố cậu bé mất. - Thưa … tối hôm qua: Ý cậu bé là tờ giấy mất tối hôm qua. Vị khách hiểu là bố cậu bé mất tối hôm qua. - Cháy ạ.: Ý cậu bé là tờ giấy mất vì cháy. Người khách hiểu bố cậu bé mất vì cháy. => Qua câu chuyện này, chúng ta rút ra bài học: Phải cẩn thận khi dùng câu rút gọn, vì dùng câu rút gọn không đúng có thể gây ra hiểu lầm. Viết đoạn văn có sử dụng câu rút gọn: Thắng đến nhà Nam, thấy Nam đang bế em, Thắng hỏi: - Cậu đã làm bài tập môn toán chưa? - Rồi! - Tốt quá! Tớ nghĩ mãi mà chẳng ra. Phải sang nhờ cậu đây… - Được thôi! Cậu bế em hộ mình nhé. Để mình vào lấy vở cho cậu xem. Bµi tËp củng cố: ChØ râ vµ kh«i phôc c¸c thµnh phÇn c©u bÞ rót gän: a) Mong c¸c ch¸u mai sau lín lªn thµnh nh÷ng ng­êi d©n xøng ®¸ng víi n­íc ®éc lËp tù do. (Bác Hồ) b) Cña ®¸ng m­êi, Nhu chØ b¸n ®­îc n¨m. Cã khi ch¼ng lÊy ®­îc ®ång nµo lµ kh¸c n÷a. a) B¸c mong c¸c ch¸u mai sau lín lªn thµnh nh÷ng ng­êi d©n xøng ®¸ng víi n­íc ®éc lËp tù do. =>lược chủ ngữ b) Cña ®¸ng m­êi, Nhu chØ b¸n ®­îc n¨m .Cã khi Nhu ch¼ng lÊy ®­îc ®ång nµo lµ kh¸c n÷a. =>lược chủ ngữ RÚT GỌN CÂU Khái niệm: Khi nói hoặc viết, có thể lược bỏ một số thành phần của câu, tạo thành câu rút gọn. - Cách dùng câu rút gọn: + Không làm cho người nghe người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.+ Không biến câu nói thành câu cộc lốc, khiếm nhã . - Tác dụng: + Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin được nhanh, vừa tránh lặp những từ ngữ đã xuất hiện trong câu trước. + Ngụ ý hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người . - Về nhà học phần ghi nhớ, hoàn thiện các bài tập, xem lại nội dung bài, tập đặt thêm ví dụ. Chuẩn bị: Đặc điểm của văn bản nghị luận; trả lời các câu hỏi ở sgk, xem trước các bài tập. Dặn dò: Bµi tËp 4: Tham ¨n Cã anh chµng phµm ¨n tôc uèng, hÔ ngåi vµo m©m lµ g¾p lÊy g¾p ®Ó, ch¼ng ngÈng mÆt nh×n ai, cònh ch¼ng muèn chuyÖn trß g×. Mét lÇn ®i ¨n cç ë nhµ nä, cã «ng kh¸ch thÊy anh ta ¨n uèng lç m·ng qu¸, bÌn l©n la gîi chuyÖn. ¤ng kh¸ch hái: - Ch¼ng hay «ng ng­êi ë ®©u ta? Anh chµng ®¸p: - §©y . Råi c¾m cói ¨n. - ThÕ «ng ®­îc mÊy c« , mÊy cËu råi? - Mçi. Nãi xong, l¹i g¾p lia g¾p lÞa. ¤ng kh¸ch hái tiÕp: - C¸c cô th©n sinh ra «ng ch¾c cßn c¶ chø? Anh chµng vÉn kh«ng ngÈng ®Çu lªn , b¶o: - TiÖt. NhËn xÐt: Trong chuyÖn, viÖc dïng c¸c c©u rót gän cña anh chµng phµm ¨n ®Òu cã t¸c dông g©y c­êi phª ph¸n. Rót gän ®Õn møc kh«ng hiÓu ®­îc vµ rÊt th« lç. giê häc kÕt thóc