Bài giảng Tiết 59 Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

NhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vÒ dù giê Ng÷ V¨n 9 Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Minh Loan Häc sinh Líp 9a,b Kể tên những nội dung kiến thức liên quan đến từ vựng đã được tổng kết ở những tiết học trước. KiÓm tra bµi cò 1.Từ đơn - Từ phức 2.Thành ngữ 3. Nghĩa của từ 4. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ 5. Từ đồng âm 6. Từ đồng nghĩa 7. Từ trái nghĩa 8. Cấp độ khái quát của nghĩa từ 9. Trường từ vựng 10. Sự phát triển của từ vựng 11. Từ mượn 12. Từ Hán Việt 13.Thuật ngữ và biệt ngữ xã hội 14. Trau dồi vốn từ 15. Tõ t­îng h×nh, tõ t­îng thanh 16. C¸c biÖn ph¸p tu tõ Tõ vùng tiÕng viÖt TiÕt 59 (Luyeän taäp toång hôïp) Tæng kÕt vÒ tõ vùng So sánh dị bản hai câu ca dao. - Râu tôm nấu với ruột bầu Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon - Râu tôm nấu với ruột bù Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon. Cúi đầu xuống rồi ngẩng lên ngay, tỏ vẻ đồng ý. Không thích hợp Từ tượng hình gợi tư thế của 2 vợ chồng: gật nhẹ đầu nhiều lần - chỉ sự tán thưởng Tuy nghèo khó với món ăn dân dã, đạm bạc nhưng họ cảm thấy ngon miệng , cùng nhau chia sẻ niềm vui đơn sơ trong cuộc sống Thích hợp hơn TiÕt 59 Tæng kÕt vÒ tõ vùng (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi 1 Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ trong truyện cười: Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói: - Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn. Vợ nghe thấy liền than thở: - Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ! Cầu thủ chỉ còn một chân HiÓu theo nghÜa gèc Cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 2 Chång: Mét ch©n sót Vî: Cã mét ch©n Vi ph¹m ph­¬ng ch©m quan hÖ Tæng kÕt vÒ tõ vùng Dïng víi nghÜa chuyÓn theo ph­¬ng thøc Ho¸n dô HiÓu sai Áo anh rách vai Quần tôi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo. ( Chính Hữu – Đồng chí) Đọc đoạn thơ TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 3 Trong c¸c tõ: vai, miÖng, ch©n, tay, ®Çu… tõ nµo ®­îc dïng theo nghÜa gèc, tõ nµo ®­îc dïng theo nghÜa chuyÓn? ChuyÓn theo ph­¬ng thøc nµo? Tæng kÕt vÒ tõ vùng Từ dùng theo nghĩa gốc Từ dùng theo nghĩa chuyển Vai (áo)->Èn dụ Đầu (súng )-> ẩn dụ Miệng (người) chân( người) Tay ( người) TiÕt 59 Tæng kÕt tõ vùng (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 3 MiÖng, ch©n, tay Vai, ®Çu Đäc ®o¹n trÝch: Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xòa ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con Ba Khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây ( Ba Khía là một loại còng biển lai cua, càng tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). ( Đoàn Giỏi – Đất rừng phương Nam) TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 5 Tæng kÕt vÒ tõ vùng Dùng từ có sẵn (rạch, kênh ) §ặc điểm riêng biệt của sự vật, hiện tượng (Mái Giầm, Ba Khía, Bọ Mắt) sông Cửu Long, sông Lục Đầu, Thành Đông, hồ Hoàn Kiếm… TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 5 Rạch Mái Giầm, Kênh Ba Khía, Kênh Bọ Mắt VÝ dô: - Cà tím : Màu sắc bên ngoài màu tím hoặc nửa tím, nửa trắng - Cá kiếm: Cá cảnh nhiệt đới cỡ nhỏ, đuôi và đầu nhọn như cái kiếm - Cá kim : Cá biển có mỏ dài, nhọn như cái kim. Ớt chỉ thiên : Quả nhỏ, quả chỉ thẳng lên trời ... Caùc söï vaät vaø hieän töôïng ñöôïc ñaët teân trong ñoaïn trích nhö: Raïch Maùi Giaàm, keânh Boï Maét, keânh Ba Khía Tæng kÕt vÒ tõ vùng Cà tím, cá kiếm, chè móc câu, chuột đồng, ong