Bài giảng Tập làm văn Phương pháp tả cảnh

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HUYỆN TÂN UYÊN TRƯỜNG THCS LẠC AN NGỮ VĂN 6; TIẾT 88 BÀI: PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNH Giáo viên dự thi: Nguyễn Thị Phương Thảo Tập làm văn Ôn lại kiến thức cũ: Câu hỏi: Thế nào là văn miêu tả? Trả lời: Văn miêu tả là loại văn nhằm giúp người đọc, người nghe hình dung ra đặc điểm, tính chất nổi bật của một sự vật, sự việc, con người, phong cảnh… làm cho những điều đó hiện lên trước mắt người đọc, người nghe.Năng lực quan sát của người viết thường được bộc lộ rõ nhất. Trả lời: Muốn miêu tả được, trước hết phải biết quan sát, nhận xét, tưởng tượng, ví von, so sánh… để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật. Câu hỏi: Muốn miêu tả được em phải làm gì? Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản a Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Võ Quảng) Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản a Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tường đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. Văn bản miêu tả nhân vật nào? Tác giả miêu tả động tác và ngoại hình của dượng Hương Thư như thế nào? Tại sao có thể nói, qua hình ảnh nhận vật dượng Hương Thư, ta có thể hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở khúc sông có nhiều thác dữ? Vì qua những nét tiêu biểu về động tác và ngoại hình của dượng Hương Thư đang vượt thác: mạnh mẽ, nhanh nhẹn, chống chọi vượt qua thác dữ, có thể hình dung ra cảnh vật ở đây. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản a Thông qua tả người:động tác, ngoại hình -> Hình dung ra cảnh vật. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản a Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền cố lấn lên. Dượng Hương Thư như một pho tường đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì lên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. Văn bản sử dụng biện pháp tu từ gì? -> So sánh. -> Làm tăng sức gợi hình gợi cảm, làm nổi bật đối tượng miêu tả ( Dượng Hương Thư, cảnh vật ở khúc sông có nhiều tác dữ) Nêu tác dụng của biện pháp tu từ này. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản a * Văn bản b Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ…loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. (Đoàn Giỏi) Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản b Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ…loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. Văn bản tả cảnh gì? Người viết quan sát cảnh vật khi đang ở đâu? -> Cảnh dòng sông Năm Căn -> Ngồi trên thuyền xuôi từ kênh ra sông. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản b Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ…loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. Tả cảnh dưới dòng sông tác giả lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu nào? Tả cảnh hai bên bờ sông, tác giả lựa chọn những chi tiết nào? Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản b Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ…loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai. Cảnh được tả theo thứ tự nào? -> Từ dưới lên trên, từ gần đến xa. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản b Để tả được cảnh trong văn bản b tác giả đã làm gì? - Xác định đối tượng miêu tả: dòng sông Năm Căn và cảnh rừng đước hai bên bờ. - Quan sát và lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu: sông mênh mông, nước, cá, rừng đước, cây đước. - Trình bày những điều quan sát theo một thứ tự: từ dưới lên trên, từ gần đến xa, từ khái quát đến cụ thể. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản b Vậy muốn tả cảnh ta cần làm gì? - Xác định đối tượng miêu tả. - Quan sát và lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu. - Trình bày những điều quan sát theo một thứ tự: từ dưới lên trên, từ gần đến xa… Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản c: ( sgk 45-46) Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản c: ( sgk 45-46) Em hãy chỉ ra bố cục của văn bản và tóm tắt ý chính của mỗi phần. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Đoạn c: ( sgk 45-46) Mở bài: “Luỹ làng-> màu của luỹ” -> Giới thiệu khái quát về luỹ tre làng. Thân bài: “Luỹ ngoài cùng->không rõ!...” -> Lần lượt miêu tả cụ thể ba vòng tre của luỹ làng:( luỹ ngoài cùng, luỹ giữa, luỹ trong cùng) Kết bài: “Dưới gốc tre->tình mẫu tử?...” ->Phát biểu cảm nghĩ và nhận xét về loài tre. