Bài giảng Tây tiến_ Quang Dũng

TÂY TIẾN QUANG DŨNG TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGUYỄN DU -DAKLAK GIẢNG VĂN LỚP 12 – TIẾT 23-24 GIÁO VIÊN : TRẦN THỊ HẠNH A/ Đọc hiểu văn bản: 1. Tác giả: (1921-1988) - Tên thật là Bùi Đình Diệm. - Quê quán: Phượng Trì – Đan Phượng – Hà Tây.- Thơ QD vừa hồn nhiên vừa tinh tế, mang vẻ đẹp hào hoa phóng khoáng đậm chất lãng mạn _ Là một nghệ sĩ đa tài : vẽ tranh , viết văn , làm thơ ,sáng tác nhạc Tác phẩm chính : Rừng biển quê hương Đường lên Châu Thuận Rừng về xuôi, Mây đầu ô Những tác phẩm đều biểu hiện cá tính phong cách nghệ sĩ 2/ Tác phẩm : a) Hoàn cảnh sáng tác : Tây Tiến là tên một đơn vị bộ đội được thành lập năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Lào – Việt. Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội, họ sống và chiến đấu trong hoàn cảnh thiếu thốn và gian khổ. Ngày ấy(1947) Quang Dũng là đại đội trưởng, đầu năm 1948 anh chuyển sang đơn vị khác…Ngồi ở Phù Lưu Chanh ( Hà Đông ) nhớ đơn vị cũ, anh sáng tác bài thơ Ban đầu bài thơ có tên là “Nhớ Tây Tiến” , sau đó tác giả bỏ đi chữ “nhớ” còn lại là TÂY TIẾN b) Bố cục : 14 câu đầu :Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội 8 câu tiếp : Núi rừng Tây Bắc duyên dáng mĩ lệ 12 câu cuối : Chân dung người lính Tây Tiến Câu hỏi : Vì sao đến đoạn 3 chân dung người lính mới xuất hiện ? Cấu trúc ấy đem lại hiệu quả nghệ thuật như thế nào ? Cấu trúc theo diễn biến tự nhiên theo nỗi nhớ nhà thơ QD nhớ khung cảnh chiến trường ,nhớ những nơi mình đã đi qua rồi nhớ đồng đội… Điều quan trọng là QD muốn tạo một cái nền thiên nhiên dữ dội để tương ứng với tính cách dữ dội phi thường của người lính , cũng như vẻ mĩ lệ duyên dáng gợi lên tâm hồn hào hoa của người lính Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội B/Hướng dẫn khám phá tìm hiểu văn bản : 1/ Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội Nhớ chơi vơi Từ chỉ tâm trạng nỗi nhớ mông lung chập chờn – là nỗi nhớ trừu tượng khó nắm bắt Các tên bản tên mường những địa danh lạ tai : Sài Khao , Mường Lát , Pha Luông , Mường Hịch…… Gợi sự nhớ thương và để lại ấn tượng về sự xa xôi heo hút hoang dã thâm sơn cùng cốc DỐC LÊN KHÚC KHUỶU DỐC THĂM THẲM Các từ láy : khúc khuỷu ,thăm thẳm, heo hút đặc tả gian khổ gian truân của nẻo đường hành quân Dốc khúc khuỷu 3 thanh trắc đi liền nhau gợi tả hình ảnh núi rừng hiểm trở gập ghềnh Dốc thăm thẳm như dẫn đến vực sâu Câu thơ rắn rỏi nét vẽ gân guốc tạo hình Súng ngửi trời Mũi súng được nhân hóa- cường điệu Đỉnh núi mù sương cao ngất hình ảnh giàu chất thơ mang vẻ đẹp cảm hứng lãng mạn Chữ dùng tinh nghịch mang chất hồn nhiên Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống Hình tượng thơ cân xứng hài hòa tạo thành 2 vế tiểu đối vừa tả độ cao vừa tả độ sâu- sự hiểm trở trùng điệp