Bài giảng Tiết 122 tiếng việt: Dấu gạch ngang

tiÕt 122: tiÕng viÖt Tiết 122: DẤU GẠCH NGANG I. Công dụng của dấu gạch ngang. Ví dụ: a. Đẹp quá đị, mùa xuân ơi – mùa xuân của Hà Nội thân yêu [...]. (Vũ Bằng) b. Có người khẽ nói: - Bẩm, dễ có khi đê vỡ. Ngài cau mặt, gắt rằng: - Mặc kệ! (Phạm Duy Tốn) d. Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren – Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể. (Nguyễn Ái Quốc) c. Dấu chấm lửng dùng để: - Tỏ ý còn nhiều sự vật, hiện tượng chưa liệt kê hết; - Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngừng, ngắt quãng; - Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm. Tiết 122: DẤU GẠCH NGANG n- Dùng để đáng dấu thành phần chú thích, giải thích cho câu. - Được đặt ở trước bộ phận chú thích. => Dùng để đáng dấu thành phần chú thích, giải thích cho câu. => Đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật. => Dùng để trình bày phép liệt kê. => Nối các tên riêng. Tiết 122: DẤU GẠCH NGANG I. Công dụng của dấu gạch ngang. * Ghi nhớ: SGK * Ghi nhớ: Dấu gạch ngang có những công dụng sau: - Đặt ở giữa câu để đánh dấu bộ phận chú thích, giải thích trong câu. - Đặt ở đầu dòng để đánh dấu lời nói trực tiếp của nhân vật hoặc để liệt kê; - Nối các từ nằm trong một liên danh. Tiết 122: DẤU GẠCH NGANG I. Công dụng của dấu gạch ngang. * Ghi nhớ: SGK II. Công dụng của dấu gạch ngang. * Ví dụ: d. Một nhân chứng thứ hai của cuộc hội kiến Va-ren – Phan Bội Châu (xin chẳng dám nêu tên nhân chứng này) lại quả quyết rằng (Phan) Bội Châu đã nhổ vào mặt Va-ren; cái đó thì cũng có thể. (Nguyễn Ái Quốc) Dùng để nối các tiếng trong những từ mượn gồm nhiều tiếng. Dấu gạch nối không phải là dấu câu. Hình thức: Dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang. * Ghi nhớ: SGK Tiết 122: DẤU GẠCH NGANG I. Công dụng của dấu gạch ngang. * Ghi nhớ: SGK II. Công dụng của dấu gạch ngang. * Ghi nhớ: SGK * Thảo luận nhóm: So sánh dấu gạch ngang và dấu gạch nối: III. LuyÖn tËp: 1. Bµi 1: H·y nªu râ c«ng dông cña dÊu g¹nh ngang trong nh÷ng c©u d­íi ®©y: a. Mïa xu©n cña t«i – mïa xu©n B¾c ViÖt, mïa xu©n Hµ Néi – lµ mïa xu©n cã m­a riªu riªu, giã lµnh l¹nh, cã tiÕng nh¹n kªu trong ®ªm xanh, cã tiÕng trèng chÌo väng l¹i tõ nh÷ng th«n xãm xa xa, cã c©u h¸t huª t×nh cña c« g¸i ®Ñp nh­ th¬ méng… => §¸nh dÊu bé phËn gi¶i thÝch. b. ChØ cã anh lÝnh dâng An Nam bång sóng chµo ë cöa ngôc lµ cø b¶o r»ng, nh×n qua chÊn song, thÊy mét sù thay ®æi nhÑ trªn nÐt mÆt ng­êi tõ lõng tiÕng. Anh qu¶ quyÕt – c¸i anh chµng ranh m·nh ®ã – r»ng cã thÊy ®«i ngän r©u mÐp ng­êi tï nhÕch lªn råi l¹i h¹ xuèng ngay, vµ c¸i ®ã chØ diÔn ra cã mét lÇn th«i. => §¸nh dÊu bé phËn gi¶i thÝch. c. – Quan cã c¸i mò hai sõng trªn chãp sä! – Mét chó bÐ con thÇm th×. - å! C¸i ¸o dµi ®Ñp chöa! – Mét chÞ con g¸i thèt ra. => §¸nh