ruồi, ớt chỉ thiên, dưa bở… KÕt hîp víi Áo đỏ em đi giữa phố đông Cây xanh như cũng ánh theo hồng Em đi lửa cháy trong bao mắt Anh đứng thành tro, em biết không? ( Vũ Quần Phương- Áo đỏ) TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 4 ChØ ra c¸c tr­êng tõ vùng? C¸c tr­êng tõ vùng cã liªn quan ®Õn nhau kh«ng? ý nghÜa biÓu ®¹t cña c¸c tõ trong bµi th¬? Tæng kÕt vÒ tõ vùng Các từ trong 2 trường từ vựng liên quan chặt chẽ với nhau: màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai( và bao người khác) ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan tỏa trong anh, làm anh đắm say, ngây ngất( đến mức có thể cháy thành tro) và nhuộm hồng cả không gian, làm không gian cũng như biến sắc( cây xanh như cũng ánh theo hồng) – bài thơ xây dùng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh với người đọc, qua đó thể hiện một tình yêu mãnh liệt, cháy bỏng. Áo đỏ em đi giữa phố đông Cây xanh như cũng ánh theo hồng Em đi lửa cháy trong bao mắt Anh đứng thành tro, em biết không? ( Vũ Quần Phương- Áo đỏ) TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 4 Chỉ màu sắc: ®á, xanh, hång Chỉ lửa và sự vËt,hiện t­îng liªn quan ®Õn löa: lửa, cháy, tro Có hai trường từ vựng Liªn quan chÆt chÏ ThÓ hiÖn mét t×nh yªu m·nh liÖt, ch¸y báng Tæng kÕt vÒ tõ vùng Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con: - Mau đi gọi bác sĩ ngay! Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo: - Đừng… đừng gọi bác sĩ, gọi cho bố đốc tờ! ( Theo Truyện cười Việt Nam) Truyện phê phán thói sính dùng từ nước ngoài của một số người. Bác sĩ Đốc tờ TiÕt 59 (LuyÖn tËp tæng hîp) Bµi tËp 6 Truyện cười sau đây phê phán điều gì? Tæng kÕt vÒ tõ vùng TiÕt 59 Tæng kÕt vÒ tõ vùng (LuyÖn tËp tæng hîp) * Cñng cè: 1. Qua tiÕt luyÖn tËp tæng hîp, em rót ra nh÷ng ®iÒu l­u ý nµo liªn quan ®Õn c¸c néi dung vÒ tõ vùng tiÕng ViÖt ? * L­u ý 1. §Ó sö dông tèt tiÕng ViÖt trong giao tiÕp chóng ta cÇn ph¶i n¾m ®­îc ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c nghÜa cña tõ vµ lùa chän tõ thÝch hîp. (BT1+ 2). 3. Sö dông c¸c tõ cïng tr­êng tõ vùng t¹o nªn sù gîi c¶m, sinh ®éng vµ hiÖu qu¶ cho sù diÔn ®¹t (BT 4). 4. CÇn sö dông tõ m­în, tõ ®ång nghÜa ®óng lóc, ®óng chç kh«ng nªn l¹m dông (BT 6). 2. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn tõ vùng TiÕng ViÖt theo ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa Èn dô vµ ho¸n dô, cã thÓ t¹o tõ ng÷ míi b»ng c¸ch dïng tõ ng÷ cã s½n kÕt hîp víi ®Æc ®iÓm sù vËt (BT3+5). TiÕt 59 Tæng kÕt vÒ tõ vùng (LuyÖn tËp tæng hîp) * Cñng cè: 2. Lấy ba VD trong các văn bản đã học (Về nhà chọn phân tích một VD ) minh hoạ cho lưu ý 3 ở trên : ViÖc sö dông c¸c tõ cïng tr­êng tõ vùng t¹o nªn sù gîi c¶m, sinh ®éng vµ hiÖu qu¶ cho sù diÔn ®¹t. a. Tõ ®êi nhµ H¸n ®Õn nay, chóng ®· mÊy phen c­íp bãc n­íc ta, giÕt h¹i nh©n d©n, v¬ vÐt cña c¶i, ng­êi mình kh«ng thÓ chÞu næi, ai còng muèn ®uæi chóng ®i. (Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ) b. Gi¸ nh÷ng cæ tôc ®· ®µy ®äa mÑ t«i lµ mét vËt nh­ hßn ®¸, côc thñy tinh hay ®Çu mÈu gç th× t«i quyÕt vå ngay lÊy mµ c¾n, mµ nhai, mµ nghiÕn cho k× n¸t vôn míi th«i. (Nh÷ng ngµy th¬ Êu) c. ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng L­ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Ra ®Ëu d¨m xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn l­íi v©y gi¨ng (§oµn thuyÒn ®¸nh c¸) - ¤n l¹i toàn bé kiÕn thøc vÒ tõ vùng. ChuÈn bÞ bµi: Ch­¬ng tr×nh ®Þa ph­¬ng phÇn tiÕng ViÖt H­íng dÉn vÒ nhµ: Tæng kÕt vÒ tõ vùng (LuyÖn tËp tæng hîp) TiÕt 59