Chiều chiều oai linh thác gầm thét tiếng thác gào như man dại giữa đại ngàn , tiếng gầm thét như rung chuyển cả rừng chiều Thiên nhiên được miêu tả bằng bút pháp HT : đèo cao + vực sâu+ dốc đứng + thác gào+ cọp dữ Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi Mai Châu mùa em thơm nếp xôi Những câu thơ toàn thanh bằng nét vẻ mềm mại gợi sự êm dịu ấm áp Sơ kết : Núi rừng Tây Bắc vừa hùng vĩ , dữ dội lại vừa thơ mộng trữ tình đoạn thơ được viết bằng cảm hứng lãng mạn 2/ Núi rừng Tây Bắc duyên dáng mĩ lệ a/ Cảnh đêm liên hoan : Aùnh sáng + màu sắc + Âm thanh Aùnh lửa đuốc xiêm áo lộng lẫy tiếng khèn Thế giới ánh sáng vũ điệu âm thanh rất thực rất mộng và rất ảo Hai chữ: “Kìa em” diễn tả tâm trạng vừa sung sướng vừa ngạc nhiên vừa say mê Cô gái hiện ra trong điệu múa vừa e thẹn ,vừa tình tứ hồn thơ lãng mạn của QD như được chấp cánh, bởi vẻ đẹp của con người và cảnh vật nơi đây Kỉ niệm kháng chiến + tình dân quân .Vẻ đẹp thơ mộng đầy sức lôi cuốn , thiên nhiên và con người được nhìn bằng đôi mắt lãng mạn DOANH TRẠI BỪNG LÊN HỘI ĐUỐC HOA NGƯỜI ĐI CHÂU MỘC CHIỀU SƯƠNG ẤY CĨ THẤY HỒN LAU NẺO BẾN BỜ b/ Cảnh sông nước: Không gian dòng sông vào buổi chiều Chiều sương + dòng sông + hồn lau Mênh mang mờ ảo, lặng lờ hoang dại- đậm sắc màu cổ tích Hồn lau Vẻ đẹp của thiên nhiên Phần thiêng liêng cảnh vật Ẩn chứa linh hồn sâu nặng Hoa đong đưa Tình tứ làm duyên làm dáng , hoa như có linh hồn Đoạn thơ được viết bằng cảm hứng lãng mạn , tất cả tạo ra vẻ đẹp lung linh huyền ảo như một bức tranh lụa tinh tế tài hoa 3/ Chân dung người lính Tây Tiến : Người lính Tây Tiến Đoàn binh không mọc tóc Từ “ không” phủ định bất chấp bất cần sá gì mái tóc Phủ định để khẳng định- sự ngang tàng kiêu bạc và tếu táo Quân xanh màu lá Xanh màu áo , xanh cành lá ngụy trang , màu da xanh xao bệnh tật Cách miêu tả kì dị khác thường tạo ra nét độc đáo Gợi cả một đoàn chiến binh có khí thế ra trận át đi vẻ ốm yếu Tóc rụng + da xanh Dữ oai hùm mỗi từ tạo ra sức mạnh dữ dằn+ oai phong+ lẫm liệt Đôi mắt trừng : chữ trừng được xem là nhãn tự , ánh mắt đầy giận dữ và nẩy lửa bộc lộ sự can cường mạnh mẽ NÉT ĐẸP CỦA HÀO HÙNG LẪM LIỆT Tả quân ốm mà không yếu , nói HT mà lại nghiêng về lãng mạn , có tóc rụng có da xanh nhưng ấn tượng được lưu giữ lại là DỮ OAI HÙM Xanh màu lá / dữ oai hùm lối so sánh cân bằng tạo ra khí phách “…Đêm mơ HN dáng kiều thơm.” ĐÊM MƠ HÀ NỘI DÁNG KIỀU THƠM Nét đẹp tâm hồn đa cảm lãng mạn Biết căm thù nhưng cũng biết yêu thương Cái tôi hào hoa thanh lịch Tây Tiến là những người lính kinh thành xuất thân từ thanh niên trí thức rất kiêu hùng và cũng rất lãng mạn Người lính của Quang Dũng đẹp một cách hiên ngang hào hoa và lãng mạn Ngay trong cái chết QD cũng nói bằng những dòng thơ rất trang trọng Rải rác biên cương mồ viễn xứ Câu thơ 7 chữ / 5 từ Hán