dÊu bé phËn gi¶i thÝch vµ lêi nãi trùc tiÕp. d. Tµu Hµ Néi – Vinh khëi hµnh lóc 21 giê. => Nèi liªn danh e. Thõa Thiªn – HuÕ lµ mét tØnh giµu tiÒm n¨ng kinh doanh du lÞch. => Nèi liªn danh. 2. Bµi 2: H·y nªu râ c«ng dông cña dÊu g¹ch nèi trong vÝ dô d­íi ®©y: - C¸c con ¬i, ®©y lµ lÇn cuèi cïng thÇy d¹y c¸c con. LÖnh tõ Bec-lin lµ tõ nay chØ d¹y tiÕng §øc ë c¸c tr­êng vïng An-dat vµ Lo-ren… => Nèi c¸c tiÕng trong tõ phiªn ©m tiÕng n­íc ngoµi. 3. Bµi 3: - §Æt c©u cã dïng dÊu g¹ch ngang: + Nãi vÒ mét nh©n vËt trong vë chÌo Quan ¢m ThÞ KÝnh + Nãi vÒ cuéc gÆp mÆt cña ®¹i diÖn häc sinh c¶ n­íc. 1.Tr¶ lêi c©u hái b»ng c¸ch chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt: Dßng nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ c«ng dông cña dÊu g¹ch ngang? DÊu g¹ch ngang dïng ®Ó: A. §¸nh dÊu bé phËn chó thÝch, gi¶i thÝch. B. §¸nh dÊu lêi nãi trùc tiÕp cña nh©n vËt hoÆc ®Ó liÖt kª. C. Dïng ®Ó nèi c¸c tiÕng trong nh÷ng tõ m­în gåm nhiÒu tiÕng. D. Nèi c¸c tõ n»m trong mét liªn danh. 2. §Æt dÊu g¹ch ngang vµ dÊu g¹ch nèi vµo c¸c vÞ trÝ thÝch hîp: a. Sµi Gßn hßn ngäc ViÔn §«ng ®ang tõng ngµy, tõng giê thay da ®æi thÞt. b. Nghe ra ®i « vÉn lµ mét thãi quen thó vÞ cña nh÷ng ng­êi lín tuæi. - - - H­íng dÉn häc ë nhµ: - Häc thuéc ghi nhí - So¹n bµi: ¤n tËp tiÕng ViÖt + ¤n l¹i c¸c kiÕn thøc ®· häc. + Xem l¹i c¸c d¹ng bµi tËp. Bæ trî. tiÕt 78. tiÕng viÖt 1. Bµi 1: H·y nªu râ c«ng dông cña dÊu chÊm phÈy vµ dÊu chÊm löng trong c¸c c©u sau: a. ThÓ ®iÖu ca HuÕ cã s«i næi, tu¬i vui, cã buån th¶m, b©ng khu©ng, cã tiÕc th­¬ng, ai o¸n... => BiÓu thÞ phÐp liÖt kª ch­a hÕt b. Bµ giµ ch­a bao giê ®­îc ¨n ngon, kh«ng thÓ quan niÖm r»ng ng­êi ta cã thÓ ¨n ngon; ch­a bao giê ®­îc nghØ ng¬i, kh«ng thÓ tin r»ng ng­êi ta cã quyÒn ®­îc nghØ ng¬i; ch­a bao giê ®­îc vui vÎ yªu ®­¬ng, kh«ng b»ng lßng cho kÎ kh¸c yªu ®­¬ng vµ vui vÎ. => §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. b. Em lµ... NguyÖt. => BiÓu thÞ lêi nãi ngËp ngõng, ng¾t qu·ng. c. Nh­ng mµ... cha anh T­ BÒn s¾p chÕt! => lêi nãi ngËp ngõng, ng¾t qu·ng. d. C¸i th»ng mÌo m­íp bÖnh hen cß cö quanh n¨m mµ kh«ng chÕt Êy, b÷a nay tÊt ®i ch¬i ®©u v¾ng; nÕu nã cã ë nhµ ®· nghe thÊy nã rªn gõ gõ ë trªn ®Çu «ng ®å rau. => §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp phøc t¹p. 2. Bµi 2: H·y dïng dÊu chÊm phÈy thay cho dÊu phÈy ë nh÷ng vÞ trÝ cÇn thiÕt trong ®o¹n v¨n sau vµ gi¶i thÝch lÝ do ph¶i thay? ViÖc thø nhÊt: L·o th× giµ, con ®i v¾ng, v¶ l¹i, nã còng cßn d¹i l¾m, nÕu kh«ng cã ng­êi tr«ng nom cho th× khã mµ gi÷ ®­îc v­ên ®Êt ®Ó lµm ¨n ë lµng nµy, t«i lµ ng­êi nhiÒu ch÷ nghÜa, nhiÒu lÝ luËn, ng­êi ta kiªng nÓ, vËy l·o muèn nhê t«i cho l·o göi ba sµo v­ên cña th»ng con l·o, l·o viÕt v¨n tù nh­îng cho t«i ®Ó kh«ng cßn ai dßm ngã ®Õn, khi nµo con l·o vÒ th× nã nhËn