Bài giảng tiết 128: nghĩa tường minh và hàm ý ( tiếp theo )

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ ĐẾN DỰ GIỜ  Thế nào là nghĩa tường minh và nghĩa hàm ý? Lấy ví dụ minh họa? Kiểm tra bài cũ Đáp án: Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.Nghĩa hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy. Vd:- Tối nay mẹ dẫn con đi xem phim nhé? a. –Dạ không, con đang bận học bài mẹ ạ.(T.M) b.- Bài tập ngày mai nhiều lắm mẹ ạ.(H.Y) (Ý nói con không đi được vì còn phải học bài) Chị Dậu vừa nĩi vừa mếu : - Thơi u khơng ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thơi. U khơng muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, khơng phải nhường cho u. - Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nĩi của mẹ, nĩ xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống : - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây”nức nở, chị Dậu ngĩ con bằng cách xĩt xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thơn Đồi. Cái Tí nghe nĩi giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nĩ liệng củ khoai vào rổ và ồ lên khĩc : - U bán con thật đấy ư ? Con van u, con lạy u, con cịn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. ( Ngơ Tất Tố, Tắt đèn ) U đã bán con . U đã bán con cho nhà cụ Nghị thơn Đồi . Người nĩi cĩ ý thức đưa hàm ý vào câu nĩi. Người nghe cĩ năng lực giải đốn hàm ý. Hàm ý của câu in đỏ dưới đây là gì ? Vì sao em bé khơng nĩi thẳng được mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý cĩ thành cơng khơng ? Vì sao ? Nĩ nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên : - Cơm sơi rồi, chắt nước dùm cái ! – Nĩ cũng lại nĩi trổng. Tơi lên tiếng mở đường cho nĩ ; - Cháu phải gọi “ Ba chắt nước dùm con ”, phải nĩi như vậy. Nĩ như khơng để ý đến câu nĩi của tơi, nĩ lại kêu lên : - Cơm sơi rồi, nhão bây giờ ! Anh Sáu vẫn ngồi im […] (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà ) Hàm ý: Chắt nước dùm để cơm khỏi nhão . * Lưu ý khi dùng hàm ý: - Ngữ cảnh sử dụng hàm ý - Đối tượng tiếp nhận hàm ý . Sử dụng hàm ý khơng thành cơng vì ơng Sáu vẫn ngồi im, Vờ khơng nghe, tức là khơng cộng tác. . a/ Nhận xét: b/ KL: Hãy chọn các câu in đỏ ở trên điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu cĩ hàm ý từ chối cho thích hợp . A : Mai về quê với mình đi ! B : A : Đành vậy . 1/ Mình bận học bài . 2/ Mình phải cùng mẹ thăm ngoại. 5/ Ai mà đi được . 3/ Mai hẵng hay. 4/ Ngồi xe mỏi lưng lắm . 1/ Mình bận học bài . 2/ Mình phải cùng mẹ thăm ngoại. Câu khơng rõ chủ định . Thiếu tế nhị, khơng lịch sự  Cần đảm bảo tế nhị, lịch sự . LUYỆN TẬP : 1/ Người nĩi, người nghe những câu in đỏ dưới đây là ai ? - Xác định hàm ý của mỗi câu ấy? - Theo em, người nghe cĩ hiểu hàm ý của người nĩi khơng ? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đĩ ? -Anh thanh niên -Ơng hoạ sỹ và cơ gái -Mời Bác và Cơ vào uống nước “Ơng theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế” - Anh Tấn Chị Hai Dương Chúng tơi khơng thể cho được - “Thật là càng giàu cĩ, càng khơng dám rời một đồng xu ! Càng khơng dám rời đồng xu lại càng giàu cĩ”. - Thuý Kiều - Hoạn Thư -Câu 1: Giễu cợt. -Câu 2: Làm điều đợc ác sẽ gặp sự báo oán. Hãy chuẩn bị nhận sự báo ốn thích đáng. - “ Hồn lạc phách xiêu” , “Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca”. 4/ Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ơng so sánh “ hi vọng ” với “ con đường ” trong các câu sau : Tơi nghĩ bụng : Đã gọi là hi vọng thì khơng thể nĩi đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì cĩ đường. Người ta đi mãi thì thành đường thơi. ( Lỗ Tấn, Cố hương )  Tuy hi vọng chưa thể nĩi là thực hay hư nhưng nếu cố gắng, quyết tâm thực hiện thì “ hi vọng ” vẫn cĩ thể trở thành hiện thực . 5/Tìm những câu cĩ hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sĩng ( trong bài thơ Mây và sĩng của Ta-go ). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn câu cĩ hàm ý mời mọc rõ hơn. Mẹ ơi, trên mây cĩ người gọi con: “ Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc ”. Con hỏi : “Nhưng làm thế nào mình lên đĩ được ?” Họ đáp : “Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đưa tay lên trời, cậu sẽ được nhấc bổng lên tận tầng mây”. “Mẹ mình đang đợi ở nhà”- con bảo – “ Làm sao cĩ thể rời mẹ mà đến được ? ” Thế là họ mỉm cười bay đi. Nhưng con biết cĩ trị chơi thú vị hơn, mẹ ạ. Con là mây và mẹ sẽ là trăng. Hai bàn tay con ơm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.  Mời mọc  Từ chối Trong sĩng cĩ người gọi con: “ Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hồng hơn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà khơng biết từng đến nơi nao”. Con hỏi : “ Nhưng làm thế nào mình ra ngồi đĩ được ?” Họ nĩi : “ Hãy đến rìa biển cả, nhắm nghiền mắt lại, cậu sẽ được làn sĩng nâng đi” . Con bảo : “ Buổi chiều mẹ luơn muốn mình ở nhà, làm sao cĩ thể rời mẹ mà đi được ?” Thế là họ mỉm cười, nhảy múa lướt qua. Nhưng con biết trị chơi khác hay hơn . Con là sĩng và mẹ là bến bờ kì lạ, Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lịng mẹ. Và khơng ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào. - Bọn tớ cĩ nhiều trị thích lắm, khơng biết cĩ ai muốn chơi với bọn tớ khơng ? Viết thêm câu cĩ hàm ý mời mọc : - Chơi với bọn tớ thích lắm đấy . Mời mọc Từ chối H­íng dÉn vỊ nhµ. 1 Häc bµi Häc thuéc phÇn ghi nhí vỊ nghÜa t­êng minh vµ hµm ý. VËn dơng vµ gi¶i ®o¸n hµm ý trong khi nãi hoỈc viÕt. Hoµn thµnh c¸c bµi tËp. 2/ Soạn bài : Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết phần thơ hiện đại Việt Nam ( xem lại nội dung ơn tập ) .