Bài giảng Tiết 57: Một thứ quà của lúa non: Cốm Tùy bút của Thạch Lam

Kiểm tra bài cũ Đọc thuộc lòng khổ thơ cuối của bài thơ "Tiếng gà trưa" của nhà thơ Xuân Quỳnh và làm bài tập trắc nghiệm sau : Những tình cảm nào của anh chiến sỹ được thể hiện trong bài thơ : A. Hoài niệm tuổi thơ B. Tình bà cháu C. Tình quê hương đất nước D. Cả A, B, C đều đúng G Á N H H À N G Cụ́m Tiết 57: Một thứ quà của lúa non: Cốm Tùy bút của Thạch Lam I. Tiờ́p xúc văn bản : 1. Đọc : Giọng tình cảm , tha thiờ́t, trõ̀m lắng, chọ̃m mà ờm dịu. 2. Chú thích : - Tác giả : Thạch Lam (1910 – 1942) tờn thọ̃t là Nguyờ̃n Tường Vinh. + Nụ̉i tiờ́ng là mụ̣t nhà văn lãng mạn, là cõy bút văn xuụi đặc sắc và là mụ̣t thành viờn trong nhóm Tự lực văn đoàn. + Sở trường vờ̀ viờ́t truyợ̀n ngắn và cũng thành cụng trong tùy bút. + Phong cách viờ́t văn nhẹ nhàng, tinh tờ́ nhưng nhạy cảm và sõu sắc, nhõn ái. ( Tác phõ̉m : Gió đõ̀u mùa ; Nắng trong vườn ; Sợi tóc...) - Tác phõ̉m : Ra đời năm 1942, cùng năm tác giả mṍt, trước đó mṍy tháng. Nằm trong tọ̃p tùy bút Hà Nụ̣i băm sáu phụ́ phường. * Nụ̣i dung : Là bài văn xuụi tuyợ̀t tác được viờ́t với tṍt cả tṍm lòng thành kính, thiờng liờng vờ̀ mụ̣t thứ quà bình thường giản dị: Cụ́m. Qua đó, thờ̉ hiợ̀n bản sắc văn hóa của dõn tụ̣c. - Thờ̉ loại tùy bút: Là thờ̉ văn dùng miờu tả, ghi chép hình ảnh, sự viợ̀c mà nhà văn quan sát, chứng kiờ́n. Tùy bút thiờn vờ̀ biờ̉u cảm, chú trọng thờ̉ hiợ̀n cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của tác giả trước các hiợ̀n tượng và vṍn đờ̀ của cuụ̣c sụ́ng. Ngụn ngữ giàu hình ảnh và chṍt trữ tình. - Từ khó : 17 từ ( SGK ) Lưu ý từ sụ́ 5,7,8,9,10,16,17. Tiết 57 : Một thứ quà của lúa non: Cốm Tùy bút của Thạch LamI. Tiếp xúc văn bản1. Đọc2. Chú thích:3. Bố cục: + Phõ̀n 1 : Từ đõ̀u  thuyờ̀n rụ̀ng : Giới thiợ̀u vờ̀ cụ́m làng Vòng. + Phõ̀n 2 : Tiờ́p theo  nhũn nhặn : Giá trị văn hóa của cụ́m. + Phõ̀n 3 : Còn lại : Bàn vờ̀ thưởng thức cụ́m II. Phõn tích văn bản : 1.Giới thiợ̀u cụ́m làng Vòng : 3 phõ̀n : Giới thiợ̀u bằng cảm hứng trực tiờ́p : - Từ hương thơm của lá sen trong hụ̀ - Từ hương thơm của lúa non Nghĩ đờ́n Cụ́m -mụ̣t thứ quà thanh nhã và tinh khiờ́t. “ Trong cái vỏ xanh kia,có mụ̣t giọt sữa trắng thơm, phảng phṍt hương vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dõ̀n dõ̀n đụng lại, bụng lúa càng ngày càng cong xuụ́ng, nặng vì cái chṍt quí trong sạch của Trời.” * Nghợ̀ thuọ̃t : + Sử dụng giác quan chủ yờ́u là khứu giác + Cõu miờu tả, cõu hỏi tu từ, sử dụng cõu vừa và cõu dài (chứa đựng nhiờ̀u nụ̣i dung, thờ̉ hiợ̀n ngọn nguụ̀n dõ̃n đờ́n hình thành hạt lúa non ) + Sử dụng các đụ̣ng từ, tính từ mức đụ̣ nhẹthích hợp đờ̉ tạo giọng văn trang trọng, dịu dàng * Đoạn văn khởi đõ̀u được dõ̃n nhọ̃p mụ̣t cách từ tụ́n, tự nhiờn mà trang trọng. Thờ̉ hiợ̀n sự nhạy cảm, khả năng và cảm giác tinh tờ́ , tình yờu sõu nặng của Thạch Lam với cảnh sắc và hương vị của mụ̣t vùng quờ nụng thụn Viợ̀t Nam. “ ...Đợi đờ́n lúc vừa nhṍt, mà chỉ riờng những người chuyờn mụn mới định được, người ta gặt mang vờ̀. Rụ̀i đờ́n mụ̣t loạt cách chờ́ biờ́n, những cách thức làm truyờ̀n tự đời này qua đời khác, mụ̣t sự bí mọ̃t trõn trọng và khe khắt giữ gìn, các cụ gái làm ra thứ cụ́m dẻo và thơm ṍy.” + Phương thức thuyờ́t minh : Khái quát nghợ̀ thuọ̃t làm cụ́m ( truyờ̀n từ đời này qua đời khác mụ̣t cách rṍt khắt khe và trõn trọng ) “... và đờ́n mùa cụ́m, các người của Hà Nụ̣i 36 phụ́ phường võ̃n thường ngóng trụng cụ hàng cụ́m xinh xinh, áo quõ̀n gọn ghẽ, với cái dṍu hiợ̀u đặc biợ̀t là cái đòn gánh hai đõ̀u cong vút lờn như chiờ́c thuyờ̀n rụ̀ng...” +Chú trọng miờu tả cụ hàng cụ́m ( gánh hàng cụ́m bán rong) - xinh xinh, áo quõ̀n gọn ghẽ - cái đòn gánh hai đõ̀u cong vút lờn như hai chiờ́c thuyờ̀n rụ̀ng * Nghờ̀ làm cụ́m ở làng Vòng có từ rṍt lõu đời. Niờ̀m tự hào vờ̀ con người và nghờ̀ làm cụ́m truyờ̀n thụ́ng. 2. Giá trị văn hóa của cụ́m : “Cụ́m là thức quà riờng biợ̀t của đṍt nước, là thức dõng của những cánh đụ̀ng bát ngát xanh, mang trong hương vị tṍt cả cái mụ̣c mạc, giản dị và thanh khiờ́t của đụ̀ng quờ nụ̣i cỏ An Nam.” Cụ́m : - Làm quà sờu tờ́t - Làm sính lờ̃ trong phong tục cưới * Giá trị của cụ́m đã vượt lờn trờn mụ̣t thức quà hàng ngày, thức quà mùa thu, thức quà riờng của Hà Nụ̣i, mà cụ́m trở thành mụ̣t thứ lờ̃ vọ̃t rṍt thanh quí, sang trọng, rṍt Viợ̀t Nam: lờ̃ tờ́t và sính lờ̃ trong cưới hỏi. - Phờ phán thói chuụ̣ng ngoại của kẻ giàu có vụ học. 3. Bàn vờ̀ thưởng thức cụ́m : “ Cụ́m khụng phải thức quà của người vụ̣i ; ăn cụ́m