Bài giảng Tiết 111: Câu trần thuật đơn

Giáo viên: Hµ ThÞ Anh Th¬ Bộ môn : Ngữ Văn 6 KiÓm tra bµi cò ThÕ nµo lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u? Cho mét vÝ dô minh ho¹. Tr¶ lêi: Thµnh phÇn chÝnh cña c©u lµ thµnh phÇn b¾t buéc ph¶i cã mÆt ®Ó c©u cã cÊu t¹o hoµn chØnh vµ diÔn ®¹t ®­îc mét ý trän vÑn . VD : Em / ®ang häc tr­êng NguyÔn §øc C¶nh. C V TiÕt 111: C©u trÇn thuËT ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu (SGK/ 101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu Ch­a nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch r¨ng lªn, x× mét h¬i râ dµi. Råi, víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i m¾ng: -Høc! Th«ng ng¸ch sang nhµ ta? DÔ nghe nhØ! Chó mµy h«i nh­ có mÌo thÕ nµy, ta nµo chÞu ®­îc. Th«i, im c¸i ®iÖu h¸t m­a dÇm sïi sôt Êy ®i. §µo tæ n«ng th× cho chÕt! T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu( SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu ?1 §o¹n v¨n trªn ®­îc trÝch tõ v¨n b¶n nµo? Tr¶ lêi: §o¹n v¨n trªn ®­îc trÝch tõ v¨n b¶n: “Bµi häc ®­êng ®êi ®Çu tiªn” cña T« Hoµi. ? 2 §o¹n v¨n trªn cho ta biÕt néi dung g×? Tr¶ lêi: §o¹n v¨n trªn cho biÕt th¸i ®é, lêi nãi cña DÕ MÌn víi DÕ Cho¾t khi Cho¾t nhê MÌn gióp ®ì. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n Ch­a nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch r¨ng lªn, x× mét h¬i râ dµi. Råi, víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i m¾ng: -Høc! Th«ng ng¸ch sang nhµ ta? DÔ nghe nhØ! Chó mµy h«i nh­ có mÌo thÕ nµy, ta nµo chÞu ®­îc. Th«i, im c¸i ®iÖu h¸t m­a dÇm sïi sôt Êy ®i. §µo tæ n«ng th× cho chÕt! T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu( SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n ? 3. Em h·y cho biÕt c¸c c©u trong ®o¹n v¨n trªn ®­îc dïng ®Ó lµm g×? Tr¶ lêi: C¸c c©u trong ®o¹n v¨n : C©u 1: §­îc dïng t¶ h×nh d¸ng, kÓ hµnh ®éng cña DÕ MÌn C©u 2: §­îc dïng ®Ó t¶, kÓ hµnh ®éng cña DÕ MÌn C©u 3. §­îc dïng ®Ó béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn C©u 4. §­îc dïng ®Ó hái C©u 5. §­îc dïng ®Ó béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn C©u 6. §­îc dïng ®Ó nªu ý kiÕn cña DÕ MÌn C©u 7. §­îc dïng ®Ó nªu yªu cÇu cña DÕ MÌn C©u 8. §­îc dïng ®Ó béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn C©u 9. §­îc dïng ®Ó kÓ hµnh ®éng nªu ý kiÐn cña DÕ MÌn Ch­a nghe hÕt c©u, t«i ®· hÕch r¨ng lªn, x× mét h¬i râ dµi. Råi, víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i m¾ng -Høc! Th«ng ng¸ch sang nhµ ta? DÔ nghe nhØ! Chó mµy h«i nh­ có mÌo thÕ nµy, ta nµo chÞu ®­îc. Th«i, im c¸i ®iÖu h¸t m­a dÇm sïi sôt Êy ®i. §µo tæ n«ng th× cho chÕt! T«i vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n C©u 1: T¶ h×nh d¸ng, kÓ hµnh ®éng cña DÕ MÌn. C©u2: T¶,kÓ hµnh ®éng cña DÕ MÌn C©u3: Béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn. C©u 4: C©u hái cña DÕ MÌn. C©u 5: Béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn. C©u 6: Nªu ý kiÕn cña DÕ MÌn. C©u 7: Nªu yªu cÇu cña DÕ MÌn. C©u8: Béc lé c¶m xóc cña DÕ MÌn. C©u 9: KÓ hµnh ®éng nªu ý kiÕn cña DÕ MÌn. ? 