Bài giảng Tiết 25: Sự phát triển của từ vựng ( tiếp)

KIỂM TRA BÀI CŨ 1. Những nhận định sau đúng hay sai ? (1). "Từ vựng của một ngôn ngữ không bao giờ thay đổi " (2)."Một trong những cách phát triển từ vựng tiếng Việt là phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc" X X 2. Các phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ ? Phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ Bài tập 5/ 57. Đọc hai câu thơ sau : Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Từ mặt trời trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào ? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không ? Vì sao ? - Từ “mặt trời” trong câu 2 được dùng theo phép ẩn dụ. Tác giả gọi Bác Hồ là “mặt trời” dựa trên cảm nhận của nhà thơ. - Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ vì sự chuyển nghĩa của nó chỉ có tính lâm thời, không thể đưa vào giải thích trong từ điển Tõ g¹ch ch©n trong hai dßng th¬ sau ®­îc dïng theo nghÜa nµo: “ Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu Ch©n m©y mÆt ®Êt mét mµu xanh xanh.” a) NghÜa gèc. b) NghÜa chuyÓn. c) NghÜa chuyÓn theo ph­¬ng thøc Èn dô. d) NghÜa chuyÓn theo ph­¬ng thøc ho¸n dô. sù ph¸t triÓn cña tõ vùng ( tiÕp) Thø 5 ngµy 25 th¸ng 9 n¨m 2008TiÕt 25. Cho c¸c tõ: ®iÖn tho¹i, së h÷u, kinh tÕ, di ®éng, ®Æc khu, trÝ tuÖ, tri thøc. ? Trªn c¬ së nh÷ng tõ trªn, thêi gian gÇn ®©y ng­êi ta cÊu t¹o nªn nh÷ng tõ ng÷ míi nµo? -> §iÖn tho¹i di ®éng; kinh tÕ tri thøc; ®Æc khu kinh tÕ; së h÷u trÝ tuÖ. 1- §iÖn tho¹i di ®éng: ®iÖn tho¹i v« tuyÕn nhá mang theo ng­êi, ®­îc sö dông trong vïng phñ sãng cña c¬ së thuª bao. 2- Kinh tÕ tri thøc: nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa vµo viÖc s¶n xuÊt, l­u th«ng, ph©n phèi c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng tri thøc cao. I/ T¹o tõ ng÷ míi. * XÐt vÝ dô: 3> §Æc khu kinh tÕ: khu vùc dµnh riªng ®Ó thu hót vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi víi nh÷ng chÝnh s¸nh ­u ®·i. 4> Së h÷u trÝ tuÖ: quyÒn së h÷u ®èi víi c¸c s¶n phÈm do ho¹t ®éng trÝ tuÖ ®em l¹i, ®­îc ph¸p luËt b¶o hé nh­ quyÒn t¸c gi¶, quyÒn ®èi víi s¸ng chÕ, gi¶i ph¸p h÷u Ých, kiÓu d¸ng c«ng nghÖ... ? T×m nh÷ng tõ d­îc cÊu t¹o theo m« h×nh x+ tÆc. -> l©m tÆc, tin tÆc, gia tÆc... ? KÕt luËn g× vÒ sù ph¸t triÓn cña tõ vùng? - Tõ vùng tiÕng ViÖt kh«ng ngõng ph¸t triÓn nhê ®­îc t¹o thªm c¸c tõ ng÷ míi. I/ T¹o tõ ng÷ míi. * XÐt vÝ dô: I/ T¹o tõ ng÷ míi. * XÐt vÝ dô: KÕt luËn: ghi nhí (SGK/ 73) II/ M­în tõ ng÷ cña tiÕng n­íc ngoµi. * XÐt vÝ dô: Ghi nhí: T¹o tõ ng÷ míi ®Ó lµm cho vèn tõ ng÷ t¨ng lªn còng lµ mét c¸ch ®Ó ph¸t triÓn tõ vùng tiÕng ViÖt. a) Thanh minh trong tiÕt th¸ng ba, LÔ lµ t¶o mé héi lµ ®¹p thanh. GÇn xa m« nøc yÕn anh, ChÞ em s¾m söa bé hµnh ch¬i xu©n. DËp d×u tµi tö giai nh©n, Ngùa