phải ăn từng chút ít, thong thả và ngõ̃m nghĩ. Lúc bṍy giờ ta mới thṍy thu lại cả trong hương vị ṍy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ; trong màu xanh của cụ́m, cái tươi mát của lá non, và trong chṍt ngọt của cụ́m, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mụ̣c. ...Chúng ta có thờ̉ nói rằng trời sinh lá sen đờ̉ bao bọc cụ́m, cũng như trời sinh cụ́m nằm ủ trong lá sen.” * NT: Điợ̀p ngữ của ; giới thiợ̀u cách ăn cụ́m tỉ mỉ, chi li, cặn kẽ. * Khẳng định : hương thơm, chṍt quí, mụ̣c mạc, giản dị, riờng biợ̀t, dịu dàng, thanh đạm...là của cụ́m.Phải ăn cụ́m có văn hóa, cách thưởng thức sành điợ̀u nhưng lịch sự, tao nhã mà khụng hờ̀ kiờ̉u cách, điợ̀u đàng. Là văn hóa õ̉m thực riờng biợ̀t, mang đọ̃m đà bản sắc dõn tụ̣c của người Viợ̀t Nam. “ Hỡi các bà mua hàng ! Chớ có thọc tay hay mõn mờ thức quà thõ̀n tiờn ṍy, hãy nhẹ nhàng mà nõng đỡ, chút chiu mà vuụ́t ve. Phải nờn kính trọng cái lụ̣c của Trời, cái khéo léo của người, và sự cụ́ sức tiờ̀m tàng và nhõ̃n nại của thõ̀n Lúa. Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn, và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiờ̀u lắm .” NT : dùng từ mợ̀nh lợ̀nh,ý cõ̀u khiờ́n ( hãy , đừng, chớ, phải, nờn...) * Lời đờ̀ nghị các bà mua cụ́m ( hãy nhẹ nhàng nõng đỡ, chút chiu, vuụ́t ve đờ̉ kính trọng cái lụ̣c của Trời, cái khéo léo của người, sự cụ́ sức tiờ̀m tàng và nhõ̃n nại của thõ̀n Lúa tạo ra hạt lúa non làm cụ́m như mụ̣t điờ̀u kì diợ̀u, bí õ̉n của thõ̀n linh ). Thái đụ̣ trõn trọng thức quà thanh nhã và tinh khiờ́t của đụ̀ng quờ nụ̣i cỏ An Nam.   III. Tụ̉ng kờ́t : 1. Nghợ̀ thuọ̃t : - Thờ̉ loại tùy bút, biờ̉u cảm trực tiờ́p qua : miờu tả, thuyờ́t minh, bình luọ̃n, đánh giá. - Sử dụng cõu miờu tả, cõu hỏi tu từ, cõu cõ̀u khiờ́n,so sánh, điợ̀p ngữ...mụ̣t cách thích hợp. - Giọng văn nhẹ nhàng,truyờ̀n cảm mà sõu sắc, thṍm thía. 2. Nụ̣i dung : - Là cảm nhọ̃n tinh tờ́ của mụ̣t tṍm lòng thành kính thiờng liờng vờ̀ mụ̣t thức quà bình dị : Cụ́m. - Qua đó thờ̉ hiợ̀n bản sắc văn hóa õ̉m thực của người Viợ̀t Nam. * Ghi nhớ : “ Cụ́m là thức quà riờng biợ̀t của đṍt nước,là thức dõng của những cánh đụ̀ng lúa bát ngát xanh, mang trong hương vị tṍt cả cái mụ̣c mạc, giản dị và thanh khiờ́t của đụ̀ng quờ nụ̣i cỏ”. Bằng