4. Dùa vµo kiÕn thøc ë TiÓu häc, h·y gäi tªn c¸c kiÓu c©u ®ã. Tr¶ lêi: C¸c c©u kÓ, t¶, nªu ý kiÕn (c©u1, 2, 6, 9) ®­îc gäi lµ c¸c c©u kÓ . C¸c c©u béc lé c¶m xóc (c©u3, 5, 8) ®­îc gäi lµ c¸c c©u c¶m th¸n. C©u hái (c©u 4) ®­îc gäi lµ c©u nghi vÊn. C©u nªu yªu cÇu (c©u 7) ®­îc gäi lµ c©u cÇu khiÕn. 1. Ch­a nghe hÕt c©u, t«i/ ®· hÕch r¨ng lªn x× mét h¬i râ dµi. 2. Råi,víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i/ m¾ng. 6. Chó mµy/ h«i nh­ có mÌo thÕ nµy, ta/ nµo chÞu ®­îc. 9. T«i/ vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu( SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu ? 5 H·y x¸c ®Þnh chñ ng÷, vÞ ng÷ cña c¸c c©u trÇn thuËt (c©u 1, 2, 6, 9) võa t×m ®­îc.  ? 6. H·y xÕp c¸c c©u trªn thµnh 2 lo¹i- c©u cã mét côm C-V; c©u cã hai côm C-V. Tr¶ lêi: - C©u 1, 2, 9 lµ c¸c c©u cã mét côm C-V. - C©u 6 lµ c©u cã hai côm C-V. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n 1. Ch­a nghe hÕt c©u, t«i/ ®· hÕch r¨ng lªn x× mét h¬i râ dµi. C V 2. Råi,víi ®iÖu bé khinh khØnh, t«i/ m¾ng. C V 6.Chó mµy/ h«i nh­ có mÌo thÕ nµy, ta/ nµo chÞu ®­îc. C V C V 9.T«i/ vÒ, kh«ng mét chót bËn t©m. C V TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu(SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu c. NhËn xÐt: - C¸c c©u 1, 2, 9 lµ nh÷ng c©u chØ cã mét côm C-V ®­îc dïng ®Ó kÓ, t¶ mét sù vËt, sù viÖc, ®Ó nªu mét ý kiÕn. §ã lµ c¸c c©u trÇn thuËt ®¬n. - C©u 6 : Lµ c©u trÇn thuËt kÐp. ? 7. Qua ®ã em cã nhËn xÐt g× vÒ cÊu t¹o ng÷ ph¸p vµ chøc n¨ng cña c¸c c©u 1, 2, 9? Tr¶ lêi: C¸c c©u 1, 2, 9 cã : - CÊu t¹o ng÷ ph¸p: Mét côm C-V - Chøc n¨ng: Dïng ®Ó t¶, kÓ mét sù viÖc, sù vËt, nªu mét ý kiÕn. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu(SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu c. NhËn xÐt: - C¸c c©u 1, 2, 9 lµ nh÷ng c©u chØ cã mét côm C-V ®­îc dïng ®Ó kÓ, t¶ mét sù vËt, sù viÖc, ®Ó nªu mét ý kiÕn. §ã lµ c¸c c©u trÇn thuËt ®¬n. - C©u 6: Lµ c©u trÇn thuËt kÐp. ? 8. VËy em hiÓu thÕ nµo lµ c©u trÇn thuËt ®¬n? Tr¶ lêi: C©u trÇn thuËt ®¬n lµ c©u do mét côm C-V t¹o thµnh, dïng ®Ó giíi thiÖu, t¶, kÓ vÒ mét sù viÖc,sù vËt hay ®Ó nªu mét ý kiÕn. TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu( SGK/101) b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu c. NhËn xÐt: C¸c c©u 1,2,9 lµ nh÷ng c©u chØ cã mét côm C-V ®­îc dïng ®Ó kÓ,t¶ mét sù vËt, sù viÖc, ®Ó nªu mét ý kiÕn. §ã lµ c¸c c©u trÇn thuËt ®¬n. C©u 6: lµ c©u trÇn thuËt kÐp. 2. Ghi nhí: ( SGK / 101) C©u trÇn thuËt ®¬n lµ lo¹i c©u do mét côm C - V t¹o thµnh, dïng ®Ó giíi thiÖu, t¶ hoÆc kÓ vÒ mét sù viÖc, sù vËt hay ®Ó nªu mét ý kiÕn. Bµi tËp 1: T×m c©u trÇn thuËt ®¬n trong ®o¹n trÝch d­íi ®©y. Cho biÕt nh÷ng c©u trÇn thuËt ®¬n ®ã dïng ®Ó lµm g×? Ngµy thø n¨m trªn ®¶o C« T« lµ mét ngµy