Bài giảng Tiết 13- Các phương châm hội thoại (tiếp theo)

Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Chào hỏi Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phả luôn chào hỏi mọi người xung quanh. Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi. Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi: Có chuyện gì thế? Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lám phảI không? ( Truyện cười dân gian Việt Nam) - Câu hỏi có tuân thủ phương châm lịch sự vì nó thể hiện sự quan tâm đến người khác. - Sử dụng không đúng lúc đúng chỗ vì người được hỏi đang ở trên cành cây cao nên phải vất vả trèo xuống để trả lời. => Vận dụng các phương châm hội thoại phải phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp + Nói với ai, nói khi nào, nói ở đâu, nói nhằm mục đích gì? Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Lợn cưới áo mới Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả có ai hỏi cả, anh ta tức lắm. Đang tức tối, chợt thấy một anh tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to : Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ? Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả! ( Theo Truyện cười dân gian Việt Nam ) Quả bí khổng lồ Hai anh chàng đi qua một khu vườn trồng bí. Một anh thấy quảbí to, kêu lên : - Chà, quả bí kia to thật ! Anh bạn có tính hay nói khoác, cười mà bảo rằng: -Thế thì đã lấy gì làm to. Tôi đã từngthấy những quả bí to hơn nhiều. Có một lần, tôi tận mắt trông thấy một quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa. Anh kia nói ngay: -Thế thì đã lấy gì làm lạ. Tôi còn nhớ, một bận tôi trông thấy một cái nồi đồng to bằng cả cái đình làng ta. Anh nói khoác ngạc nhiên hỏi: - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh kia giải thích: - Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà. Anh nói khoác biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác. Thành ngữ: ễng núi gà, bà núi vịt NGƯỜI ĂN XIN Một người ăn xin đó già. Đụi mắt ụng đỏ hoe,nước mắt ụng giàn giụa, đụi mụi tỏi nhợt,ỏo quần tả tơi. ễng chỡa tay xin tụi: Tụi lục hết tỳi nọ đến tỳi kia, khụng cú lấy một xu, khụng cú cả khăn tay, chẳng cú gỡ hết. ễng vẫn đợi tụi. Tụi chẳng biết làm thế nào. Bàn tay tụi run run nắm chặt lấy bàn tay run rẩy của ụng: - Xin ụng đừng giận chỏu! Chỏu khụng cú gỡ cho ụng cả. ễng nhỡn tụi chăm chăm, đụi mụi nở nụ cười: - Chỏu ơi, cảm ơn chỏu! Như vậy là chỏu đó cho lóo rồi. Khi ấy tụi chợt hiểu ra: Cả tụi nữa, tụi cũng vừa nhận được một cỏi gỡ đú của ụng. (Theo Tuốc-ghờ-nhộp) Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Cỏc tỡnh huống khụng tuõn thủ phương chõm hội thoại: Lợn cưới ỏo mới, Quả bớ khổng lồ, Thành ngữ ( ễng núi gà bà núi vịt) Tỡnh huống tuõn thủ phương chõm hội thoại: Người ăn xin => Vụ ý, vụng về trong giao tiếp An: - Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không? Ba:- Đâu khoảng đầu thế kỉ XX - Câu trả lời của Ba không đáp ứng được yêu cầu của An. Tiết .13 . Các phương châm hội thoại => Thiếu hiểu biết - Phương châm về lượng không được tuân thủ. Vì Ba không biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào. Để tuân thủ phương châm về chất nên Ba phải trả lời chung chung như vậy. Giả sử có 1 người bệnh mắc bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối ( có thể sắp chết ) thì sau khi khám bệnh, bác sĩ có nên nói thật cho người ấy biết hay không ? Tại sao? - Bác sĩ không nên nói thật vì có thể sẽ khiến cho bệnh nhân hoảng sợ, tuyệt vọng. = >Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn. Tiết .13 . Các phương châm hội thoại - Bác sĩ không tuân thủ phương châm về chất ( nói điều mình tin là không đúng) - Có thể chấp nhận được vì nó có lợi cho bệnh nhân, giúp cho người bệnh lạc quan trong cuộc sống. " Tiền bạc chỉ là tiền bạc " => Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Nghĩa tường minh: Tiền bạc chỉ là tiền bạc - Nghĩa hàm ẩn: Răn dạy người khụng nờn chạy theo tiền bạc mà quờn đi nhiều thứ khỏc quan trọng hơn, thiờng liờng hơn trong cuộc sống. => Khụng thuõn thủ phương chõm hội thoại: Cõu núi khụng cung cấp lượng thụng tin nào cho người nghe => Cõu núi vẫn tuõn thủ phương chõm về lượng Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Người nói: + Vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp. + Thiếu hiểu biết + Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn + Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó - Một cậu bé 5 tuổi không thể nhận biết được Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao để mà tìm quả bóng. Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Một cậu bộ năm tuổi chơi quả búng nhựa trong phũng đọc sỏch của bố. Quả búng văng vào ngăn dưới của một kệ sỏch. Cậu bộ tỡm mói khụng ra, bốn hỏi bố. ễng bố đỏp: - Quả búng nằm ngay cuốn “ Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kỡa kỡa. - Vì vậy câu nói của ông bố không tuân thủ phương châm cách thức. - Cách nói của ông bố đối với cậu bé là không rõ. Còn đối với những người đã đi học thì đây có thể là câu trả lời đúng, rõ ràng. - Thái độ của : Chân, Tay, Tai, Mắt là bất hoà với lão Miệng. - Lời nói của : Chân, Tay , Tai, Mắt không tuân thủ phương châm lịch sự. - Việc không tuân thủ đó là không thích hợp với tình huống giao tiếp Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Bốn người hăm hở đến nhà lóo Miệng. Đến nơi họ khụng chào hỏi gỡ cả, cậu Chõn, cậu Tay núi thẳng với lóo Miệng: - Chỳng tụi hụm nay đến khụng phải để thăm hỏi, trũ chuyện với ụng, mà để núi cho ụng biết: Từ nay chỳng tụi khụng làm gỡ để nuụi ụng nữa. Lõu nay chỳng tụi đó cực khổ, vất vả vỡ ụng nhiều rồi. Hết bao lâu Một bà già tới phòng bán vé máy bay hỏi: - Xin làm ơn cho biết từ Anh tới Mĩ bay hết bao lâu? Nhân viên đang bận đáp: - 1 phút nhé. Xin cảm ơn! - Bà già đáp và đi ra. (truyện cười Tây Ban Nha) -> Người nói thiếu văn hoá giao tiếp Tiết .13 . Các phương châm hội thoại Nhân viên vi phạm phương châm lịch sự Hướng dẫn về nhà : Học thuộc nội dung hai ( ghi nhớ ) để nắm nội dung cơ bản của tiết học. - Làm hoàn thiện các bài tập trong SGK và bài tập bổ sung SBT vào vở - Xem trước nội dung tiết Tiếng Việt: " Xưng hô trong hội thoại"