Bài giảng Tiết 57: chỉ từ

Chúc các em một giờ học bổ ích-vui vẻ! Phạm Thị Ngọc Huyền Trường THCS lê quý đôn Đọc câu văn: Những bông hoa này rất đẹp! a) Xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ? b) Chủ ngữ của câu được cấu tạo như thế nào? Phân tích cấu tạo của chủ ngữ? Trả lời: Những bông hoa rất đẹp! này ? lượng từ danh từ thành phần chủ ngữ (cụm danh từ) vị ngữ I. Bài học: 1. Chỉ từ là gì? a) Tìm hiểu ngữ liệu: “Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy người nào thật lỗi lạc. Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […]” * Ngữ liệu 1: I. Bài học: 1. Chỉ từ là gì? a) Tìm hiểu ngữ liệu: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian. b) Kết luận: ông vua nọ làng kia viên quan ấy nhà nọ => Những từ “nọ”, “ấy”, “kia” bổ sung ý nghĩa cho danh từ ông Vua | ông vua nọ làng | làng kia viên quan | viên quan ấy nhà | nhà nọ => Những từ “nọ”, “ấy”, “kia” dùng để trỏ vào sự vật => ý nghĩa: Xác định vị trí của sự vật về không gian => ý nghĩa: Xác định vị trí của sự vật về thời gian Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. (Sự tích Hồ Gươm) * Ngữ liệu 1: * Ngữ liệu 2: * Ngữ liệu 3: I. Bài học: * Ngữ liệu 1: 1. Chỉ từ là gì? a) Tìm hiểu ngữ liệu: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian. b) Kết luận: 2. Hoạt động của chỉ từ trong câu a) Tìm hiểu ngữ liệu: b) Kết luận: * Ngữ liệu 2: b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy (Bánh chưng, bánh giầy) CN TTC (DT) viên quan ấy (Cụm danh từ) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một điều chắc chắn. (Hồ Chí Minh) Đó đấy TN - Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ - Chỉ từ có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu II. Luyện tập: Làm phụ ngữ trong cụm danh từ Xác định vị trí của sự vật về không gian ấy a Bài 1: Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và chức vụ của chỉ từ: a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương. b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen Đấy hoa thiên lý, đây sen Tây Hồ. c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. ( Con Rồng, cháu Tiên ) ( Ca dao ) ( Bánh chưng, bánh giầy) ( Sự tích Hồ Gươm ) b) ... làng bị lửa thiêu cháy Các chỉ từ xác định vị trí của sự vật về không gian => tránh lặp từ a) ... đến chân núi Sóc Bài 2: Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy. => đến đó (đấy) => làng ấy (đó, đấy) II. Luyện tập: Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc ( Sóc Sơn ). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. ( Theo Thánh Gióng ) b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy. ( Theo Thánh Gióng ) Trả lời: - Không thể thay được các chỉ từ trong đoạn văn bằng các từ và cụm từ khác vì chỉ từ có vai trò rất quan trọng trong câu. - Tác dụng chỉ từ: Chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên giúp ta định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận. II. Luyện tập Bài 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ. Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo: - Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về. ( Thạch Sanh ) Trả lời: Bài 4: Điền chỉ từ: kia, đây, đấy để hoàn thành những câu ca dao: a) Cô ............. cắt cỏ bên sông Có muốn ăn nhãn thì lồng sang ............. b) Cấy cày vốn nghiệp nông gia Ta ............ trâu ............. ai mà quản công kia đây đây đấy II. Luyện tập II. Luyện tập Bài 5: Viết một đoạn văn ngắn 3 – 5 câu có sử dụng chỉ từ (chủ đề mùa xuân, mùa hè...) IV. Hướng dẫn về nhà - Chỉ từ và chức vụ của chỉ từ? - Học bài và hoàn thành bài tập 5 - Chuẩn bị bài “Động từ” Bài giảng kết thúc Xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Và các em ! ******