Bài giảng Tiết 58: Ánh trăng

KiỂM TRA BÀI CŨ Em hãy đọc thuộc lòng 2 khổ thơ đầu của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá. Phân tích hình ảnh người lao động trong bài thơ. TiẾT 58 TiẾT 58: ÁNH TRĂNG I.Tìm hiểu chung: 1. Tác giả: -Tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh ngày 7 tháng 12 năm 1948 tại xã Đông Vệ, thị xã Thanh Hóa. Năm 1966 ông nhập ngũ, trở thành lính đường dây của bộ đội thông tin. - Ông làm thơ khá sớm, từ đầu thập niên 70, giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ tổ chức tại Hà Nội 1972-1973 với những tác phẩm trong tập thơ Cát trắng. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG 2. Tác phẩm: -Tác phẩm tiêu biểu: các tập thơ Cát trắng (1973), Phóng sự 30-4-75 (1981), Ánh trăng (1984), Đãi cát tìm vàng (1987), Mẹ và Em (1987); kịch thơ Em sóng (1983); tiểu thuyết Khoảng cách (1986); bút ký Nhìn ra bể rộng trời cao (1986)... TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Nhận xét của Trịnh Công Sơn về Nguyễn Duy: "Hình hài Nguyễn Duy giống như đám đất hoang, còn thơ Nguyễn Duy là thứ cây quý mọc trên đám đất hoang đó..."  TiẾT 58: ÁNH TRĂNG 2. Tác phẩm: Bài thơ sáng tác năm 1978 tại Thành phố Hồ Chí Minh. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG 3. Đọc diễn cảm: 3 khổ đầu: đọc giọng đều đều kể chuyện Khổ thơ thứ 4: giọng thơ cất cao, ngạc nhiên. 2 khổ cuối: giọng thiết tha trầm lắng, câu cuối nhỏ, chậm 2 tiếng giật mình. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG 4. Bố cục: - 3 phần: + 3 khổ đầu: quan hệ giữa tác giả với vầng trăng từ hồi còn nhỏ qua thời lính đến khi về sống ở thành phố. + Khổ 4: tình huống tình cờ gặp lại vầng trăng + Khổ 5,6: cảm xúc và suy ngẫm của tác giả. - Bài thơ như một câu chuyện kể theo trình tự thời gian, cảm nghĩ men theo dòng tự sự, đan xen giữa quá khứ và hiện tại trong hồi tưởng và kỉ niệm. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG II. Phân tích: 1. Ý nghĩa của hình ảnh vầng trăng: Cảm nhận của em về mối quan hệ giữa người và trăng ở khổ thơ 1-2? Trăng - hình ảnh của thiên nhiên trong trẻo, tươi mát, hình ảnh đất nước bình dị, hiền hậu trần trụi với thiên nhiên/ hồn nhiên như cây cỏ, là người bạn tri kỉ từ tuổi thơ đến khi vào lính. Con người gần gũi với trăng, trăng thành tri kỉ. Con người với thiên nhiên hòa hợp làm một, trong sáng , đẹp đẽ lạ thường -> mối quan hệ 2 chiều, thân thiết gần gũi. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG II. Phân tích: 1.Ý nghĩa của hình ảnh vầng trăng: Tìm những dẫn chứng thơ khác cho thấy mối quan hệ giữa người và trăng. Đêm nay rừng hoang sương muối đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới đầu súng trăng treo. (Chính Hữu) Sân nhà em sáng quá Nhờ ánh trăng sáng ngời Trăng tròn như cái đĩa Lơ lửng mà không rơi Những hôm nào trăng khuyết Trông giống con thuyền trôi Em đi trăng theo bước Như muốn cùng đi chơi. (Trần Đăng Khoa) TiẾT 58: ÁNH TRĂNG TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Tại sao trăng thành người dưng ? - Ánh sáng của điện, gương và cuộc sống hiện đại vây bủa, con người không có điều kiện mở rộng hồn mình với thiên nhiên, gần gũi với thiên nhiên và trăng đã trở thành người dưng. Từ hồi về thành phố Quen ánh điện cửa gương Vầng trăng đi qua ngỏ ngỡ người dưng qua đường TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Trong dòng diễn biến của thời gian, sự việc, đâu là bước ngoặt để tác giả từ đó bộc lộ cảm xúc, thể hiện chủ đề của tác phẩm? Hành động của nhân vật trữ tình trước tình huống mất điện đó như thế nào? 3 động từ vội, bật, tung đặt liền nhau diễn tả sự khó chịu , bực bội và hành động khẩn trương, hối hả tìm nguồn sáng. