Bài giảng Tiết 48 - Bài 12: thành ngữ

Chã ng¸p ph¶i ruåi Bảy nổi ba chìm ................ ................ Chuét sa chÜnh g¹o g¹o Nhanh Chậm sóc rùa như như Lªn voi xuèng chã 1. Bµi tËp N­íc non lËn ®Ën mét m×nh Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? Có thể thay một vài từ trong cụm từ bằng những từ khác được không ? Không thể thay thế được. - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” Có thể chêm xen một vài từ khác vào cụm từ được không ? Không thể chêm xen thêm một từ nào khác vào cụm từ. Không thể thay đổi vị trí các từ trong cụm từ. Có thể thay đổi vị trí của các từ trong cụm từ được không ? Bµi tËp N­íc non lËn ®Ën mét m×nh Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ Vì sao lại không thể thay thế, chêm xen hoặc đổi vị trí các từ trong cụm từ này ? Vì đó là một trật tự hợp lí có tính cố định. Nếu thay đổi, thêm bớt thì kết cấu trở nên lỏng lẻo, không đặc tả được sự lận đận, vất vả của thân cò. - Cụm từ: “lên thác xuống ghềnh” “lên thác xuống ghềnh” là cụm từ có cấu tạo cố định. Từ những ý kiến trên, em có nhận xét gì về đặc điểm cấu tạo của cụm từ “lên thác xuống ghềnh” ? 1. Bµi tËp N­íc non lËn ®Ën mét m×nh Th©n cß lªn th¸c xuèng ghÒnh bÊy nay. Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Có cấu tạo cố định Cụm từ “lên thác xuống ghềnh” có nghĩa là gì ? Tại sao lại nói “lên thác xuống ghềnh” ? Vượt qua nhiều gian nan, nguy hiểm. => Nỗi cơ cực, vất vả của người nông dân trong xã hội cũ. Nhanh như chớp Rất nhanh, chỉ trong khoảnh khắc. (Như ánh chớp loé lên rồi tắt ngay) Nghĩa của cụm từ Được hiểu thông qua phép chuyển nghĩa (So sánh) Tại sao lại nói nhanh như chớp? Nhanh như chớp có nghĩa là gì ? So sánh 1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là loại cụm từ cố định ? Từ đó em có nhận xét gì về nghĩa của mỗi cụm từ trên? Mỗi cụm từ biểu thị 1 ý nghĩa hoàn chỉnh.  1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là loại cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh => thành ngữ.   Trao đổi nhóm bàn (2’) Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ Nhóm 1 - Tham sống sợ chết - Nhắm mắt xuôi tay - Bán tín bán nghi Nhóm 2 - Nhanh như chớp - Rán sành ra mỡ Xôi hỏng bỏng không Hãy cho biết nhóm nào được hiểu nghĩa một cách trực tiếp, nhóm nào phải thông qua phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh, nói quá…) để hiểu ý nghĩa của nó ? Nhóm 1 : Bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó (nghĩa miêu tả). Nhóm 2 : Phải thông qua các phép chuyển nghĩa (ẩn dụ, so sánh, nói quá….) 1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là loại cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh => thành ngữ. Từ đó em rút ra nhận xét gì về việc hiểu nghĩa của thành ngữ ? => Nghĩa của thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó, hoặc thông qua một số phép chuyển nghĩa như : ẩn dụ, so sánh, nói quá…  1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là loại cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh thành ngữ. 2. Ghi nhớ (sgk-144) 1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh thành ngữ. 2. Ghi nhớ (sgk-144) * Chó ý : Mét sè ít thµnh ng÷ cã thÓ biÕn ®æi trong c¸ch vËn dông. - Đứng núi này trông núi khác Đứng núi nọ trông núi kia Ba chìm bảy nổi Bảy nổi ba chìm Sông cạn đá mòn Sông có thể cạn, đá có thể mòn So sánh các từ ngữ trong từng cặp thành ngữ trên ? 