Bài giảng Tiết 48- Tiếng Việt: Thành ngữ

Kính chào quý thầy cô đến dự trình chiếu tiết dạy học PowerPoint Đơn vị: THCS Thông Hòa –Cầu Kè TH:Võ Văn Chấn MỤC TIÊU BÀI : Kiến thức: - Hiểu khái niệm thành ngữ, nghĩa của thành ngữ, cấu tạo ngữ pháp và đặc điểm diễn đạt, các trường hợp biến thể của thành ngữ. - Tăng thêm vốn thành ngữ Kỹ năng: Có ý thức sử dụng thành ngữ trong giao tiếp. Thái độ: Yêu thích, tự hào về từ ngữ Tiếng Việt. A/ KIỂM TRA BÀI CŨ B/ BÀI MỚI: I/ Thế nào là thành ngữ? II/ Đặc điểm của thành ngữ: 1. Nghĩa của thành ngữ 2. Chức vụ ngữ pháp 3. Đặc điểm về diễn đạt III/Luyện tập C/ CỦNG CỐ - DẶN DÒ CẤU TRÚC BÀI GIẢNG: Đầu - đuôi Nhắm – mở Nhanh - chậm GIỚI THIỆU BÀI MỚI: Đầu đuôi voi chuột Nhanh - chậm Nhanh như sóc Chậm như rùa Nhắm – mở Mắt nhắm mắt mở Đầu voi đuôi chuột Mắt nhắm mắt mở Nhanh như sóc Chậm như rùa  Thành ngữ THÀNH NGỮ Lớp 7 Đầu voi đuôi chuột Đuôi chuột đầu voi Tai voi ria chuột Đầu sư tử đuôi thằn lằn To như đầu voi, bé như đuôi chuột Không thể thay đổi thêm bớt, đảo vị trí các từ - Cụm từ có cấu tạo cố định Sự việc lúc khởi đầu có vẻ to tát quy mô nhưng khi kết thúc lại không ra gì - Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh Thành ngữ Lên thác xuống ghềnh - Trải qua nhiều vất vả, gian truân, nguy hiểm lên thác xuống ghềnh Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh Nước non lận đận một mình Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay. - Có cấu tạo cố định Thành ngữ Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. Từ hai nhậnxét trên, em hãycho biết thế nàolà thành ngữ ? Nhanh như chớp Rất nhanh , chỉ trong khoảnh khắc ( Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay) 1. Nghĩa của thành ngữ Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó Nghĩa của thành ngữ này được hiểu từ đâu? Trên đe dưới búa Tình trạng bị kìm kẹp, chèn ép từ các phía 1.Nghĩa của thành ngữ Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa Bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh … Nghĩa của thành ngữ được hiểu thế nào? 1. Tham sống sợ chết 2. Ruột để ngoài da IV. Ếch ngồi đáy giếng 4. Năm châu bốn biển III. Mẹ góa con coi I. Lên thác xuống ghềnh II. Mưa to gió lớn 3. Rán sành ra mỡ Hiểu theo nghĩa đen Cột A Hiểu theo nghĩa hàm ẩn Cột B Cột A: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cột B: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1, 4 II, III I, IV 2,3 b. “Lá lành đùm lá rách” là truyền thống quí báu của dân tộc ta. a. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. c. Cách nói “một tấc đến giời” của nó khiến mọi người khó chịu. - - Xác định vai trò ngữ pháp của thành ngữ trong các câu sau 2. Chức vụ ngữ pháp Thành ngữ có thể làm chủ ngữ , vị ngữ trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ … Qua phân tích ngữ liệu, em hãy cho biết vai trò ngữ pháp của thành ngữ? 3. Đặc điểm về diễn đạt a. Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non. (Trích Bánh trôi nước – Hồ Xuân Hương) Hãy diễn đạt ý nghĩa của thành ngữ trong câu sau : - Số phận, cuộc sống long đong gặp nhiều gian truân, vất vả  Dài dòng, không sinh động - Thành ngữ ngắn gọn, hàm xúc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao.  So sánh nghĩa 2 câu sau: - Mẹ nói với con như nước đổ đầu vịt.  Các thành ngữ đồng nghĩa có thể thay thế cho nhau mà không làm thay đổi nghĩa của câu.  Lưu ý 1 : - Mẹ nói với con như nước đổ lá khoai. (hoặc lá môn)  2 Thành ngữ đồng nghĩa nhau Đứng núi này trong núi nọ Bảy nổi ba chìm Nêu các thành ngữ đồng nghĩa với các thành ngữ sau: Tuy thành ngữ có cấu tạo cố định, nhưng một số ít thành ngữ vẫn có những biến đổi nhất định.  Lưu ý 2: Đứng núi này trông núi kia Đứng núi này trông núi khác Ba chìm bảy nổi Bảy chìm ba nổi c. Con ngựa đen nhanh như gió vượt lên dẫn đầu đoàn đua. a. Đến ngày lễ Tiên Vương các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. b. …Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời. a. Đến ngày lễ Tiên Vương các lang mang sơn hào hải vị, nem công chả phượng tới, chẳng thiếu thứ gì. b. …Sớm mồ côi cha mẹ, tứ cố vô thân, nay có người săn sóc đến mình, Thạch Sanh cảm động, vui vẻ nhận lời. c. Con ngựa đen nhanh như gió vượt lên dẫn đầu đoàn đua. Tìm và giải thích nghĩa: * Món ăn quí hiếm ở rừng, ở biển * Không họ hàng gần gũi * Rất nhanh, vụt qua trong chớp mắt Chó ngáp phải ruồi - Sự may mắn, ngẫu nhiên mà được chứ không có tài cán gì. ................ ................ Chuột sa hũ nếp Nếp - May mắn gặp được nơi sung sướng, nhàn hạ. Lên voi xuống chó Thay đổi vị trí thất thường, đột ngột, lúc vinh hiển, lúc thất thế. - Lời ... tiếng nói - Một nắng hai … - Ngày lành tháng … - No cơm ấm … - Bách …… bách thắng - Sinh … lập nghiệp ăn sương tốt áo chiến cơ Các em về nhà sưu tầm theo yêu cầu bài tập Điền thêm yếu tố để các thành ngữ được trọn vẹn: I. Thế nào là thành ngữ? Thành ngữ là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh. II. Đặc điểm của thành ngữ: 1/ Nghĩa của thành ngữ: Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn 2/ Chức vụ ngữ pháp: Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hay làm phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, … 3. Đặc điểm về diễn đạt: Thành ngữ ngăn gọn, hàm xúc, có tính hình tượng, tính biểu cảm cao. dụ, so sánh, … (Các em về học bài, làm các bài tập còn lại.- Soạn bài “Cách làm bàivăn biểu cảm về tác phẩm văn học” theo câu hỏi SGK trang 147) * Những lưu ý ở một số thành ngữ