Bài giảng Tiết 53- Tiếng việt: số từ, lượng từ

T×m côm danh tõ trong c¸c c©u sau vµ ®iÒn vµo m« h×nh côm danh tõ: A. Những ngôi nhà mới đang được xây lên. b. Em yªu mÕn tÊt c¶ nh÷ng ng­êi b¹n häc cïng líp víi m×nh. Những ngôi nhà mới Tất cả những người bạn học cùng lớp với mình TiÕt 53 Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: 1.Khái niệm: VÝ dô: a.Hai chµng t©u hái ®å sÝnh lÔ cÇn s¾m nh÷ng g×, vua b¶o: “Mét tr¨m v¸n c¬m nÕp, mét tr¨m nÖp b¸nh ch­ng vµ voi chÝn ngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao, mçi thø mét ®«i”. ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) Những từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu? VÝ dô: a. Hai chµng t©u hái ®å sÝnh lÔ cÇn s¾m nh÷ng g×, vua b¶o: “Mét tr¨m v¸n c¬m nÕp, mét tr¨m nÖp b¸nh ch­ng vµ voi chÝn ngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao, mçi thø mét ®«i”. ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) DT DT DT DT DT DT DT Những từ được từ in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ? Chúng đứng trước danh từ và bổ sung cho danh từ về số lượng của sự vật. b.Tôc truyÒn ®êi Hïng V­¬ng thø s¸u, ë lµng Giãng cã hai vî chång «ng l·o ch¨m chØ lµm ¨n vµ cã tiÕng lµ phóc ®øc. ( Th¸nh Giãng ) DT Từ in đậm đứng sau danh từ, bổ sung cho danh từ về thứ tự của sự vật. Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: 1.Khái niệm: Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Ví dụ: một trăm ván cơm nếp, chàng trai thứ hai,… 2.Phân loại: Có 2 loại: -Số từ biểu thị số lượng sự vật: thường đứng trước danh từ. -Số từ biểu thị thứ tự: thường đứng sau danh từ. 3.Khả năng kết hợp: Qua phần tìm hiểu trên, em hãy cho biết thế nào là số từ? Theo khái niệm đó, ta có thể chia số từ làm mấy loại? Đó là những loại nào? Quan sát lại mô hình cấu tạo cụm danh từ và cho biết vị trí của số từ trong loại cụm từ này: Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: 1.Khái niệm: Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. 2.Phân loại: Có 2 loại: -Số từ biểu thị số lượng sự vật: thường đứng trước danh từ. -Số từ biểu thị thứ tự: thường đứng sau danh từ. 3.Khả năng kết hợp: -Số từ chỉ số lượng: Làm phần t1 của CDT. -Số từ chỉ thứ tự: Làm phần s1 của CDT Từ “đôi” trong câu trên có phải là số từ không? Vì sao? VÝ dô: a. Hai chµng t©u hái ®å sÝnh lÔ cÇn s¾m nh÷ng g×, vua b¶o: “Mét tr¨m v¸n c¬m nÕp, mét tr¨m nÖp b¸nh ch­ng vµ voi chÝn ngµ, gµ chÝn cùa, ngùa chÝn hång mao, mçi thø mét ®«i”. ( S¬n Tinh, Thuû Tinh ) Từ “đôi” không phải số từ, vì nó mang ý nghĩa đơn vị và đứng ở vị trí danh từ chỉ đơn vị. So sánh các cách nói sau, cách nói nào đúng? một đôi con trâu hai đôi (dép) này một trămđó/ ấy/ kia/ nọ/ này  thường nói là một đôi trâu Số từ+danh từ chỉ đơn vị+chỉ từ Cách nói này không rõ nghĩa Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: 1.Khái niệm: Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. 2.Phân loại: Có 2 loại: -Số từ biểu thị số lượng sự vật: thường đứng trước danh từ. -Số từ biểu thị thứ tự: thường đứng sau danh từ. 3.Khả năng kết hợp: -Số từ chỉ số lượng: Làm phần t1 của CDT. -Số từ chỉ thứ tự: Làm phần s1 của CDT *Lưu ý: Cần phân biệt số từ và danh từ chỉ đơn vị +Số từ: Không kết hợp trực tiếp với chỉ từ. +Danh từ chỉ đơn vị: Có thể kết hợp trực tiếp với số từ phía trước và chỉ từ phía sau. Bµi 1: -T×m sè tõ trong bµi th¬ - X¸c ®Þnh ý nghÜa sè tõ Êy Không ngủ được Một canh...hai canh...lại ba canh, Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành; Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt, Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh. (Hồ Chí Minh) Số từ trong bài: -Một canh, hai canh, ba canh, năm canh: số từ chỉ số lượng. -Canh bốn, canh năm: số từ chỉ thứ tự. Khi xác định số từ cần đặt văn bản trong ngữ cảnh cụ thể. Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: II.LƯỢNG TỪ: 1.Khái niệm: VÝ dô:[...] C¸c hoµng tö ph¶i cëi gi¸p xin hµng. Th¹ch Sanh sai dän mét b÷a c¬m thÕt ®·i nh÷ng kÎ thua trËn. C¶ mÊy v¹n t­íng lÜnh, qu©n sÜ thÊy Th¹ch Sanh chØ cho dän ra vÎn vÑn cã mét niªu c¬m tÝ xÝu, bÜu m«i, kh«ng muèn cÇm ®òa. Nghĩa của các từ in đậm trong những câu trên có gì giống và khác nghĩa của số từ? Nghĩa của các từ in đậm trên cũng chỉ về số lượng Nhưng không xác định chính xác được là bao nhiêu Chỉ biết là lượng ít hay nhiều. Vậy lượng từ là gì? Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: II.LƯỢNG TỪ: 1.Khái niệm: Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. Ví dụ: các hoàng tử, tất cả học sinh của trường,… 2.Phân loại: VÝ dô:[...] C¸c hoµng tö ph¶i cëi gi¸p xin hµng. Th¹ch Sanh sai dän mét b÷a c¬m thÕt ®·i nh÷ng kÎ thua trËn. C¶ mÊy v¹n t­íng lÜnh, qu©n sÜ thÊy Th¹ch Sanh chØ cho dän ra vÎn vÑn cã mét niªu c¬m tÝ xÝu, bÜu m«i, kh«ng muèn cÇm ®òa. Em hãy xếp các từ in đậm trên (gắn trong cụm danh từ) vào mô hình của cụm danh từ. VÝ dô:[...] C¸c hoµng tö ph¶i cëi gi¸p xin hµng. Th¹ch Sanh sai dän mét b÷a c¬m thÕt ®·i nh÷ng kÎ thua trËn. C¶ mÊy v¹n t­íng lÜnh, qu©n sÜ thÊy Th¹ch Sanh chØ cho dän ra vÎn vÑn cã mét niªu c¬m tÝ xÝu, bÜu m«i, kh«ng muèn cÇm ®òa. tÊt c¶, tÊt th¶y, hÕt th¶y… mçi, mäi, tõng… Chỉ ý nghĩa toàn thể Chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối Dựa vào mô hình trên, em hãy phân loại lượng từ? Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: II.LƯỢNG TỪ: 1.Khái niệm: Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. 2.Phân loại: Có hai nhóm: -Chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, cả thảy, hết thảy,… -Chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: mỗi, từng, các, những,… 3.Khả năng kết hợp: tÊt c¶, tÊt th¶y, hÕt th¶y… mçi, mäi, tõng… Dựa vào mô hình trên, em hãy cho biết khả năng kết hợp của lượng từ? Chỉ ý nghĩa toàn thể Chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: II.LƯỢNG TỪ: 1.Khái niệm: Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. 2.Phân loại: Có hai nhóm: -Chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, cả thảy, hết thảy,… -Chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: mỗi, từng, các, những,… 3.Khả năng kết hợp: -Chỉ ý nghĩa toàn thể: làm phụ ngữ t2 của CDT. -Chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: làm phụ ngữ t1 của CDT. Bài tập 3: T×m vµ x¸c ®Þnh c¸c lo¹i l­îng tõ trong c¸c vi dô sau: a.ThÇn dïng phÐp l¹ bèc tõng qu¶ ®åi, dêi tõng d·y nói. b.Mét h«m, bÞ giÆc ®uæi, Lª Lîi cïng c¸c t­íng rót lui mçi ng­êi mét ng¶. -Tõng, mçi lµ l­îng tõ chØ ý nghÜa tËp hîp hay ph©n phèi + Tõng : mang ý nghÜa lÇn l­ît theo tr×nh tù, hÕt c¸ thÓ nµy ®Õn c¸ thÓ kh¸c +Mçi : mang ý nghÜa nhÊn m¹nh, t¸ch riªng tõng c¸ thÓ, kh«ng mang ý nghÜa lÇn l­ît -C¸c lµ l­îng tõ chØ ý nghÜa toµn thÓ Tiết 53:Tiếng Việt: SỐ TỪ, LƯỢNG TỪ I.SỐ TỪ: II.LƯỢNG TỪ: III.PHÂN BIỆT SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ: Thảo luận nhóm đôi – 2 phút: Hãy chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa số từ và lượng từ? -Cùng bổ sung ý nghĩa cho danh từ để tạo thành CDT. Cùng chỉ ý nghĩa về số và lượng. -Vị trí: +Số từ chỉ lượng đứng trước DT, +Số từ chỉ thứ tự đứng sau DT. -Ý nghĩa: chỉ số lượng, thứ tự. -Vị trí: đứng trước DT -Ý nghĩa: chỉ lượng ít hay nhiều Bài 2: Các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào? Con đi trăm núi ngàn khe Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm. (Tố Hữu)  Các từ in đậm trên đều được dùng để chỉ số lượng “nhiều”, “rất nhiều”. (Cã nh÷ng sè tõ ®­îc dïng víi ý nghÜa nh­ l­îng tõ. §©y chÝnh lµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa rÊt ®éc ®¸o trong th¬ v¨n) Bài tập củng cố a.Viết câu có dùng số từ và lượng từ. b.Thi tìm những câu ca dao tục ngữ hoặc những câu văn, thơ trong các văn bản đã học có dùng số từ và lượng từ. Hướng dẫn về nhà -Học bài. -Viết chính tả văn bản: “Lợn cưới, áo mới”. -Chuẩn bị: Chỉ từ +Khái niệm. +Đặc điểm ngữ pháp: khả năng kết hợp, chức vụ ngữ pháp