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản c: ( sgk 45-46) Em hãy nêu thứ tự miêu tả của văn bản? -Từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) * Văn bản c: ( sgk 45-46) Từ bố cục của văn bản này em hãy nêu bố cục của bài văn tả cảnh nói chung Mở bài: giới thiệu cảnh được tả; Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự; Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó. Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) Dàn bài tả cảnh khó chi. Mở bài giới thiệu cảnh gì? Ở đâu? Lúc nào thấy nó kể mau? Thân bài nhiều đoạn trước sau cùng làm: - Một là tả cảnh vật chung. Nhìn xa, thoáng thấy hình dung thế nào? - Hai là chi tiết ra sao? Tả theo thứ tự thế nào cho xuôi. Gần xa tả kĩ đầu đuôi Âm thanh, hoạt động, vật, người tả ra. Kết bài cảm tưởng của ta Khi nhìn cảnh vật lòng ta thế nào? Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh Đọc các văn bản, tìm hiểu: ( sgk /45) 2. Ghi nhớ: ( sgk/47) II. Luyện tập: ( sgk/47-48) Thảo luận theo bàn( 6 phút) Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh II. Luyện tập: ( sgk/47-48) Nhóm 1 : Bài tập 1 ( sgk /47) Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào? Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh tiêu biểu nào? Em định tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào? Nhóm 2, 3: Bài tập 2( sgk /47) - Chọn thứ tự tả thích hợp ở phần thân bài, viết một đoạn văn trong phần thân bài miêu tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi Nhóm 4: Lập dàn bài (ngắn gọn) cho bài văn: “Tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi”. Thảo luận theo bàn: 6 phút Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh II. Luyện tập: ( sgk/47-48) Nhóm 1 : Bài tập 1( sgk /47) Trả lời câu hỏi a, b Câu a. Có thể chọn hững hình ảnh cụ thể, tiêu biểu:cô giáo, không khí lớp, quang cảnh chung của phòng học ( bảng, tường, bàn ghế…), các bạn ( tư thế, thái độ, công việc chuẩn bị viết bài…), cảnh viết bài, cảnh ngoài sân, tiếng trống,… Câu b.Có thể tả theo thứ tự: không gian ( từ phía trên bảng, xuống dưới lớp; từ ngoài vào trong lớp học; không khí chung của lớp đến bản thân người viết…) hoặcthứ tự thời gian: đầu tiết, trong tiết, cuối tiết… Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh II. Luyện tập: ( sgk/47-48) Nhóm 2,3: Bài tập 2( sgk /47):Chọn thứ tự tả thích hợp ở phần thân bài, viết một đoạn văn trong phần thân bài miêu tả quang cảnh giờ ra chơi Có thể tả theo thứ tự không gian: từ xa đến gần ( cảnh học sinh chơi đùa ở cổng trường, giữa sân trường, gần cửa lớp…) Có thể tả theo thứ tự thời gian: trước giờ ra chơi, trong giờ ra chơi và sau giờ ra chơi. Đoạn văn: Các bạn ùa ra từ khắp các cửa lớp như đàn ong vỡ tổ. Các trò chơi được bày ra thật náo nhiệt:xa xa, một nhóm bạn nam đang đá cầu, những quả cầu xanh đỏ bay lên, bay xuống thật nhịp nhàng, đẹp mắt, dưới bóng mát cây bàng một nhóm bạn nữ đang trò chuyện vui vẻ, chốc chốc thì rộ lên tiếng cười đùa, lại đuổi bắt nhau… Tập làm vănPhương pháp tả cảnh I. Phương pháp viết văn tả cảnh II. Luyện tập: ( sgk/47-48) Nhóm 4: Bài tập 3( sgk /47-48): Dàn ý: Mở bài: Giới thiệu chung về quang cảnh giờ ra chơi. Thân bài: lần lượt tả quang cảnh giờ ra chơi theo một thứ tự nhất định: - Trước giờ ra chơi: sân trường yên tĩnh, vắng vẻ - Trong giờ ra chơi: Các bạn ùa ra sân: ồn ào, náo nhiệt. - Sau giờ ra chơi: vắng lặng Kết bài : cảm tưởng của em về giờ ra chơi Khi viết bài tập làmvăn tả cảnh cần chú ý: - Quan sát, chọn những chi tiết tiêu biểu để miêu tả cụ thể,xác thực, biết tưởng tượng, so sánh và tả theo một thứ tự thích hợp. - Lựa chọn từ ngữ miêu thích hợp có tính gợi hình, gợi cảm ( sử dụng phép so sánh, nhân hoá thích hợp) Các dạng văn miêu tả trong chương trình lớp 6: -Tả cảnh Tả người Miêu tả sáng tạo - Học thuộc phần ghi nhớ. Làm tiếp bài tập: Bài tập 1- câu c (sgk/trang 47), Bài tập 3( sgk/47) - Soạn bài mới: Buổi học cuối cùng + Tóm tắt văn bản + Trả lời câu hỏi phần Đọc- hiểu văn bản. Viết bài tập làm văn số 5- Văn tả cảnh (làm ở nhà) Đề bài:Em hãy tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi. (Thời gian nộp bài: thứ sáu tuần sau, ngày:1/2/2013) Hướng dẫn về nhà