Bài giảng Tiết 123: dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy

Tiết 123: DẤU CHẤM LỬNG, DẤU CHẤM PHẨY Ví dụ a. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, … (Hồ Chí Minh) Ví dụ b Thốt nhiên một người nhà quê, mình mẩy lấm láp, quần áo ướt đầm, tất tả chạy xông vào thở không ra lời : - Bẩm … quan lớn … đê vỡ mất rồi ! (Phạm Duy Tốn) Ví dụ c Cuốn tiểu thuyết được viết trên … Ghi nhớ Dấu chấm lửng được dùng để : - Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết; - Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng; - Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm. Bài tập nhanh: Chỉ ra công dụng của dấu chấm lửng trong lời thơ sau: « Một canh...hai canh...lại ba canh Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành Canh bốn canh năm vừa chợp mắt Sao vàng năm canh mộng hồn quanh. » (Không ngủ được- HCM ) II.Dấu chấm phẩy Ví dụ Cốm không phải thức quà của người vội ; ăn cốm phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. (Thạch Lam) c1 v1 c2 v2 v2 Ví dụ Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân; trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà; ghét bóc lột, ăn bám và lười biếng; yêu lao động, coi lao động là nghĩa vụ thiêng liêng của mình; có tinh thần làm chủ tập thể, có ý thức hợp tác, giúp nhau; chân thành và khiêm tốn; quý trọng của công và có ý thức bảo vệ của công; yêu văn hóa, khoa học và nghệ thuật; có tinh thần quốc tế vô sản. (Theo Trường Chinh) Câu hỏi thảo luận Có thể thay dấu chấm phẩy bằng dấu phẩy được không? Vì sao? Ví dụ Những tiêu chuẩn đạo đức của con người mới phải chăng có thể nêu lên như sau : yêu nước, yêu nhân dân, trung thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, ghét bóc lột, ăn bám, lười biếng, yêu lao động, … Ghi nhớ 2 Dấu chấm phẩy được dùng để : - Đánh dấu ranh giới giữa các vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp ; - Đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp. III.luyện tập Bài tập 1: Chỉ ra công dụng của dấu chấm lửng – Lính đâu? Sao dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? Dạ, bẩm…….. Đuổi cổ nó ra ! ( Phạm Duy Tốn) c,Cơm , áo ,vợ ,con ... bó buộc y . ( Nam cao) Bài tập 2: Nêu công dụng của dấu chấm phẩy b, “Con sông Thái Bình quanh năm vỗ sóng òm ọp vào sườn bãi và ngày ngày vẫn mang phù sa bồi cho bãi thêm rộng ; nhưng mỗi năm vào mùa nước, cũng con sông Thái Bình mang nước lũ về làm ngập hết cả bãi Soi.” (Đào Vũ) V1 Dấu chấm phẩy đánh dấu ranh giới giữa hai vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp C2 C1 V1 V2 V1 TN TN TN Bài tập 2. Nêu rõ công dụng của dấu chấm phẩy trong mỗi câu dưới đây? a). Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện ; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới) c). Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp ; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. (Hoài Thanh) a). Dưới ánh trăng này, dòng thác nước sẽ đổ xuống làm chạy máy phát điện ; ở giữa biển rộng, cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên những con tàu lớn. (Thép Mới) TN C1 V1 C2 V2 TN Dấu chấm phẩy đánh dấu ranh giới giữa hai vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp Dấu chấm phẩy đánh dấu ranh giới giữa hai vế của một câu ghép có cấu tạo phức tạp c). Có kẻ nói từ khi các thi sĩ ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp ; từ khi có người lấy tiếng chim kêu, tiếng suối chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối nghe mới hay. (Hoài Thanh) Bài tập 3. Viết một đoạn văn về ca Huế trên sông Hương trong đó : a). Có câu dùng dấu chấm lửng. Ca Huế trên sông Hương” của Hà Ánh Minh cho ta biết xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò. Đó là chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung,…Bà con xứ Huế cất tiếng hò trong lao động sản xuất hay trong sinh hoạt đồng quê. Mỗi câu hò xứ Huế đều gởi gắm ý tình trọn vẹn, từ ngữ địa phương được dùng nhuần nhuyễn, ngôn ngữ được thể hiện thật hài hoà phong phú. Giọng điệu cũng muôn màu muôn vẻ: hò đưa linh thì buồn bã; chèo cạn, hò giã gạo, hò mái nhì, mái đẩy, mái chèo … thì náo nức nồng hậu tình người. §o¹n v¨n : “ Xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò, hò khi đánh cá trên sông ngòi, biển cả; hò lúc cấy cầy, gặt hái, trồng cây, chăn tằm....Mỗi câu hò Huế dù ngắn hay dài hay dài đều được gửi gắm một ý tình trọn vẹn. Chèo cạn, bài thai, hò đưa linh buồn bã; hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp, bài chòi, bài tiệm, nàng vung náo nức, nồng hậu tình người; hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh. Hò Huế thể hiện lòng khao khát, nỗi mong chờ hoài vọng, thiết tha của tâm hồn Huế. ” - Học công dụng của dấu chấm lửng; dấu chấm phẩy và tìm ví dụ cho các công dụng. Về nhà làm bài tập 3b Chuẩn bị bài : “Văn bản đề nghị” HD học bài