xe nh­ n­íc ¸o quÇn nh­ nªm. (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu) b) KÎ nµy hÈm hiu, chång con rÉy bá, ®iÒu ®©u bay buéc, tiÕng chÞu nhuèc nh¬, s«ng cã xin ngµi . . nÕu gi÷ , g×n lßng, vµo n­íc xin lµm MÞ N­¬ng, xuèng ®Êt xin lµm cá Ngu mÜ. Nh­îc b»ng lßng chim d¹ c¸, lõa chång ®èi con, d­íi xin lµm måi cho c¸ t«m, trªn xin lµm c¬m cho diÒu qu¹, vµ xin chÞu kh¾p mäi ng­êi phØ nhæ. ( NguyÔn D÷, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng) I/ T¹o tõ ng÷ míi. * XÐt vÝ dô: KÕt luËn: ghi nhí (SGK/ 73) II/ M­în tõ ng÷ cña tiÕng n­íc ngoµi. * XÐt vÝ dô: b¹c mÖnh duyªn phËn thÇn linh chøng gi¸m ThiÕp ®oan trang tiÕt trinh b¹ch ngäc ? TiÕng ViÖt cã nh÷ng tõ nµo ®Ó chØ nh÷ng kh¸i niÖm sau: a) BÖnh mÊt kh¶ n¨ng miÔn dÞch , g©y tö vong. b) Nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng diÒu kiÖn ®Ó tiªu thô hµng ho¸ ( ch¼ng h¹n nghiªn cøu nhu cÇu, thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng...) c) Mò dµnh cho ®éi viªn ®éi thiÕu niªn tiÒn phong Hå ChÝ Minh. -> a. AIDS b. Ma – kÐt - ting. c. Mò ca- l«. Ghi nhí: M­în tõ ng÷ cña tiÕng n­íc ngoµi còng lµ mét c¸ch ®Ó ph¸t triÓn tõ vùng tiÕng ViÖt. Bé phËn quan träng nhÊt trong tiÕng ViÖt lµ tõ m­în tiÕng H¸n. I/ T¹o tõ ng÷ míi. * XÐt vÝ dô: KÕt luËn: ghi nhí (SGK/ 73) II/ M­în tõ ng÷ cña tiÕng n­íc ngoµi. XÐt vÝ dô: KÕt luËn: ghi nhí ( SGK/ 74) III. LuyÖn tËp. Bµi tËp 1: Hai m« h×nh cã kh¶ n¨ng t¹o ra nh÷ng tõ ng÷ míi. - X + tr­êng: c«ng tr­êng; chiÕn tr­êng; n«ng tr­êng … - X + ho¸: « xi ho¸; c«ng nghiÖp ho¸ … Bµi tËp 2: N¨m tõ ng÷ míi ®­îc dïng phæ biÕn gÇn ®©y:- Bµn tay vµng: bµn tay khÐo lÐo, tµi giái hiÕm cã trong viÖc thùc hiÖn mét thao t¸c lao ®éng, kÜ thuËt nµo ®ã ®¹t hiÖu qu¶ xuÊt s¾c.- C¬m bôi: c¬m gi¸ rÎ, th­êng b¸n trong c¸c qu¸n nhá, t¹m bî.- CÇu truyÒn h×nh: h×nh thøc truyÒn h×nh t¹i chç cuéc giao l­u , ®èi tho¹i trùc tiÕp qua hÖ thèng ca- mª-ra gi÷a c¸c ®iÓm c¸ch xa nhau.- C«ng nghÖ cao: c«ng nghÖ dùa trªn c¬ së khoa häc kÜ thuËt hiÖn ®¹i, cã ®é chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.- §a d¹ng sinh häc: phong phó, ®a d¹ng vÒ nguån gien vÒ gièng loµi sinh vËt trong tù nhiªn. Bµi tËp 3. Bµi tËp tr¾c nghiÖm.1/ Tõ vùng cña mét g«n ng÷ ®­îc ph¸t triÓn b»ng c¸ch nµo? A. Ph¸t triÓn nghÜa cña tõ ng÷. B. Ph¸t triÓn sè l­îng. C. C¶ A vµ B.2/ Tõ ng÷ cña mét ng«n ng÷ lu«n thay ®æi. V× sao? A. V× nh÷ng tõ ng÷ dïng l©u ngµy sÏ bÞ r¬i rông, cÇn ph¶i thay thÕ. B. V× con ng­êi nhµm ch¸n nh÷ng tõ ng÷ cò. C. V× nh÷ng tõ n­íc ngoµi trµn vµo thay thÕ. D. V× ph¶i ®¸p øng nhu cÇu nhËn thøc vµ giao tiÕp ngµy cµng ph¸t triÓn. Có những cách nào để phát triển từ vựng ? Bµi tËp vÒ nhµ 1/ Häc ghi nhí trong SGK. 2/ Hoµn thµnh bµi tËp trong SGK. 3/ So¹n v¨n “ TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.