Bài giảng Tiết 48 tuần 12: Thành ngữ

Tr©n träng kÝnh chµo c¸c thÇy c« gi¸o Vµ c¸c em vÒ víi ngµy héi gi¶ng, héi häc cÊp côm n¨m häc 2008-2009 §Çu - ®u«i Nh¾m - më Khãc - C­êi KiÓm tra bµi cò §Çu - ®u«i ->§Çu voi ®u«i chuét Nh¾m - më ->M¾t nh¾m m¾t më Khãc - C­êi ->KÎ khãc ng­êi c­êi §Çu voi ®u«i chuét M¾t nh¾m m¾t më KÎ khãc ng­êi c­êi Thµnh ng÷ I/ Thế nào là thành ngữ? 1/ Ví dụ 2/ Nhận xét -> Kết luận III/ Luyện tập: II/ Sử dụng thành ngữ: 1/ Chức năng ngữ pháp của thành ngữ a/ Ví dụ: b/ Kết luận: 2/ Tác dụng của thành ngữ a/ Ví dụ: b/ Kết luận: 1/ Ví dụ: Cái người ruột để ngoài da ấy thì chẳng giữ kín được việc gì đâu.(1) 2/ Nhận xét: - Cụm từ “ruột để ngoài da” là cụm từ có cấu tạo cố định. -> KL: - Khái niệm: Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. => Ghi nhí 1 SGK/144 - Cụm từ “ruột để ngoài da” biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. - Nghĩa của thành ngữ: Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh,… Vậy thành ngữ là gì Bµi tËp nhanh : T×m thµnh ng÷ trong c¸c vÝ dô sau : 1. Ng­êi ta lµ hoa ®Êt . 2/B¸ch chiÕn b¸ch th¾ng 6. MÑ trßn con vu«ng 5. TÊc ®Êt , tÊc vµng . 4. Chíp ®«ng nhay nh¸y gµ g¸y th× m­a . 3. R¸n sµnh ra mì. ............ g¹o Chuét sa chÜnh g¹o - RÊt may m¾n, gÆp ®­îc n¬i sung s­íng, ®Çy ®ñ nhµn h¹ Lªn voi xuèng chã Thay ®æi ®Þa vÞ thÊt th­êng ®ét ngét , lóc vinh hiÓn, lóc thÊt thÕ  T×m nh÷ng biÕn thÓ cña c¸c thµnh ng÷ sau? §øng nói nµy tr«ng nói nä -> §øng nói nä tr«ng nói kia -> §øng nói nµy tr«ng nói kh¸c Ba ch×m b¶y næi ->B¶y næi ba ch×m ->N¨m ch×m b¶y næi Chó ý:  Tuy thµnh ng÷ cã cÊu t¹o cè ®Þnh nh­ng mét sè Ýt thµnh ng÷ vÉn cã thÓ cã nh÷ng biÕn ®æi nhÊt ®Þnh. Chó treo mèo đậy ->Chó phải treo mèo phải đậy ->Chó thì treo mèo thì đậy 1. Chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ : a/ Ví dụ: Ho¹t ®éng nhãm (theo bµn) T×m thµnh ng÷ trong c¸c vÝ dô sau ®©y vµ x¸c ®Þnh chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña chóng . Th©n em võa tr¾ng l¹i võa trßn B¶y næi ba ch×m víi n­íc non. b. Anh ®· nghÜ th­¬ng em nh­ thÕ th× hay lµ anh ®µo gióp cho em mét c¸i ng¸ch sang nhµ anh, phßng khi t¾t löa tèi ®Ìn cã ®øa nµo ®Õn b¾t n¹t th× em ch¹y sang …. Ruét ®Ó ngoµi da lµ b¶n chÊt cña anh ta. d . B¹n An ch¹y nhanh nh­ c¾t. 1. Chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ : a/ Ví dụ: -Thµnh ng÷ cã thÓ lµm chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u hay lµm phô ng÷ trong côm danh tõ, côm ®éng tõ… -> Ghi nhí 2 (ý 1) SGK/144 ? Qua phân tích ví dụ trên em thấy thành ngữ có thể giữ chức vụ gì trong câu? b/ Kết luận: 1. Chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ : 2. T¸c dông cña thµnh ng÷: a/ Ví dụ: ? H·y diÔn ®¹t ý nghÜa