Bài giảng Rừng xà nu

RỪNG XÀ NU NGUYỄN TRUNG THÀNH TRƯỜNG THPT CHUYÊN NGUYỄN DU- DAKALK NGỮ VĂN LỚP 12 - TIẾT 58-59-50 GIÁO VIÊN : TRẦN THỊ HẠNH A/ Tìm hiểu về tác giả : - Tên thật : Nguyễn văn Báu - Quê quán : Thanh Bình - Quảng Nam - 1950 gia nhập quân đội Trải qua hai cuộc khánh chiến chống Pháp và chống Mỹ nhà văn chủ yếu hoạt động ở Tây Nguyên Ông có vốn hiểu biết sâu sắc và gắn bó mật thiết với cảnh vật con người Tây Nguyên Bút danh : Nguyên Ngọc - Nguyễn trung Thành Tác phẩm : Đất nước đứng lên , Mạch nước ngầm , Rừng Xà Nu , Đường chúng ta đi….. B/ Tìm hiểu về tác phẩm : I/Hoàn cảnh sáng tác : Tháng 3 -1965 khi đế quốc Mỹ ồ ạt đổ quân vào miền Nam Việt Nam , truyện được đưa vào tập truyện và kí “ Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc II/ Tóm tắt cốt truyện : Nhân vật chính trong truyện là Tnú , được cán bộ CM dạy chữ , giác ngộ Tnú trở thành một trong những người lãnh đạo dân làng đứng lên chiến đấu . Bọn giặc tràn đến , đàn áp , khủng bố dân làng , bắt Mai- vợ Tnú cùng đứa con vừa được một tháng tuổi , với mưu đồ bắt được người lãnh đạo là Tnú.. Chứng kiến cảnh vợ con bị hành hạ , đánh đập dã man , quên cả lời ngăn cản Tnú nhảy xổ vào để cứu nhưng không được . Anh bị địch bắt , tẩm nhựa Xà Nu 10 đầu ngón tay của anh và đốt .. Căm thù đã dẫn đến điểm đỉnh cả làng Xô Man đã đứng lên , cứu Tnú tiêu diệt lũ ác ôn . Sau đó Tnú gia nhập lực lượng và 3 năm sau anh được nghĩ phép về thăm làng . Đêm đó cả làng tập trung ở nhà Ưng đón anh và nghe cụ Mết kể lại những trang sử hào hùng của làng và của Tnú.. Hôm sau Tnú rời làng ra đi trước cánh rừng Xà Nu nối tiếp nhau chạy dưới chân trời. III/ Hướng dẫn khám phá tìm hiểu văn bản 1/ Hình tượng cây Xà Nu : Trong tác phẩm có 2 hình tượng song song cùng tồn tại : Rừng Xà Nu và dân làng Xô Man … Em biết gì về cây Xà Nu ? Là loại cây cùng họ với cây : Tùng , Bách , Thông , Phi Lao .. Đây là loại cây khoẻ , giàu sức sống , có thể sinh sôi rất nhanh cả ở những nơi khí hậu khắc nghiệt , đồi núi khô cằn…. CÂY XÀ NU CỦA NÚI RỪNG TÂY NGUYÊN Cây Xà Nu có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống con người Tây Nguyên ? a/ Cây Xà Nu gắn bó với cuộc sống con người Tây Nguyên : Là loại cây đặc thù tiêu biểu cho miền đất Tây Nguyên , tạo bối cảnh hùng vĩ và hoang dã Người TN gắn bó mật thiết với cây Xà Nu :sinh ra dưới tán Xà Nu , lớn lên , lam làm , sinh hoạt bên cây Xà Nu , yêu đương hẹn hò ở dưới gốc Xà Nu và chết thì yên nghĩ dưới những cánh rừng Xà Nu bạt ngàn ….. Cây Xà Nu gần gũi với đời sống của người dân Xô Man , là chứng nhân của những sự kiện quan trọng xảy ra với họ trong cuộc kháng chiến … * To lớn vững chãi thẳng thắn , sinh sôi nảy nở khoẻ ,cành lá xum xuê bất chấp giá rét giông bão ….. Tả thực + nhân hoá + tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xô Man : kiên cưòng bất khuất… * Cạnh cây Xà Nu mới ngã gục đã có 4 , 5 cây con khác mọc lên , ngọn xanh rờn , hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời… Tượng trưng cho sức chịu đựng ghê gớm + sức sống mãnh liệt * Có những cây bị thưong…nhựa ứa ra thơm ngào ngạt …vết thương chóng lành..vượt lên rất nhanh.. Tượng trưng cho các thế hệ người dân Tây Nguyên nối tiếp nhau đánh giặc giữ làng.. ( Mai chết có Dít ..Anh Quyết hi sinh có Tnú thay thế ) b/ Cây Xà Nu tượng trưng cho phẩm chất và số phận con người TN : “ Rừng Xà Nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho dân làng” Cây Xà Nu + rừng Xà Nu gắn bó với con người từ bao đời nay , cùng với con người đánh giặc giữ làng Rừng Xà Nu tiêu biểu cho sức sống bất diệt và tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân Tây Nguyên Sơ kết : Hình ảnh cây Xà Nu nổi bật xuyên suốt tác phẩm là một biểu tượng nghệ thuật đẹp , giàu giá trị thẩm mỹ , góp phần làm nổi bật chủ đề và tạo không khí Tây Nguyên , chất TN độc đáo… Miêu tả cây Xà Nu trong sự : so sánh đối chiếu , nhân hoá , ẩn dụ , tượng trưng.. 