trong trÎo, s¸ng sña. Tõ khi cã vÞnh B¾c Bé vµ tõ khi quÇn ®¶o C« T« mang lÊy dÊu hiÖu cña sù sèng con ng­êi th×, sau mçi lÇn d«ng b·o, bÇu trêi C« T« còng trong s¸ng nh­ vËy. C©y trªn nói ®¶o l¹i thªm xanh m­ît, n­íc biÓn l¹i lam biÕc ®Æm ®µ h¬n hÕt c¶ mäi khi, vµ c¸t l¹i vµng gißn h¬n n÷a.Vµ nÕu c¸ cã v¾ng t¨m biÖt tÝch trong ngµy ®éng b·o, th× nay l­íi cµng thªm nÆng mÎ c¸ gi· ®«i. (NguyÔn Tu©n) TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt II. LuyÖn tËp  Bµi tËp 2: D­íi ®©y lµ mét sè c©u më ®Çu c¸c truyÖn ®· häc. Chóng thuéc lo¹i c©u nµo vµ cã t¸c dông g×? a. Ngµy x­a, ë miÒn ®Êt L¹c ViÖt, cø nh­ b©y giê lµ B¾c Bé n­íc ta, cã mét vÞ thÇn thuéc nßi rång, con trai thÇn Long N÷, tªn lµ L¹c Long Qu©n. (Con Rång ch¸u Tiªn) b. Cã mét con Õch sèng l©u ngµy trong mét giÕng nä. ( Õch ngåi ®¸y giÕng) c. Bµ ®ì TrÇn lµ ng­êi huyÖn §«ng TriÒu. ( Vò Trinh) Tr¶ lêi: C¸c c©u trªn ®Òu lµ c©u trÇn thuËt ®¬n, cã t¸c dông dïng ®Ó: a. Giíi thiÖu nh©n vËt L¹c Long Qu©n b. Giíi thiÖu con Õch c. Giíi thiÖu nh©n vËt bµ ®ì TrÇn Bµi tËp 3: C¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh cã g× kh¸c víi c¸ch giíi thiÖu trong bµi tËp 2? Tr¶ lêi: C¸ch giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh trong nh÷ng truyÖn trªn kh¸c víi c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt trong bµi tËp 2 lµ: giíi thiÖu nh©n vËt phô tr­íc, råi tõ nh÷ng viÖc lµm cña nh©n vËt phô míi giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh. (Nh©n vËt chÝnh ë c¸c truyÖn nµy ®­îc giíi thiÖu mét c¸ch gi¸n tiÕp, th«ng qua hµnh ®éng, viÖc lµm cña nh©n vËt phô) Bµi tËp 4: Ngoµi t¸c dông giíi thiÖu nh©n vËt , nh÷ng c©u më ®Çu sau ®©y cßn cã t¸c dông g×? a. X­a cã mét ng­êi thî méc dèc hÕt vèn trong nhµ ra mua gç ®Ó lµm nghÒ ®Ïo cµy. ( §Ïo cµy gi÷a ®­êng) b. Ng­êi kiÕm cñi tªn mç ë huyÖn L¹ng Giang, ®ang bæ cñi ë s­ên nói, thÊy d­íi thung lòng phÝa xa, c©y cá lay ®éng kh«ng ngít míi v¸c bóa ®Õn xem, thÊy mét con hæ tr¸n tr¾ng, cói ®Çu cµo bíi ®Êt, nh¶y lªn, vËt xuèng, thØnh tho¶ng lÊy tay mãc häng, më miÖng nhe c¸i r¨ng, m¸u me, nhít nh·i trµo ra. ( Vò Trinh) Tr¶ lêi: Ngoµi viÖc giíi thiÖu nh©n vËt, c¸c trªn cßn ®­îc dïng ®Ó: a. Miªu t¶ ho¹t ®éng cña nh©n vËt ng­êi thî méc b. Miªu t¶ ho¹t ®éng cña ng­êi tiÒu phu, hµnh ®éng cña con hæ Bµi tËp 5: §èi chiÕu víi ®o¹n th¬ sau ®©y Ngµy HuÕ ®æ m¸u Chó Hµ Néi vÒ T×nh cê chó ch¸u GÆp nhau Hµng BÌ Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Ca l« ®éi lÖch Måm huýt s¸o vang Nh­ con chim chÝch Nh¶y trªn ®­êng vµng… TiÕt 111: C©u trÇn thuËt ®¬n I. Lý thuyÕt 1.C©u trÇn thuËt ®¬n lµ g×? a.Ng÷ liÖu b. Ph©n tÝch ng÷ liÖu c. NhËn xÐt: 2.Ghi nhí: (SGK/ 101) Cñng cè: Hoµn chØnh c¸c bµi tËp vµo vë bµi tËp Häc thuéc phÇn ghi nhí trong SGK/ 101. ViÕt mét ®o¹n v¨n tõ 5 ®Õn 7 c©u miªu t¶ c¶nh tr­êng em trong ®ã cã sö dông c©u trÇn thuËt ®¬n. Nghiªn cøu, tr¶ lêi c¸c c©u hái trong bµi: C©u trÇn thuËt ®¬n cã tõ “lµ”.