Bài giảng Tiết 19 Tiếng Việt Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH GV: NGUYỄN THỊ XUÂN LAN Caâu hoûi: 1. Khi xưng hô trong hội thoại, chuùng ta caàn löu yù ñieàu gì? 2. Tìm ví dụ về việc lựa chọn từ ngữ thể hiện sự xưng hô khiêm nhường và tôn trọng người đối thoại? Ñaùp aùn: 1. Khi xưng hô trong hội thoại, chuùng ta caàn löu yù: - Từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt có các từ chỉ quan hệ gia đình, một số từ chỉ nghề nghiệp. - Hệ thống từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm. - Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp. 2. Ví dụ về việc lựa chọn từ ngữ thể hiện sự xưng hô khiêm nhường và tôn trọng người đối thoại: - Bần tăng – bệ hạ. - Tiện thiếp – quân tử,... Trên đường đến trường, Nam dự định sẽ trốn tiết để đi luyện game. Vì thế, Nam đã rủ thêm người bạn đồng môn của mình là Cường. Nam: Tiết 4, tao và mày sẽ trốn tiết. Cường: Uhm. Tình cờ, Minh đã nghe được kế hoạch của hai người bạn này. ? Nếu là Minh, em sẽ giải quyết như thế nào? → Minh sẽ trình bày những gì nghe được với cô chủ nhiệm. - C1: “Tiết 4, tao và mày sẽ trốn tiết.” - C2: Tiết 4, Nam và Cường sẽ trốn tiết. → dẫn trực tiếp. → dẫn gián tiếp. Tiết 19 TIẾNG VIỆT CÁCH DẪN TRỰC TIẾP CÁCH DẪN GIÁN TIẾP Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung §äc vµ t×m hiÓu c¸c ®o¹n v¨n sau (trÝch tõ truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long): a) Ch¸u ë liÒn trong tr¹m hµng th¸ng. B¸c l¸i xe bao lÇn dõng, bãp cßi toe toe, mÆc, ch¸u gan l× nhÊt ®Þnh kh«ng xuèng. Ấy thÕ lµ mét h«m, b¸c l¸i ph¶i th©n hµnh lªn tr¹m ch¸u. Ch¸u nãi: “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?”.  Phần in đậm là lời nói (có từ “nói”) được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. b) Ho¹ sÜ nghÜ thÇm: “Kh¸ch tíi bÊt ngê, ch¾c cu cËu ch­a kÞp quÐt t­íc dän dÑp, ch­a kÞp gÊp ch¨n ch¼ng h¹n.”  Phần in đậm là ý nghĩ (có từ “nghĩ”) được tách ra khỏi phần câu đứng trước bằng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. * Khi chuyÓn ®æi vÞ trÝ hai bé phËn ë (b), ta cã: “Kh¸ch tíi bÊt ngê, ch¾c cu cËu ch­a kÞp quÐt t­íc dän dÑp, ch­a kÞp gÊp ch¨n ch¼ng h¹n” – Ho¹ sÜ nghÜ thÇm. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Nhận xét: * Nội dung in đậm trong các ví dụ: * Dấu hiệu hình thức: Được nhắc lại một cách nguyên văn. Nằm trong dấu ngoặc kép và đứng sau dấu hai chấm. Cách dẫn trực tiếp Ví dụ: Nam nói: “Ngày mai tôi đi Hà Nội” Lưu ý: Ngoài ra lời đối thoại của các nhân vật cũng được xem là lời dẫn trực tiếp Ví dụ: “Ông lão ôm thằng con út lên lòng, vỗ nhè nhẹ vào lưng nó khẽ hỏi: - Húc kia! Thầy hỏi con nhé, con là con ai? - Là con thầy mấy lị con u - Thế nhà ta ở đâu? Nhà ta ở làng chợ Dầu” (Làng – Kim Lân) Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Đọc các đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: a) L·o t×m lêi lÏ gi¶ng gi¶i cho con trai hiÓu. L·o khuyªn nã h·y d»n lßng bá ®¸m nµy, ®Ó dïi gi¾ng l¹i Ýt l©u, xem cã ®¸m nµo kh¸ mµ nhÑ tiÒn h¬n sÏ liÖu; ch¼ng lÊy ®øa nµy th× lÊy ®øa kh¸c; lµng nµy ®· chÕt hÕt con g¸i ®©u mµ sî. (Nam Cao, L·o H¹c)  Phần in đậm là lời nói (có từ “khuyên”), không ngăn cách với bộ phận đứng trước bằng dấu gì. b) Nh­ng chí hiÓu lÇm r»ng B¸c sèng kh¾c khæ theo lèi nhµ tu hµnh, thanh tao theo kiÓu nhµ hiÒn triÕt Èn dËt. (Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­¬ng t©m cña thêi ®¹i) Phần in đậm là ý nghĩ (có từ “hiểu”), ngăn cách bằng từ “rằng” – thay bằng từ “là” Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Nhận xét: * Nội dung in đậm trong các ví dụ: * Dấu hiệu hình thức: Được thuật lại Không được đặt trong dấu ngoặc kép Cách dẫn gián tiếp Có mấy cách dẫn lời nói hay ý nghĩ (lời nói bên trong) của một người, một nhân vật? Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung - Có hai cách dẫn lời nói hay ý nghĩ (lời nói bên trong) của một người, một nhân vật: + Dẫn trực tiếp là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn được đặt trong ngoặc kép. + Dẫn gián tiếp là thuật lại ý nghĩ hay lời nói của người khác có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong ngoặc kép. ? So sánh cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp? Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung Ví dụ: Nam nói: “Ngày mai tôi đi Hà Nội”. Nam nói rằng ngày mai Nam (bạn ấy) đi Hà Nội. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung - Cần lưu ý khi chuyển lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp: + Bỏ dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. + Thay đổi đại từ xưng hô cho phù hợp. + Lược bỏ các từ chỉ tình thái. + Thêm từ rằng hoặc từ là trước lời dẫn. + Không nhất thiết phải chính xác từng từ nhưng phải dẫn đúng về ý. - Cần lưu ý khi chuyển lời dẫn gián tiếp thành lời dẫn gián tiếp: + Khôi phục lại nguyên văn lời dẫn (thay đổi đại từ nhân xưng, thêm bớt các từ ngữ cần thiết,...). + Sử dụng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung II. Luyện tập a) Nã cø lµm in nh­ nã tr¸ch t«i; nã kªu ­ ö, nh×n t«i, nh­ muèn b¶o t«i r»ng: “A! L·o giµ tÖ l¾m! T«i ¨n ë víi l·o nh­ thÕ mµ l·o xö víi t«i nh­ thÕ nµy µ? ” → Đây là ý nghĩ mà nhân vật (lão Hạc) gán cho con chó, dẫn trực tiếp. 1. Bài tập 1: Tìm lời dẫn trong những đoạn trích sau (trích từ truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao). Cho biết đó là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp? b) Sau khi th»ng con ®i, l·o tù b¶o r»ng: “C¸i v­ên lµ cña con ta. Håi cßn må ma mÑ nã, mÑ nã cè th¾t l­ng buéc bông, dÌ sÎn m·i, míi ®Ó ra ®­îc n¨m m­¬i ®ång b¹c tËu. Håi Êy, mäi thøc ®Òu rÎ c¶ …” → Đây là ý nghĩ của nhân vật (lão Hạc), dẫn trực tiếp. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung II. Luyện tập 1. Bài tập 1: 2. Bài tập 3: Hãy thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau đây theo cách dẫn gián tiếp. H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng mµ dÆn: - Nhê nãi hé víi chµng Tr­¬ng, nÕu cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, t«i sÏ trë vÒ. (NguyÔn D÷, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng) Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt * C¸ch dÉn trùc tiÕp: H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng mµ dÆn: - Nhê nãi hé víi chµng Tr­¬ng, nÕu cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, t«i sÏ trë vÒ. (NguyÔn D÷, ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng) * C¸ch dÉn gi¸n tiÕp: H«m sau Linh Phi lÊy mét c¸i tói b»ng lôa tÝa, ®ùng m­êi h¹t minh ch©u, sai sø gi¶ XÝch Hçn ®­a Phan ra khái n­íc. Vò N­¬ng nh©n ®ã còng ®­a göi mét chiÕc hoa vµng vµ dÆn Phan nãi hé víi chµng Tr­¬ng r»ng nÕu (chµng Tr­¬ng) cßn nhí chót t×nh x­a nghÜa cò, th× xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, ®èt c©y ®Ìn thÇn chiÕu xuèng n­íc, Vò N­¬ng sÏ trë vÒ. I. Tìm hiểu chung II. Luyện tập 1. Bài tập 1: 2. Bài tập 3: Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt I. Tìm hiểu chung II. Luyện tập 1. Bài tập 1: 2. Bài tập 3: 3. Bài tập 2: a) Chóng ta ph¶i ghi nhí c«ng lao cña c¸c vÞ anh hïng d©n téc v× c¸c vÞ Êy lµ tiªu biÓu cña mét d©n téc anh hïng. (Hå ChÝ Minh, B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø II cña §¶ng) b) Gi¶n dÞ trong ®êi sèng, trong quan hÖ víi mäi ng­êi, trong t¸c phong, Hå Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt, v× muèn cho quÇn chóng nh©n d©n hiÓu ®­îc, nhí ®­îc, lµm ®­îc. (Ph¹m V¨n §ång, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa vµ khÝ ph¸ch cña d©n téc, l­¬ng t©m cña thêi ®¹i) c) Ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh. (§Æng Thai Mai, TiÕng ViÖt, mét biÓu hiÖn hïng hån cña søc sèng d©n téc) 3. Bài tập 2: Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến một trong ba ý kiến dưới đây. Trích dẫn ý kiến đó theo hai cách: dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt 3. Bài tập 2: * Bài tập a: - DTT: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng” Hồ Chí Minh nói: “Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng”. - DGT: Trong “Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng” Hồ Chí Minh khẳng định rằng chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt 3. Bài tập 