Bài giảng Tiết 116: Lựa chọn trật tự từ trong câu ( Luyện tập )

Dạy học bằng chương trỡnh PowerPoint Người thực hiện: Ngô Văn Quý Kiểm tra bài cũ Trật tự từ trong câu có tác dụng gì ? Nêu tác dụng của việc lựa chọn trật tự từ trong các câu sau đây: Đẹp vụ cựng, Tổ quốc ta ơi Rừng cọ đồi chố đồng xanh ngào ngạt Nắng chúi sụng Lụ, hũ ụ tiếng hỏt Chuyến phà dào dạt bến nước Bỡnh Ca (Ta đi tới - Tố Hữu) - Nhấn mạnh vẻ đẹp của non sụng đất nước - Đồng thời đảm bảo cho cõu thơ cú vần với cõu trước. 1.Bài tập 1:Trật tự từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào ? a)Tinh thần yêu nước cũng giống như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng, dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những thứ của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức,lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến. b) Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa. Mỗi việc được kể là một khâu trong công tác vận động, tuyên truyền, vận động quần chúng, khâu nọ nối tiếp khâu kia. Đầu tiên phải giải thích cho quần chúng hiểu, sau đó tuyên truyền cho quần chúng hưởng ứng, rồi tổ chức cho quần chúng làm, lãnh đạo để quần chúng làm đúng, kết quả là làm cho tinh thần yêu nước được thực hành vào công việc kháng chiến.  Sắp xếp theo thứ bậc: việc chính diễn ra hàng ngày là bán bóng đèn, còn việc bán vàng hương chỉ là việc làm thêm vào phiên chợ chính 2. Bài tập 2: Vì sao các cụm từ in đậm dưới đây lại được đặt ở đầu câu? d) Một thời đạivừa chẵn mười năm. Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Cuộc tranh đấu kéo dài cho đến ngày thơ mới toàn thắng. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.  Các cụm từ đó được đặt ở đầu câu để liên kết câu đó với các câu, các đoạn trước đó 3. Bài tập 3: Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây. Bước tới đèo ngang, bóng xế tà, Cỏ cây chen đá lá chen hoa. Lom khom dưới núi, tiều vài chú, Lác đác bên sông, chợ mấy nhà. Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia. Dừng chân đứng lại trời, non, nước, Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan – Qua Đèo Ngang) Việc đảo trật tự thông thường trong các câu trên làm nổi bật, gây ấn tượng mạnh về sự cô đơn và tâm trạng nhớ nước thương nhà của tác giả Bài tập 4: Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau ? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn dưới đây. a) Tôi thấy một anh Bọ ngựa trịnh trọng tiến vào. b) Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ ngựa Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào. /…/ Người ngợm anh bọ ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng không hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách ấy rất ta đây kẻ giờ và hách dịch. (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né về một bên. Rồi trong cửa hang chợt im tiếng ồn ào. / /Người ngợm anh bọ ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng không hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách ấy rất ta đây kẻ giờ và hách dịch. (Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí) Tôi thấy trịnh trọng tiến vào một anh Bọ ngựa Cả hai câu đều có phụ ngữ của động từ Thấy là cụm C-V. Trong câu (a), chủ ngữ của phụ ngữ đứng trước nêu tên và miêu tả hành động của nhân vật. Câu (b) có vị ngữ của phụ ngữ đảo lên trước làm nhấn mạnh điệu bộ làm bộ làm tịch của nhân vật Bọ Ngựa 5. Dưới đây là đoạn kết bài “ Cây tre Việt Nam” của Thép Mới(Ngữ Văn 6, tập hai,Tr95). Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn cuối với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lại lựa chọn trật tự từ như vậy. Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn,ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam. xanh, nhũn nhặn, thuỷ chung, ngay thẳng, can đảm. xanh, nhũn nhặn, thuỷ chung, can đảm, ngay thẳng. xanh, nhũn nhặn, can đảm, ngay thẳng, thuỷ chung. Có thể sắp xếp theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ: Tuy vậy cách sắp xếp theo trật tự của nhà văn Thép Mới là hợp lí nhất vì nó đúc kết những phẩm chất đáng quý của cây tre theo đúng trình tự miêu tả trong bài văn. Bài tập 6: Viết đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau: a)Lợi ích của việc đi bộ với sức khoẻ b)Lợi ích của đi bộ với mở rộng hiểu biết thực tế Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn. S