Việt gợi không khí trang nghiêm thiêng liêng cổ kính Thể thơ 7 chữ không theo luật Đường mà như thể Hành gân guốc trầm buồn 3 từ “mồ viễn xứ ” Âm điệu bi tráng trầm hùng xoáy vào lòng người đọc sự nhức nhối xót xa Aùo bào Tạo sự liên tưởng người chinh phu ra đi …. Gợi nhớ vẻ đẹp tráng sĩ xưa… Một cách nói làm sang – tạo ra cái chết sang trọng cho người chiến sĩ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh Như một lời thề Như một lời tâm niệm Lí tưởng xả thân quên mình Người lính chấp nhận hi sinh không suy bì , không tính toán hơn thiệt cho bản thân mình – biết sống đẹp – biết hiến dâng đời xanh cho tổ quốc khi cần Người lính vừa mang vẻ đẹp tráng sĩ xưa Vẻ đẹp của một thế hệ thanh niên yêu nước anh hùng thời kháng chiến chống Pháp “ một đi không hẹn ngày về”à Vẻ đẹp nay là “ quyết tử cho tổ quốc quyết sinh” Từ ngữ nói về cái chết : Bỏ quên đời , mồ viễn xứ , về đất , hồn về….. Về đất : về với đất , ngả vào lòng đất mẹ , đất mẹ dang tay đón anh về Chữ “ Về ” nói lên thái độ nhẹ nhõm ngạo nghễ của người lính đi vào cõi chết Sông Mã gầm lên khúc độc hành Giọng thơ trầm chậm buồn Khúc nhạc tiễn biệt , lời ai điếu trầm hùng âm hưởng bài hát “Hồn tử sĩ” Từ mạnh mẽ tạo âm vang , vừa dữ dội vừa hào hùng Bi mà vẫn hùng Thấm đẫm tinh thần bi tráng Hệ thống từ vựng nói về cái chết Câu hỏi : Vì sao QD nói nhiều về cái bi lại không bi lụy mà là bi tráng ? VÌ XANH MÀU LÁ VẪN DỮ OAI HÙM GIAN KHỔ THIẾU THỐN ÁO BÀO SANG TRỌNG MỒ VIỄN XỨ CHẲNG TIẾC ĐỜI XANH Bi ở thiếu thốn gian nan bệnh tật – ở cái chết rình rập khắp nơi Tráng ở tinh thần ở ý chí , nói gian khổ để đề cao chiến thắng , nói hi sinh để nâng cao hình ảnh người lính Không hẹn ước  Thăm thẳm một chia phôi  Mùa xuân ấy có bạn bè có đồng đội có những kỉ niệm kháng chiến Hồn về  chẳng về  tinh thần quyết chí ra đi, không ngày trở về, khẳng định thêm ý niệm : một đi không hẹn ngày trở về gợi cả một chặng đường gian lao của đoàn quân Tây Tiến. yÙ kết bài thơ là sự tiến lên – đi tiếp. Giọng thơ chậm buồn + ý thơ vẫn hào hùng 4 Câu thơ khẳng định nét đẹp tinh thần người lính – hướng tới cái cao cả sẵn sàng hi sinh vì tổ quốc III/ CHỦ ĐỀ : Bài thơ khắc họa hình ảnh người lính hào hùng mà hào hoa, trên cái nền rừng núi TB hùng vĩ mĩ lệ và duyên dáng Kết luận : Bài thơ có dáng dấp riêng – đáng yêu vì QD chân thành viết về đồng đội , 2 cảm hứng LM và tinh thần bi tráng luôn gắn bó với nhau cộng hưởng với nhau để làm nên linh hồn , sắc diện của bài thơ và tạo ra vẻ độc đáo của thi phẩm ĐỀ BÀI ÔN LUYỆN : TRẦN LÊ VĂN NHẬN XÉT : “ Bài thơ Tây Tiến có phảng phất nét buồn – nét đau thương nhưng đó là cái buồn bi tráng chứ không bi lụy . Vả lại tả cái bi để làm nổi rõ cái tráng cũng là cách vẻ mây nẩy trăng trong thơ trong hoạ trong nghệ thuật ‘ Trình bày cảm nhận của em qua lời nhận xét trên