v­ên lµm, nh­ng v¨n tù cø ®Ò tªn t«i còng ®­îc, ®Ó t«i tr«ng coi cho nã... => T¸ch c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p. ; ; ; 3. Bµi 3: ViÕt ®äan v¨n ng¾n trong ®ã cã sö dông dÊu chÊm phÈy vµ dÊu chÊm löng. Cho biÕt t¸c dông cña hai lo¹i dÊu c©u mµ em ®· dïng. H­íng dÉn häc ë nhµ: - Häc thuéc ghi nhí - So¹n bµi: ¤n tËp v¨n häc + ¤n l¹i c¸c kiÕn thøc ®· häc. + Xem l¹i c¸c d¹ng bµi tËp. Tù chän. tiÕt 31. tiÕng viÖt T¸c dông cña dÊu c©u trong viÖc thÓ hiÖn t­ t­ëng – t×nh c¶m cña nhµ v¨n 2. DÊu chÊm phÈy: - §Ó ®¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p cã nhiÒu thµnh phÇn cïng lo¹i mµ ®· sö dông dÊu phÈy trong c¸c bé phËn ®ã. - §Ó ®¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c vÕ cña mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. Bµi 1: Nªu c«ng dông cña dÊu chÊm phÈy trong nh÷ng tr­êng hîp sau: a.TiÕng ViÖt chóng ta rÊt giµu; tiÕng ta giµu bëi ®êi sèng mu«n mµu, ®êi sèng t­ t­ëng vµ t×nh c¶m dåi dµo cña d©n téc ta; bëi kinh nghiÖm ®Êu tranh giai cÊp, ®Êu tranh x· héi; ®©u tranh víi thiªn nhiªn vµ ®Êu tranh víi giÆc ngo¹i x©m; bëi nh÷ng kinh nghiÖm sèng cña bèn ngµn n¨m lÞch sö dùng n­íc vµ gi÷ n­íc. => §¸nh dÊu ranh giíi gi÷a c¸c bé phËn trong mét phÐp liÖt kª phøc t¹p b. Ai b¶o non ®õng th­¬ng n­íc, b­ím ®õng th­¬ng hoa, tr¨ng ®õng th­¬ng giã; ai cÊm ®­îc trai th­¬ng g¸i, ai cÊm ®­îc mÑ th­¬ng con; ai cÊm ®­îc c« g¸i cßn son nhí chång th× míi hÕt ®­îc ng­êi mª luyÕn mïa xu©n. => §¸nh dÊu c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. c. B¹n sî sÆc n­íc th× b¹n kh«ng biÕt b¬i; b¹n sî nãi sai th× b¹n kh«ng nãi ®­îc ngo¹i ng÷. => §¸nh dÊu c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. Bµi 2: Thay dÊu phÈy b»ng dÊu chÊm phÈy cho ®óng vµ nªu râ c«ng dông cña dÊu chÊm phÈy? a. Ng«n ng÷ cña Ng­êi phong phó, ý vÞ nh­ ng«n ng÷ cña ng­êi d©n quª ViÖt Nam, Ng­êi khÐo dïng tôc ng÷, hay nãi vÝ, th­êng cã lèi ch©m biÕm kÝn ®¸o vµ thó vÞ. => §¸nh dÊu c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. b. Nh÷ng c¸nh rõng n­íc Nga ®ang rªn xiÕt d­íi l­ìi r×u, hµng triÖu c©y bÞ chÕt, hang thó vËt, tæ chim mu«ng trèng rçng ch¼ng cßn g×, s«ng ngßi bÞ c¸t båi vµ kh« c¹n dÇn, nh÷ng phong c¶nh tuyÖt ®Ñp m·i m·i bÞ mÊt h¼n ®i. => §¸nh dÊu c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. c. Muèn th­ëng thøc mét bµi v¨n, ta ®äc nã chÇm chËm mét hai lÇn, xem cã c¶m thÊy c¸i hay cña nã kh«ng ®·, khi ®· c¶m ®­îc råi, ta míi t×m hiÓu nã hay ë chç nµo. => §¸nh dÊu c¸c vÕ trong mét c©u ghÐp cã cÊu t¹o phøc t¹p. ; ; ; 3. Bµi 3: ViÕt mét ®o¹n v¨n nãi vÒ t¸c h¹i cña « nhiÔm m«i tr­êng trong ®ã cã dïng dÊu chÊ phÈy. Cho biÕt t¸c dông cña dÊu chÊm phÈy. H­íng dÉn häc ë nhµ: - Häc thuéc ghi nhí - So¹n bµi: DÊu g¹ch ngang + ¤n l¹i c¸c kiÕn thøc ®· häc. + Xem l¹i c¸c d¹ng bµi tËp.