cña c©u sau mµ kh«ng sö dông thµnh ng÷: Ví dụ a: Cái người khẩu phật tâm xà ấy mà nói mà bạn cũng tin à? khẩu phật tâm xà -> miệng nói từ bi, thương người mà lòng thì nham hiểm, độc địa. Dµi dßng, kh«ng sinh ®éng … Cách nói súc tích, giàu hình tượng, biểu cảm cao… 1. Chøc n¨ng ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ : 2. T¸c dông cña thµnh ng÷: a/ Ví dụ: H·y diÔn ®¹t ý nghÜa cña c©u sau mµ kh«ng sö dông thµnh ng÷: Dµi dßng, kh«ng sinh ®éng … Ví dụb. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. ( trích Bánh trôi nước- Hồ Xuân Hương) -> Ghi nhí 2 (ý 2) SGK/144 Cách nói ngắn gọn, súc tích, giàu hình tượng,… -> Số phận, cuộc sống bấp bênh long đong, gặp nhiều gian truân vất vả. Bảy nổi ba chìm ? Qua phân tích ví dụ, em thấy sử dụng thành ngữ có tác dụng g×? b/ Kết luận: - Tác dụng của việc sử dụng thành: Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao. -> Ghi nhớ 2 (ý 2 ) SGK/144 Bài tập 1/ SGK/145 :Tìm và giải nghĩa trong các thành ngữ trong những câusau đây: a/ Đến ngày lễ Tiên Vương, các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì.  ( Bánh chưng,bánh giầy) c/ Chốc đà mười mấy năm trời, Còn ra khi đã da mồi tóc sương ( Truyện Kiều) b/ Một hôm, có người hàng rượu tên là Lí Thông đi qua đó. Thấy Thạch Sanh gánh về một gánh củi lớn, hắn nghĩ bụng: “Người này khoẻ như voi. Nó về ở cùng thì lợi biết bao nhiêu”. Lí Thông lân la gợi chuyện, rồi gạ cùng Thạch Sanh kết nghĩa anh em. Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời. ( Thạch Sanh) sơn hào hải vị da mồi tóc sương khoẻ như voi nem công chả phượng tứ cố vô thân Những món ăn ngon, lạ ở vùng núi, vùng biển. Những món ăn sang, quý hiếm Rất khoẻ Không còn ai thân thích Đã già (đã cao tuổi) Bài tập 3 / SGK/145 :Điền thêm yếu tố để thành thành ngữ trọn vẹn:- Lời … tiếng nói- Một nắng hai …- Ngày lành thánh …- No cơm ấm …- Bách … bách thắng- Sinh … lập nghiệp cơ chiến áo tốt sương ăn Thµnh ng÷ I/ Thế nào là thành ngữ? 1/ Ví dụ: 2/ Nhận xét: ->KL:- Khái niệm: Thành ngữ là cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh - Nghĩa của thành ngữ:Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh,… III/ Luyện tập: II/ Sử dụng thành ngữ: 1/ Chức năng ngữ pháp của thành ngữ : -> KL:Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ,… 2/Tác dụng của thành ngữ: -> KL: Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao Tìm thành ngữ có liên quan đến tên con vật ẩn sau các hình sau 1, Lµm c¸c bµi tËp 2, 4 SGK/ 145 2, S­u tÇm c¸c thµnh ng÷ ®­îc l­u truyÒn ë ®Þa ph­¬ng vµ gi¶i nghÜa c¸c thµnh ng÷ ®ã. 3, So¹n bµi: “TiÕng gµ tr­a” cña Xu©n Quúnh. Ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o Vµ c¸c em ®· tham gia tiÕt häc nµy