Bài giảng tiết 107: Tiếng Việt- Hội thoại

KIỂM TRA BÀI CŨ 1. Hành động nói là gì ? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp? - Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định. Trả lời: - Các kiểu hành động nói: + Hỏi + Trình bày + Điều khiển + Hứa hẹn + Bộc lộ cảm xúc 2.Xác định kiểu hành động nói trong đoạn trích sau: Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: - Không! Cháu không muốn vào .Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: - Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu! trình bày dự đoán hỏi báo tin trình bày Héi tho¹i: Lµ sö dông ng«n ng÷ ®Ó trao ®æi th«ng tin víi nhau (cã thÓ gi÷a hai, ba hoÆc nhiÒu ng­êi) Chóng ta th­êng b¾t gÆp trong cuéc sèng hµng ngµy vµ trong c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng. Nh©n tè trong héi tho¹i: - Vai x· héi. - L­ît lêi. Mình tặng bạn Cảm ơn cậu TiÕt 107. TiÕng ViÖt: I. Vai x· héi trong héi tho¹i: 1. Ng÷ liÖu. 2. Ph©n tÝch. Bà cô Bé Hồng Quan hệ gia tộc Vai trên Vai dưới ...Tµn nhÉn, thiÕu thiÖn chÝ ...Thái độ lễ phép Ch¸u con C« Tao - mµy 3. NhËn xÐt. * Vai x· héi: Lµ vÞ trÝ cña ng­êi tham gia héi tho¹i ®èi víi ng­êi kh¸c trong cuéc tho¹i. A. Lý thuyÕt: Xét các ví dụ sau: Em chào cô ạ. Bạn đã làm bài tập chưa? Bố cháu đi vắng rồi ạ. Quan hệ: Vai xã hội: Quan hệ: Vai xã hội: Quan hệ: Vai xã hội: Cô trò Vai trên, vai dưới Bạn bè Ngang hàng Tuổi tác Vai trên, vai dưới quan hệ xã hội Vai xã hội được xác định bằng cách nào? TiÕt 107. TiÕng ViÖt: I. Vai x· héi trong héi tho¹i: 1. Ng÷ liÖu. A. Lý thuyÕt: 2. Ph©n tÝch. Bé Hồng Vai trên Vai dưới ...Tµn nhÉn, thiÕu thiÖn chÝ ...Thái độ lễ phép Ch¸u con C« Tao - mµy 3. NhËn xÐt. * Vai x· héi: Lµ vÞ trÝ cña ng­êi tham gia héi tho¹i ®èi víi ng­êi kh¸c trong cuéc tho¹i. * Quan hÖ x· héi: - Trªn - d­íi, ngang hàng. - Th©n - s¬. * L­u ý: - Vai x· héi thay ®æi trong mèi quan hÖ giao tiÕp. Bà cô Quan hệ gia tộc Mét vÞ quan lín ®i qua tr­êng häc cò cña m×nh liÒn ghÐ vµo th¨m. Khi gÆp ng­êi thÇy cò nay ®· giµ liÒn kÝnh cÈn chµo: - Th­a thÇy, thÇy cßn nhí con kh«ng ¹? Con lµ... Ng­êi thÇy gi¸o giµ ho¶ng hèt: - D¹ bÈm quan lín, ngµi lµ... - Th­a thÇy, víi thÇy con vÉn lµ ®øa häc trß nhá ngµy x­a. Con cã ®­îc ngµy h«m nay chÝnh lµ nhê sù gi¸o dôc cña thÇy. (H÷u Mai, ChyuÖn ngµy x­a) ChuyÖn kÓ Mét vÞ quan lín ®i qua tr­êng häc cò cña m×nh liÒn ghÐ vµo th¨m. Khi gÆp ng­êi thÇy cò nay ®· giµ liÒn kÝnh cÈn chµo: - Th­a thÇy, thÇy cßn nhí con kh«ng ¹? Con lµ... Ng­êi thÇy gi¸o giµ ho¶ng hèt: - D¹ bÈm quan lín, ngµi lµ... - Th­a thÇy, víi thÇy con vÉn lµ ®øa häc trß nhá ngµy x­a. Con cã ®­îc ngµy h«m nay chÝnh lµ nhê sù gi¸o dôc cña thÇy. (H÷u Mai, ChuyÖn ngµy x­a) ChuyÖn kÓ Vai x· héi trong chuyÖn ®­îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng mèi quan hÖ x· héi sau: * Quan hÖ tuæi t¸c: - Ng­êi thÇy (tuæi cao) vai trªn. Ng­êi trß (Ýt tuæi) vai d­íi. * Quan hÖ x· héi: - ThÇy gi¸o vai trªn. - Häc trß vai d­íi. - Quan lín (häc trß) vai trªn. - Ng­êi d©n (thÇy gi¸o) vai d­íi. -> X­ng h« hîp ®Þa vÞ tuæi t¸c, hîp ®¹o lý, lÔ nghi x· héi. TiÕt 107. TiÕng ViÖt: I. Vai x· héi trong héi tho¹i: 1. Ng÷ liÖu. A. Lý thuyÕt: 2. Ph©n tÝch. Bà cô Bé Hồng Quan hệ gia tộc Vai trên Vai dưới ...Tµn nhÉn, thiÕu thiÖn chÝ ...Thái độ lễ phép Ch¸u con C« Tao - mµy Phï hîp vai x· héi Kh«ng phï hîp vai x· héi 3. NhËn xÐt. * Vai x· héi: Lµ vÞ trÝ cña ng­êi tham gia héi tho¹i ®èi víi ng­êi kh¸c trong cuéc tho¹i. * Quan hÖ x· héi: - Trªn - d­íi, ngang hàng. - Th©n - s¬. * L­u ý: - Vai x· héi thay ®æi trong mèi quan hÖ giao tiÕp. - X¸c ®Þnh ®óng vai ®Ó chän c¸ch nãi cho phï hîp. TiÕt 107. TiÕng ViÖt: A. Lý thuyÕt: I. Vai x· héi trong héi tho¹i: 1. Ng÷ liÖu. 2. Ph©n tÝch. 3. NhËn xÐt. 4. Ghi nhí. * Vai x· héi lµ vÞ trÝ cña ng­êi tham gia héi tho¹i ®èi víi ng­êi kh¸c trong cuéc tho¹i. Vai x· héi ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c quan hÖ x· héi: - Quan hÖ trªn - d­íi hay ngang hµng (theo tuæi t¸c, thø bËc trong gia ®×nh vµ x· héi); - Quan hÖ th©n - s¬ (theo møc ®é quen biÕt, th©n t×nh). * V× quan hÖ x· héi vèn rÊt ®a d¹ng nªn vai x· héi cña mçi ng­êi còng ®a d¹ng, nhiÒu chiÒu. Khi tham gia héi tho¹i, mçi ng­êi cÇn x¸c ®Þnh ®óng vai cña m×nh ®Ó chän c¸ch nãi cho phï hîp. Ghi nhí TiÕt 107. TiÕng ViÖt: A. Lý thuyÕt: I. Vai x· héi trong héi tho¹i: 1. Ng÷ liÖu. 2. Ph©n tÝch. 3. NhËn xÐt. 4. Ghi nhí: (SGK - tr 94) B. LuyÖn tËp: 1.Bµi tËp 1. C¸c ë cïng coi gi÷ binh quyÒn ®· l©u ngµy, kh«ng cã mÆc th× ta cho ¸o, kh«ng cã ¨n th× ta cho c¬m, quan nhá th× ta th¨ng chøc, l­¬ng Ýt th× ta cÊp bæng; ®i thñy th× ta cho thuyÒn, ®i bé th× ta cho ngùa, lóc trËn m¹c x«ng pha th× cïng nhau sèng chÕt, lóc ë nhµ nhµn h¹ th× cïng nhau vui c­êi. C¸ch ®èi ®·i so víi V­¬ng C«ng Kiªn, Cèt §·i Ngét Lang ngµy tr­­íc còng ch¼ng kÐm g×… Nh÷ng chi tiÕt trong bµi “HÞch t­íng sÜ” thÓ hiÖn th¸i ®é võa nghiªm kh¾c võa khoan dung cña TrÇn Quèc TuÊn ®èi víi binh sÜ d­íi quyÒn: 1. Bài tập 1 : Nay c¸c nh×n chñ nhôc mµ kh«ng biÕt lo, thÊy n­íc nhôc mµ kh«ng biÕt thÑn. Lµm t­íng triÒu ®×nh ph¶i hÇu qu©n giÆc mµ kh«ng biÕt tøc; nghe nh¹c th¸i th­êng ®Ó ®·i yÕn ngôy sø mµ kh«ng biÕt c¨m. HoÆc lÊy viÖc chäi gµ lµm vui ®ïa, hoÆc lÊy viÖc ®¸nh b¹c lµm tiªu khiÓn; hoÆc lo lµm giµu mµ quªn viÖc n­íc, hoÆc ham s¨n b¾n mµ quªn viÖc binh; hoÆc thÝch r­îu ngon hoÆc mª tiÕng h¸t… + Quan hÖ trªn d­íi. + Quan hÖ th©n t×nh. ng­¬i ta ng­¬i Khoan dung: Nghiªm kh¾c: Rót ng¾n ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ t×nh c¶m xa l¹, kho¶ng c¸ch chñ - tí gi÷a TrÇn Quèc TuÊn víi binh sÜ. - §¹t hiÖu qu¶ cao trong giao tiÕp. - T¨ng søc biÓu c¶m cho VB nghÞ luËn. 2.Bài tập 2: a. Vai x· héi cña «ng gi¸o vµ l·o H¹c, trong cuéc tho¹i: + Về địa vị xã hội: Ông giáo (trí thức) có địa vị cao hơn lão Hạc (nông dân). + Về tuổi tác: Lão Hạc có vị trí cao hơn «ng gi¸o. b) Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc: - Lời lẽ: ôn tồn. - Cö chØ: N¾m lÊy c¸i vai gÇy. - C¸ch x­ng h«: cô – t«i, «ng con m×nh. c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông giáo: ông giáo, dạy (nói), chúng mình, nói đùa thế. - Chi tiÕt thÓ hiÖn t©m tr¹ng kh«ng vui vµ sù gi÷ ý cña l·o H¹c: c­êi ®­a ®µ, c­êi g­îng, nãi ®ïa thÕ, ®Ó khi kh¸c. * Lêi nãi, cö chØ, c¸ch x­ng h« cña «ng gi¸o vµ l·o H¹c t¹o nªn cuéc trß chuyÖn võa t«n kÝnh, võa th©n t×nh, ph¶i ®¹o. 3. Bµi tËp 3 Yªu cÇu: - ViÕt mét cuéc héi tho¹i. - Ph©n tÝch vai x· héi cña ng­êi tham gia héi tho¹i. - C¸ch ®èi xö thÓ hiÖn qua: + lêi tho¹i. + cö chØ th¸i ®é kÌm theo lêi.