Bài giảng Tiếng Việt tiết 101: Hoán dụ

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ HỘI GIẢNG CẤP TRƯỜNG TRƯỜNG: THCS NGUYỄN TRỌNG KỶ GV:NGUYỄN THỊ NGỌC TÂM NĂM HỌC:2011-2012 Kiểm tra bài cũ. Đối chiếu sự vật này với sự vật khác. Gọi hoặc tả con vật,cây cối bằng những từ ngữ dùng gọi tả con người. Gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác có nét tương đồng với nó. Cả ba ý trên. Đọc và trả lời bằng cách chọn câu đúng nhất. Ẩn dụ là biện pháp tu từ: Gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác có nét tương đồng với nó. KiỂM TRA BÀI CŨ. Câu thơ sau đây tác giả sử dụng biện pháp tu từ gì? Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai Nhân hóa So sánh Không có biện pháp nào Ẩn dụ ( HoàngTrungThông) Ẩn dụ TIEÁT: 101 I.Bài học: -Áo nâu -> -Áo xanh -> Tìm hiểu ví dụ: *) VD1:(sgk/82) Người nông dân Người công nhân Người dân sống ở nông thôn Người dân sống ở thị thành =>lấy dấu hiệu sự vật để gọi sự vật -Nông thôn-> =>lấy vật chứa đựng gọi vật bị chứa đựng -Thị thành *)VD2(sgk/83) Người lao động - Bàn tay =>lấy bộ phận để chỉ toàn thể *)VD 3:(sgk/83) Một v à ba Sức mạnh đoàn kết =>Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng VD2: Bàn tay ta làm nên tất cả, Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. (Hoàng Trung Thông) Bàn tay Người lao động Bộ phận Toàn thể VD3: Một cây làm chẳng nên non Ba cây chụm lại nên hòn núi cao Một v à ba  số lượng ít v à nhiều 1.Khái niệm: VD1: Áo nâu liền v ới áo xanh Nông thôn cùng v ới thị thành đứng lên. I/Hoán dụ là gì? 1.Khái niệm: Tìm hiểu v í dụ: *) VD1: *) VD2: *) VD3: =>Gọi tên sự vật này bằng tên sự vật khác, có quan hệ gần gũi. 2.Tác dụng: Ví dụ:( cách 2 ) Nông dân cùng v ới công nhân Người dân sống ở nông thôn cùng v ới nhữ ng người dân sống ở thành thị đứng lên đánh giặc Ví dụ:(cách 1) Áo nâu liền v ới áo xanh Nông thôn cùng v ới thị thành đứng lên. (Tố Hữ u) So sánh hai cách diễn đạt trên,cách nào hay hơn?vì sao? Nhằm tăng sức gợi hình,gợi cảm cho sự diễn đạt. *).Ghi nhớ : ( SGK/82 ) => 4 kiểu hoán dụ. VD1(sgk/82) Gợi hình ảnh nhân dân cả nước đứng lên đánh giặc. - Nhằm taêng söùc gôïi hình, gôïi caûm cho söï dieãn ñaït. - Hoaùn duï laø goïi teân söï vaät, hieän töôïng, khaùi nieäm baèng teân cuûa moät söï vaät, hieän töôïng, khaùi nieäm khaùc coù quan heä gaàn guõi vôùi noù. I. Hoán dụ là gì? =>Các kieåu hoaùn duï : 4 kieåu 2/Taùc duïng: 1/ Khaùi nieäm: - Laáy moät boä phaän ñeå goïi toaøn theå - Laáy daáu hieäu cuûa söï vaät ñeå goïi söï vaät - Laáy caùi cuï theå ñeå goïi caùi tröøu töôïng. - Laáy vaät chöùa ñöïng ñeå goïi vaät bò chöùa ñöïng I. Hoaùn duï laø gì? 1/ Caùc pheùp hoaùn duï vaø tác dụng: a. Laøng xoùm