1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh => thành ngữ. 2. Ghi nhớ (sgk-144) II. Sử dụng thành ngữ 1. Bµi tËp X¸c ®Þnh vai trß ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ trong c¸c c©u trên. - Thân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non (Hồ Xuân Hương) Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào bắt nạt thì em chạy sang… (Tô Hoài) - Bảy nổi ba chìm -> vị ngữ. - Tắt lửa tối đèn -> phụ ngữ của danh từ “khi”. 1. Bµi tËp Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh => thành ngữ. 2. Ghi nhớ (sgk-144) II. Sử dụng thành ngữ 1. Bµi tËp X¸c ®Þnh vai trß ng÷ ph¸p cña thµnh ng÷ trong c¸c c©u trên. “Tôn sư trọng đạo” là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. - Bạn Anh chạy “chậm như rùa”. + Tôn sư trọng đạo : chủ ngữ + Chậm như rùa : phụ ngữ của động từ “chạy” 1. Bµi tËp 1 Tiết 48 - Bài 12 : THÀNH NGỮ I. Thế nào là thành ngữ ? - Cụm từ : “lên thác xuống ghềnh” + Là loại cụm từ cố định + Biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh => thành ngữ. 2. Ghi nhớ (SGK - 144) II. Sử dụng thành ngữ Bµi tËp Ghi nhí (sgk-145) Thử thay mỗi thành ngữ bằng một cụm từ đồng nghĩa : Bảy nổi ba chìm = long đong, vất vả Tắt lửa tối đèn = khó khăn hoạn nạn vào hai câu văn và so sánh 2 cách nói đó xem cách nói nào hay hơn ? Hay hơn vì sao ? - Bảy nổi ba chìm long đong, vất vả - Tắt lửa tối đèn khó khăn, hoạn nạn TÝnh biÓu c¶m, tính hình t­îng cao. KÐm hiÖu qu¶ => Gîi liªn t­ëng cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe.  Những món ăn ngon, quý hiếm lấy từ rừng, biển.  Những món ăn ngon, quý, được trình bày đẹp. (Những món ăn của vua chúa ngày xưa ) a. - Sơn hào hải vị: - Nem công chả phượng : b. - Khoẻ như voi : - Tứ cố vô thân :  Rất khoẻ.  Mồ côi, đơn độc không anh em họ hàng thân thích. c. Da mồi tóc sương :  Chỉ người già Kể vắn tắt các truyền thuyết và ngụ ngôn tương ứng để thấy rõ lai lịch của các thành ngữ : Con Rồng cháu Tiên, Ếch ngồi đấy giếng, Thầy bói xem voi. Toùm taét truyeän EÁch ngoài ñaùy gieáng BÀI TẬP 3 (sgk-145) Điền thêm các yếu tố để hoàn chỉnh thành ngữ : 1. Lời … tiếng nói. 2. Một ... hai sương. 3. Ngày lành tháng … 4. No cơm ấm … . 5. Bách …. bách thắng. 6. Sinh … lập nghiệp. ăn nắng tốt áo chiến cơ LUẬT CHƠI Lớp chia thành 2 nhãm Trong vßng 15 gi©y, 2 nhãm viÕt ra c¸c thành ngữ kh«ng cã trong SGK. - §éi viÕt ®­îc nhiÒu ®¸p ¸n ®óng vµ nhanh nhÊt sÏ lµ ®éi th¾ng cuéc. 15 14 13 12 11 10 09 08 07 06 05 04 03 02 01 HÕt giê  Lòng tham không có giới hạn, ngày càng quá đáng được đòi Ăn cháo đá bát.  Sự bội bạc, phản bội, vong ơn. Rừng vàng biển bạc  Rừng và biển đem lại nguồn tái nguyên thiên nhiên vô vùng quý báu. Nước mắt cá sấu  Sự gian xảo, giả tạo, giả vờ tốt bụng, nhân từ của những kẻ xấu. Học thuộc bài. Hoàn thiện bài tập còn lại. Sưu tầm thành ngữ chưa có trong SGK và giải thích. Viết một đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng hai thành ngữ trở lên. Chuẩn bị bài Điệp ngữ (Điệp ngữ là gì? Tác dụng ?)