2: * Bài tập b: - DTT: Trong tác phẩm “Chủ Tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại”, đồng chí Phạm Văn Đồng đã nói: “Giản dị trong đời sống trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ Tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được”. - DGT: Trong tác phẩm Chủ Tịch Hồ Chí Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lương tâm của thời đại”, đồng chí Phạm Văn Đồng khẳng định rằng giản dị trong đời sống trong quan hệ với mọi người, trong tác phong, Hồ Chủ Tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn cho quần chúng nhân dân hiểu được, nhớ được, làm được. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Tiết 19 Tiếng Việt * Bài tập c: - DTT: Trong tác phẩm “Tiếng Việt một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc”, gi¸o s­ §Æng Thai Mai ®· nãi: “Ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh”. - DGT: Trong tác phẩm “Tiếng Việt một biểu hiện hùng hồn của sức sống dân tộc”, gi¸o s­ §Æng Thai Mai ®· nãi r»ng ng­êi ViÖt Nam ngµy nay cã lÝ do ®Çy ®ñ vµ v÷ng ch¾c ®Ó tù hµo víi tiÕng nãi cña m×nh. 3. Bài tập 2: TROØ CHÔI VUI HOÏC Luaät chôi: - Chia lôùp thaønh 2 nhoùm (A vaø B). Moãi nhoùm cöû ñaïi dieän choïn caùc oâ soá (caâu hoûi). Laàn löôït ñaïi dieän töøng nhoùm seõ traû lôøi. Moãi caâu traû lôøi ñuùng ñaït 10ñ. - Neáu ñaïi dieän nhoùm khoâng traû lôøi ñöôïc thì nhoùm seõ cöû moät baïn khaùc boå sung. Sau khi boå sung vaãn chöa coù caâu traû lôøi chính xaùc thì chuyeån quyeàn traû lôøi caâu hoûi cho nhoùm coøn laïi. Moãi caâu traû lôøi ñuùng ñaït 5ñ. Tiết 19 Tiếng Việt Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp 1 3 2 4 6 5 Tiết 19 Tiếng Việt Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Câu 1: Thế nào là cách dẫn trực tiếp? Tiết 19 Tiếng Việt Dẫn trực tiếp là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật; lời dẫn được đặt trong ngoặc kép. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Câu 2: Thế nào là cách dẫn gián tiếp? Tiết 19 Tiếng Việt Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Dẫn gián tiếp là thuật lại ý nghĩ hay lời nói của người khác có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong ngoặc kép. Câu 3: Chuyển lời dẫn sau thành lời dẫn trực tiếp : Các quân lính đều nói rằng xin vâng lệnh không dám hai lòng. Tiết 19 Tiếng Việt Chuyển lời dẫn sau thành lời dẫn trực tiếp : Các quân lính đều nói rằng xin vâng lệnh không dám hai lòng. → Các quân lính đều nói: “Xin vâng lệnh, không dám hai lòng!” Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Câu 4: Trong caùc caâu thô sau, ñaâu laø lôøi daãn tröïc tieáp? Ngö oâng khi aáy hoûi han, Vaân Tieân thöa heát moïi ñaøng gaàn xa. Ngö raèng: “Ngöôøi ôû cuøng ta, Hoâm mai haåm huùt vôùi giaø cho vui.” (Truyeän Lục Vân Tiên – Nguyeãn Đình Chiểu) Tiết 19 Tiếng Việt Dẫn trực tiếp: “Ngöôøi ôû cuøng ta, Hoâm mai haåm huùt vôùi giaø cho vui.” Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Câu 5: Cho đoạn trích sau: Hôm sau, bác sĩ bảo Xiu: “Cô ấy khỏi nguy hiểm rồi, chị đã thắng. Giờ chỉ còn việc bồi dưỡng và chăm nom – thế thôi”. (Chiếc lá cuối cùng – O Hen-ri) Trong đoạn trích trên, lời nói của nhân vật được trích dẫn bằng cách nào? Vì sao? Tiết 19 Tiếng Việt Trong đoạn trích, lời nói của nhân vật được trích dẫn bằng cách dẫn trực tiếp. Vì lời nói của nhân vật được nhắc lại nguyên văn và được đặt trong dấu ngoặc kép. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp Câu 6: Haõy chuyeån caâu sau ñaây thaønh caâu coù lôøi daãn giaùn tieáp? Noù leã pheùp hoûi Nhó: “Baùc caàn naèm xuoáng phaûi khoâng aï?” (Beán queâ-Nguyeãn Minh Chaâu) Tiết 19 Tiếng Việt Chuyeån thaønh caâu coù lôøi daãn giaùn tieáp: Noù leã pheùp hoûi Nhó: “Baùc caàn naèm xuoáng phaûi khoâng aï?” → Noù leã pheùp hoûi Nhó raèng Nhó caàn naèm xuoáng khoâng Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Sửa chữa lỗi trong việc sử dụng cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp trong một bài viết của bản thân. - Soạn bài: “Sự phát triển của từ vựng” + Đọc kĩ phần ví dụ và trả lời các câu hỏi + Chuẩn bị hệ thống bài tập