ta xöa kia lam luõ quanh naêm maø vaãn quanh naêm ñoùi raùch. Laøng xoùm ta ngaøy nay boán muøa nhoän nhòp caûnh laøm aên taäp theå. ( Hoà Chí Minh) a)( Laøng xoùm – ngöôøi noâng daân ) ->gợi hình ảnh về sự thay đổi cuộc sống của người nông dân ta xưa và nay. I. Hoaùn duï laø gì? II.Luyện tập: BT1: BT1:Hãy đọc và chỉ ra phép hoán dụ trong mỗi câu thơ,câu văn và cho biết tác dụng của phép hoán dụ đó? C. Áo chàm đưa buổi phân li, Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay (Tố Hữu) Áo chàmngười Việt Bắc =>Gợi tả hình ảnh người Việt Bắc,thể hiện tình cảm quân dân thắm thiết. Áo chàm Câu hỏi thảo luận So sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ? Đáp án Buồn trông ngọn cỏ dầu dầu Chân mây mặt nước một màu xanh xanh Bạn ấy có chân trong đội tuyển bóng đá. * AÅn duï: * Hoaùn duï: Gọi tên sự v ật, hiện tượng này bằng tên sự v ật,hiện tượng khác. -Quan hệ tương đồng: +phẩm chất +Cách thức +Hình thức +Cảm giác -Quan hệ gần gũi: +Bộ phận-toàn thể +Dấu hiệu sự vật-sự vật +Vật chứa đựng-vật bị chứa đựng +Cụ thể-trừu tượng So sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ? CẢ NHÀ VUI VẺ Củng cố Câu 1:Hãy trình bày tác dụng của hoán dụ: Nhằm tăng sức gợi hình,gợi cảm cho cách diễn đạt. Câu 2:Hãy chỉ ra phép hoán dụ trong câu thơ sau: Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu Trái tim lầm chỗ để trên đầu trái timgợi tình cảm, đầubiểu hiện của lí trí. Câu 3:Hoán dụ là gì? Là gọi tên sự vật,hiện tượng,khái niệm này bằng tên sự vật,hiện tượng,khái niệm khác có quan hệ gần gũi. Chúc mừng bạn,bạn được 2 điểm thưởng. Câu 4: BẠN CHỌN ĐƯỢC Ô MAY MẮN Câu 5:Tìm phép hoán dụ trong câu thơ sau đây: Bóng hồng nhác thấy nẻo xa, Xuân lan,thu cúc mặn mà cả hai. Hình ảnh hoán dụ: Bóng hồngChỉ người con gái mặc váy áo màu hồng(Chỉ chung cho người con gái chưa chồng,phong tục ngày xưa ở Trung Quốc) Câu 6: Tìm phép hoán dụ của câu thơ sau: Đầu xanh có tội tình gì Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi. Hình ảnh hoán dụ: +Đầu xanh: Chỉ người tuổi còn trẻ. +Má hồng: Chỉ người con gái trẻ đẹp. - Câu 7: BẠN CHỌN ĐƯỢC Ô MAY MẮN CHÚC MỪNG BẠN,BẠN ĐƯỢC 2 ĐiỂM THƯỞNG Câu 8: Biện pháp tu từ hoán dụ ta thường gặp ở đâu? Ta thường gặp trong văn thơ và trong lời ăn tiếng nói hàng ngày. CUÛNG COÁ : Trình bày nội dung bài học bằng bản đồ tư duy 4 KiỂU HOÁN DỤ KHÁI NiỆM TÁC DỤNG HOÁN DỤ *)HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: Học bài: -Hoán dụ là gì? - các kiểu hoán dụ thường gặp. - Hoàn chỉnh phần bài tập vào vở. Chuẩn bị bài: “Tập làm thơ bốn chữ” -Xem kĩ phần đọc thêm về thơ bốn chữ sau bài Lượm ( trang 77 ). -Sưu tầm bài thơ,đoạn thơ bốn chữ và chỉ ra những chữ cùng vần với nhau.