ngòi bút tinh tờ́, nhạy cảm và tṍm lòng trõn trọng, tác giả đã phát hiợ̀n được nét đẹp văn hóa dõn tụ̣c trong thứ sản vọ̃t giản dị mà đặc sắc ṍy. IV. Luyợ̀n tọ̃p : Bài tọ̃p trắc nghiợ̀m: Cõu 1: Trong bài tùy bút trờn,Thạch Lam đã sử dụng phương thức : Tự sự, miờu tả là chính, biờ̉u cảm là phụ. Tự sự, miờu tả, biờ̉u cảm xen lõ̃n và ngang bằng nhau. Tự sự, miờu tả là phụ, biờ̉u cảm là chính. Chỉ có tự sự và miờu tả. Cõu 2 : Nghợ̀ thuọ̃t đặc sắc của bài văn trờn là là gì ? A. Giọng văn tinh tờ́, nhẹ nhàng mà sõu sắc B. Lọ̃p luọ̃n chặt chẽ, sắc sảo C. Sử dụng nhiờ̀u biợ̀n pháp tu từ D. Ngụn ngữ tự nhiờn * Bức tranh nhắc ta nhớ tới cõu văn nào trong bài tùy bút trờn ? * Giới thiợ̀u mụ̣t sụ́ cõu,đoạn văn viờ́t vờ̀ cụ́m : “...Mụ̃i năm cứ thṍy gió mùa thu nụ̉i sóng trờn đụ̀ng lúa miờ̀n Bắc là nhiờ̀u người lại nhắc đờ́n cụ́m Vòng- cái món quà thụ̉ ngơi thơm lành của ruụ̣ng lúa nờ́p ngoại thành thủ đụ...Hình thù người gánh cụ́m (bán rong )cũng phõ̀n nào gợi lờn cái phõ̉m chṍt của thứ quà giản dị, thơm thảo, hiờ̀n họ̃u, vừa chắc chắn, vừa tinh tờ́...” ( Cụ́m – Nguyờ̃n Tuõn ) * Giới thiợ̀u mụ̣t sụ́ cõu,đoạn văn viờ́t vờ̀ cụ́m : “...Đõu đõy có cái hương thơm gì dìu dịu thờ́? À, đṍy là hương lúa ba giăng, mà tiờ́ng rung đụ̣ng nhè nhẹ kia chính là tiờ́ng õn tình nhỏ bé của những bụng thóc thơm ngã vào lòng nhau đờ̉ tìm sự ṍm áp trước ngọn gió vàng hiu hắt. Mùa hụ̀ng lúc này đã rụ̣, bưởi cũng đã nhiờ̀u, nhưng thơm ngọt ngào mùi đṍt nước quờ hương, đụ́ có cái gì sánh được với cụ́m Vòng ăn với chuụ́i trứng cuụ́c ngọt lừ.” ( Thương nhớ mười hai – Vũ Bằng ) * Giới thiợ̀u mụ̣t sụ́ cõu,đoạn văn viờ́t vờ̀ cụ́m : “... Ngày ṍy, tụi đã bọ̃t gọi cụ́m làng Vòng mẹ tặng là “gói thơm” đờ̉ rụ̀i sau này trong tụi, món quà quờ hương ṍy đã trở thành “ gói nhớ” khụng thờ̉ nào quờn. ... Hình như,ngày ṍy mẹ đã tiờn đoán được rằng tụi sẽ phải sụ́ng xa Hà Nụ̣i đõ̀y ắp những kỉ niợ̀m ngọt ngào nờn đã tặng cho tụi “ gói nhớ” ṍy, đờ̉ tụi khụng thờ̉ nào quờn được đṍt mẹ – Hà Thành.” ( Gói thơm nhớ – Quờ́ Chi ) * Bài tọ̃p vờ̀ nhà : Đọc biờ̉u cảm, học thuụ̣c lòng đoạn văn mà em thích. Viờ́t mụ̣t đoạn văn ngắn biờ̉u cảm vờ̀ cụ́m thơm. Sưu tõ̀m những bài văn, bài thơ, ca dao viờ́t vờ̀ cụ́m. Mụ̣t thứ quà của luá non: Cụ́m