Bài giảng Tiết 46: Câu ghép (tiếp theo)

Chóc mõng c¸c thÇy c« vÒ dù giê Ng÷ V¨n 8 KiÓm tra bµi cò 1. Nªu ®Æc ®iÓm cña c©u ghÐp? 2. H·y ph©n biÖt c¸c vÕ c©u trong vÝ dô sau vµ cho biÕt c¸c vÕ c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng c¸ch nµo? C©u ghÐp lµ nh÷ng c©u do hai hoÆc nhiÒu côm C-V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nµy ®­îc gäi lµ mét vÕ c©u. “Bëi chµng ¨n ë hai lßng Cho nªn phËn thiÕp long ®ong mét ®êi” (Ca dao) VÝ dô trªn cã hai vÕ c©u cña mét c©u ghÐp. C¸c vÕ c©u ®­îc nèi víi nhau b»ng quan hÖ tõ “Bëi” ë c©u lôc vµ “Cho nªn” ë c©u b¸t. Bëi Cho nªn TiÕt 46 C©u ghÐp ( TiÕp theo) * Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u §äc c©u ghÐp sau: Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt) a. H·y x¸c ®Þnh c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp . b.Quan hÖ tõ nèi c¸c vÕ c©u lµ tõ nµo? Tõ ®ã biÓu thÞ mèi quan hÖ g× gi÷a c¸c vÕ c©u? c.Trong mèi quan hÖ ®ã, mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g×? * 1. Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quÝ, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp. C¸c vÕ c©u chØ quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶ VÕ 1 VÕ 2 VÕ 3 2 NhËn xÐt VÝ dô: “Cã lÏ tiÕng ViÖt cña chóng ta ®Ñp bëi v× t©m hån cña ng­êi ViÖt Nam ta rÊt ®Ñp, bëi v× ®êi sèng, cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta tõ tr­íc tíi nay lµ cao quý, lµ vÜ ®¹i, nghÜa lµ rÊt ®Ñp.” (Ph¹m V¨n §ång) C¸c vÕ c©u ®­îc nèi b»ng quan hÖ tõ “bëi v×”. Quan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©u ghÐp trong vÝ dô trªn lµ quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶. VÕ thø nhÊt: KÕt qu¶ VÕ thø hai vµ vÕ thø ba: Nguyªn nh©n bëi v× bëi v× VÝ dô 2 VÝ dô: (C©u b, bµi tËp 1, phÇn LuyÖn tËp) “NÕu trong pho lÞch sö loµi ng­êi xãa c¸c thi nh©n, v¨n nh©n vµ ®ång thêi trong t©m linh loµi ng­êi xãa hÕt nh÷ng dÊu vÕt hä cßn l­u l¹i th× c¸i c¶nh t­îng nghÌo nµn sÏ ®Õn bùc nµo!” (Hoµi Thanh, ý nghÜa v¨n ch­¬ng) Quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) - kÕt qu¶ th× NÕu VÝ dô 3 “ Tuy rÐt vÉn kÐo dµi, mïa xu©n ®· ®Õn bªn bê s«ng L­¬ng.” (NguyÔn §×nh Thi) Quan hÖ t­¬ng ph¶n Tuy Cã thÓ t¸ch thµnh c©u ®¬n ®­îc nh­ng sÏ mÊt ®i ý nghÜa muèn diÔn ®¹t. CN1 VN1 VN2 CN2 CN1 CN2 VN2 VN1 CN1 VN1 CN2 VN2 CN1 VN1 CN2 VN2 ®ång thêi 8. giã cµng to th× löa cµng bèc lªn cao. Quan hÖ t¨ng tiÕn 9.GiÆc ph¶i ®Çu hµng hoÆc chóng bÞ tiªu diÖt. Quan hÖ lùa chän 3.KÕT luËn C¸c vÕ c©u cña c©u ghÐp cã quan hÖ ý nghÜa víi nhau kh¸ chÆt chÏ. Nh÷ng quan hÖ th­êng gÆp lµ: quan hÖ nguyªn nh©n, quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt), quan hÖ t­¬ng ph¶n, quan hÖ t¨ng tiÕn, quan hÖ lùa chän, quan hÖ bæ sung, quan hÖ tiÕp nèi, quan hÖ ®ång thêi, quan hÖ gi¶i thÝch. Mçi quan hÖ th­êng ®­îc ®¸nh dÊu b»ng c¸c quan hÖ tõ, cÆp quan hÖ tõ hoÆc cÆp tõ h« øng nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®Ó nhËn biÕt chÝnh x¸c quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u, trong nhiÒu tr­êng hîp, ta ph¶idùa vµo v¨n c¶nh hoÆc hoµn c¶nh giao tiÕp. C¸c c¸ch nèi c¸c vÕ c©u ghÐp Dïng tõ cã t¸c dông nèi Dïng dÊu c©u HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp DÊu phÈy DÊu hai chÊm DÊu chÊm phÈy Mét quan hÖ tõ CÆp quan hÖ tõ CÆp tõ h« øng C©u ghÐp Cã tõ 2 côm C - V C¸c côm C - V kh«ng bao chøa nhau Mçi côm C-V lµm thµnh mét vÕ cña c©u ghÐp C¸ch nhËn biÕt quan hÖ gi÷a c¸c vÕ Dùa vµo v¨n c¶nh, hoµn c¶nh giao tiÕp Dùa vµo dÊu hiÖu h×nh thøc HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u ghÐp C©u (XÐt vÒ cÊu t¹o ng÷ ph¸p) C©u ®¬n BiÕn ®æi c©u C©u ghÐp HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c©u (XÐt vÒ cÊu t¹o ng÷ ph¸p) Líp 6 Líp 7 Líp 8 C©u rót gän ChuyÓn ®æi c©u C©u ®Æc biÖt C©u më réng C.luyÖn tËp Bµi tËp 1 (SGK trang 124) X¸c ®Þnh quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp d­íi ®©y vµ cho biÕt mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g× trong mèi quan hÖ Êy. C©u a. “C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc.” (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) VÕ c©u 1 vµ vÕ c©u 2: Quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶ VÕ c©u 3 gi¶i thÝch cho vÕ c©u 2 C©u c. “Nh­ vËy, ch¼ng nh÷ng th¸i Êp cña ta m·i m·i v÷ng bÒn mµ bæng léc c¸c ng­¬i còng ®êi ®êi h­ëng thô; ch¼ng nh÷ng gia quyÕn cña ta ®­îc ªm Êm gèi ch¨n mµ vî con c¸c ng­¬i còng ®­îc b¸ch niªn giai l·o; ch¼ng nh÷ng t«ng miÕu cña ta sÏ ®­îc mu«n ®êi tÕ lÔ mµ tæ t«ng c¸c ng­¬i còng ®­îc thê cóng quanh n¨m; ch¼ng nh÷ng th©n ta kiÕp nµy ®¾c chÝ mµ ®Õn c¸c ng­¬i tr¨m n¨m vÒ sau tiÕng vÉn l­u truyÒn; ch¼ng nh÷ng danh hiÖu ta kh«ng bÞ mai mét mµ tªn hä c¸c ng­¬i còng sö s¸ch l­u th¬m.” (TrÇn Quèc TuÊn, HÞch t­íng sÜ) C©u c. “Nh­ vËy, ch¼ng nh÷ng th¸i Êp cña ta m·i m·i v÷ng bÒn mµ bæng léc c¸c ng­¬i còng ®êi ®êi h­ëng thô; ch¼ng nh÷ng gia quyÕn cña ta ®­îc ªm Êm gèi ch¨n mµ vî con c¸c ng­¬i còng ®­îc b¸ch niªn giai l·o; ch¼ng nh÷ng t«ng miÕu cña ta sÏ ®­îc mu«n ®êi tÕ lÔ mµ tæ t«ng c¸c ng­¬i còng ®­îc thê cóng quanh n¨m; ch¼ng nh÷ng th©n ta kiÕp nµy ®¾c chÝ mµ ®Õn c¸c ng­¬i tr¨m n¨m vÒ sau tiÕng vÉn l­u truyÒn; ch¼ng nh÷ng danh hiÖu ta kh«ng bÞ mai mét mµ tªn hä c¸c ng­¬i còng sö s¸ch l­u th¬m.” (TrÇn Quèc TuÊn, HÞch t­íng sÜ) Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u lµ quan hÖ t¨ng tiÕn Bµi tËp 2(a) a. “BiÓn lu«n thay ®æi mµu tuú theo s¾c m©y trêi. Trêi xanh th¼m, biÓn còng xanh th¼m nh­ d©ng cao lªn, ch¾c nÞch. Trêi r¶i m©y tr¾ng nh¹t,biÓn m¬ mµng dÞu h¬i s­¬ng. Trêi ©m u m©y m­a, biÓn x¸m xÞt nÆng nÒ. Trêi Çm Çm d«ng giã, biÓn ®ôc ngÇu, giËn d÷…” (Vò Tó Nam, BiÓn ®Ñp) Bèn c©u ghÐp ë trªn ®Òu lµ quan hÖ ®iÒu kiÖn-kÕt qu¶. VÕ ®Çu chØ ®iÒu kiÖn, vÕ sau chØ kÕt qu¶. Kh«ng nªn t¸ch mçi vÕ c©u ghÐp thµnh c¸c c©u ®¬n v× ý nghÜa c¸c c©u cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Bµi tËp 2(b) b, “Vµo mïa s­¬ng, ngµy ë H¹ Long nh­ ng¾n l¹i. Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s­¬ng tan, trêi míi quang. Buæi chiÒu, n¾ng võa nh¹t, s­¬ng ®· bu«ng nhanh xuèng mÆt biÓn”. (Thi S¶nh) Trong ®o¹n trÝch trªn , hai c©u ghÐp ®Òu cã quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶. VÕ ®Çu chØ nguyªn nh©n, vÕ sau chØ kÕt qu¶. Còng kh«ng nªn t¸ch c¸c vÕ c©u thµnh nh÷ng c©u ®¬n v× quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong c©u kh¸ chÆt chÏ. Bµi tËp 4 “ChÞ DËu cµng tá ra bé ®au ®ín: Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u. NÕu con ch­a ®i, cô NghÞ ch­a giao tiÒn cho, u ch­a cã tiÒn nép s­u th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®­îc. Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.” (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) Bµi tËp 4(a) “ChÞ DËu cµng tá ra bé ®au ®ín: Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u. NÕu con ch­a ®i, cô NghÞ ch­a giao tiÒn cho, u ch­a cã tiÒn nép s­u th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®­îc. Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.” (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ cña c©u ghÐp thø hai lµ quan hÖ ®iÒu kiÖn (cïng víi sù xuÊt hiÖn cña quan hÖ tõ “nÕu”). §Ó thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ ý nghÜa nµy, kh«ng nªn t¸ch mçi vÕ thµnh mét c©u ®¬n. Bµi tËp 4(b) “ChÞ DËu cµng tá ra bé ®au ®ín: Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u. NÕu con ch­a ®i, cô NghÞ ch­a giao tiÒn cho, u ch­a cã tiÒn nép s­u th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®­îc. Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­¬ng thÇy, th­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.” (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) “Th«i! U van con. U l¹y con. Con th­¬ng thÇy, th­¬ng u. Con ®i ngay b©y giê cho u.” Hµng lo¹t c©u ng¾n ®Æt c¹nh nhau cã thÓ gióp ta h×nh dung c¸ch nãi nh¸t gõng hoÆc nghÑn ngµo nh­ng kh«ng thÓ hiÖn ®­îc c¸ch th¾t lßng cña chÞ DËu - t¸c gi¶ muèn diÔn ®¹t c¸ch nãi kÓ lÓ, van vØ, thiÕt tha ®Õn H­íng dÉn lµm bµi tËp 3 (SGK Trang 125) CÇn l­u ý c¸ch viÕt sö dông nhiÒu c©u ghÐp ®Õn møc phøc t¹p cña t¸c gi¶. Nam Cao lµ mét tµi n¨ng truyÖn ng¾n víi mét sù tinh tÕ khi miªu t¶ néi t©m nh©n vËt. ChØ khi ®ã míi thÊy ®­îc hiÖu qu¶ cña c¸ch viÕt ®Õn l¹ lïng nµy. H­íng dÉn vÒ nhµ - Häc thuéc ghi nhí. - Hoµn thµnh c¸c bµi tËp cßn l¹i. - So¹n bµi DÊu ngoÆc ®¬n dÊu hai chÊm. - VËn dông sö dông c©u ghÐp trong giao tiÕp, trong viÕt v¨n. Bµi häc kÕt thóc Xin c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o vµ c¸c em! Chóc c¸c em häc giái!