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Những từ ngữ nào miêu tả sự xuất hiện của trăng? Cảm xúc của nhân vật trữ tình trước hình ảnh đó? Đột ngột vầng trăng tròn Trăng xuất hiện đột ngột gợi tả sự ngạc nhiên, ngỡ ngàng. Hình ảnh trăng là thiên nhiên gợi nhớ thiên nhiên sông, bể, núi, rừng…, những nơi anh đã đi qua, đã sống, đã gắn bó, thậm chí đã để lại một phần máu thịt. 12 TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Những từ ngữ nào miêu tả sự xuất hiện của trăng? Cảm xúc của nhân vật trữ tình trước hình ảnh đó? Đột ngột vầng trăng tròn Hình ảnh trăng là thiên nhiên gợi nhớ thiên nhiên sông, bể, núi, rừng…, những nơi anh đã đi qua, đã sống, đã gắn bó, thậm chí đã để lại một phần máu thịt. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Hồi nhỏ sống với đồng Với sông rồi với biển Hồi chiến tranh ở rừng Vầng trăng thành tri kỷ Trăng xuất hiện đột ngột gợi tả sự ngạc nhiên, ngỡ ngàng. Em hiểu gì về hành động “ngửa mặt lên nhìn mặt” ? Tư thế tập trung chú ý, mặt đối mặt và cảm xúc dâng trào. Từ mặt ở câu thơ là hiện tượng: a. Từ nhiều nghĩa b. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ c. Từ đồng âm d. Từ đồng nghĩa TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Đúng TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Hình ảnh “trăng cứ tròn vành vạnh / ánh trăng im phăng phắc” gợi suy nghĩ gì? - Hình ảnh trăng cứ tròn vành vạnh biểu tượng cho quá khứ nghĩa tình, vẹn nguyên không phai mờ và là vẻ đẹp bình dị vĩnh hằng trong cuộc sống. - ánh trăng im phăng phắc có ý nghĩa nghiêm khắc nhắc nhở nhà thơ không được quên quá khứ, là sự trách móc trong lặng im. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG 2. Chủ đề tác phẩm: Theo em, “ánh trăng” có phải là câu chuyện chỉ riêng tác giả? Ánh trăng không còn là câu chuyện cá nhân mà là một thế hệ - thế hệ đã qua trong chiến tranh đang tận hưởng hòa bình và hình như họ đã quên quá khứ. Bài thơ đang đặt ra vấn đề thái độ đối với quá khứ, với sự hi sinh của những người đã khuất và cả với chính mình -> nhắc nhở đạo lí uống nước nhớ nguồn, đạo lí thủy chung. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG Mình về thành thị xa xôi, Nhà cao còn nhớ núi đồi nữa chăng? Phố đông còn nhớ bản làng, Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng? (Việt Bắc – Tố Hữu) TiẾT 58: ÁNH TRĂNG III. Tổng kết: 1. Nghệ thuật: Thể thơ 5 chữ, giọng điệu tự nhiên, phương thức tự sự + trữ tình. 2. Nội dung: Bài thơ thể hiện lời nhắc nhở về những năm tháng gian khổ của cuộc đời người lính, thể hiện đạo lí ăn quả nhớ kẻ trồng cây. Ghi nhớ: SGK TiẾT 58: ÁNH TRĂNG IV. Luyện tập: Tưởng tượng mình là nhân vật trữ tình trong Ánh trăng , em hãy diễn tả dòng cảm nghĩ trong bài thơ thành một bài tâm sự ngắn. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG CỦNG CỐ: Phương thức biểu đạt chính của văn bản Ánh trăng: a. Tự sự b. Biểu cảm c. Nghị luận d. Cả a và b đúng Đúng. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG CỦNG CỐ: Ý nghĩa của hình ảnh vầng trăng trong bài thơ: a. Là thế giới thiên nhiên hồn nhiên, tươi mát. b. Biểu tượng cho quá khứ nghĩa tình, trọn vẹn. c. Nhắc nhở đạo lí uống nước nhớ nguồn d. Tất cả a, b, c đều đúng. d. TiẾT 58: ÁNH TRĂNG CỦNG CỐ: Theo em có nên đặt bài thơ này vào chủ đề miêu tả trăng không? Vì sao? HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ. - Học thuộc lòng bài thơ, phân tích được ý nghĩa của hình ảnh ánh trăng trong bài thơ. - Hoàn thành nội dung luyện tập vào vở. - Soạn văn bản:Bếp lửa – trả lời câu hỏi, vẽ tranh ở SGK, sưu tầm một số thơ văn về tình bà cháu.