2/ Các nhân vật tiêu biểu của dân làng Xô Man : a/ Nhân vật cụ Mết : - Cụ già 60 tuổi : mắt sáng , râu dài tới ngực , bàn tay nặng trịch như kiềm sắt, ngực căng , tiếng nói ồ ồ dội vang .. Toát ra nét đẹp quắc thước , cứng cõi , lẫm liệt mạnh mẽ.. - Già làng có uy tín và được kính trọng - Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ là phải đánh lâu dài - Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranh Nhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , là điểm tựa vững chắc cho thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ Sơ kết : Nhân vật được xây dựng bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn , cụ Mết tượng trưng cho lịch sử , cho truyền thống hiên ngang bất khuất , cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Man b/ Nhân vật Tnú : - Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ , được chăm sóc nuôi dưỡng bởi bàn tay dân làng Xô Man “ Đời nó khổ , nhưng bụng dạ nó sạch như nước suối làng ta ” - Tính cách : gan góc , táo bạo , dũng cảm ( từ nhỏ đã tiếp tế liên lạc , bảo vệ cán bộ ) - Dũng cảm trung thành với cách mạng - Giàu tình thương đối với mọi người : với vợ con , với dân làng , với quê hương…( chi tiết nghe tiếng chày rộn rã , ngụm nước suối ngọt lành) - Có tính kỉ luật cao ( về phép và trả phép đúng hạn ) Nhân vật Tnú được xây dựng qua hình ảnh đôi bàn tay khi còn lành lặn học chữ vụng về , đập đá vào đầu tự trừng phạt vì học chậm … Khi bị bắt bị tra hỏi đặt tay lên bụng mình “ cộng sản ở đây này …” Khi bị tra tấn giặc tẩm dầu Xànu và đốt 10 đầu ngón tay nghiến răng chịu đựng.. Chứng tích tội ác của kẻ thù mà Tnú mang theo suốt đời..ngọn lửa của lòng căm hận , châm bùng ngọn lửa đồng khởi. Anh là cây Xà Nu đã trưởng thành , là thế hệ nối tiếp cha anh , là lực lượng nòng cốt của cuộc chiến đấu hôm nay . Con người có cuộc đời và số phận bi tráng , là hình ảnh con người TN bất khuất . c/ Nhân vật Dít : - Cô gái trẻ giàu nghị lực , là hiện thân và sự tiếp nối của Mai - Gan lì từ nhỏ : từ bé đã tiếp tế liên lạc bị bắt bị đạn bắn quanh người vẫn không sợ - Có bản lĩnh vững vàng và trưởng thành mau lẹ : thay đổi từ hình dạng , lời nói , đến việc làm Nhân vật Dít đặc biệt được xây dựng qua hình ảnh đôi mắt Khi bị khủng khoảng tâm lý đôi mắt mở to trừng trừng nhìn bọn lính Đôi mắt ráo hoảnh - lầm lì không nói gì (trước cái chết bi thảm của chị gái ) Đôi mắt mở to bình thản nghiêm nghị Cô hiện thân cho cây Xà Nu đã trưởng thành và trở thành người lãnh đạo nguyên tắc , bản lĩnh nhưng rất tình cảm với mọi người d/ Nhân vật bé Heng : - Lớp măng non nối tiếp cha ông đánh giặc - Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động - Hình ảnh chú bé “ súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ người lính thực sự” rất có ý nghĩa Tượng trưng cho cây Xà Nu con đầy sinh lực và nhựa sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc chiến đấu dài lâu với kẻ thù Sơ kết : Hình ảnh con người TN với đầy đủ các thế hệ, tiêu biểu cho các phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng , mỗi nhân vật để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc… 3/ Thành công về nghệ thuật : - Cảm hứng sử thi hoành tráng : cách kể trang trọng truyền cho con cháu những trang lịch sử của cộng đồng .. - Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng : cây Xà Nu , 10 ngón tay thành mười ngọn đuốc… - Chất Tây Nguyên rất đậm nét : rừng Xà Nu vừa hùng vĩ vừa hoang dã cảnh sinh hoạt buôn làng .. III/ Chủ đề : Tinh thần đấu tranh , kiên cường bất khuất của tập thể dân làng Xô Man và con đường tất yếu cầm vũ khí đứng lên , đồng khởi giải phóng quê hương