Bài giảng Ngữ văn tuần 12 tiết 58: Ánh trăng

Chọn một đoạn thơ em thích và đọc thuộc đoạn thơ đó. Trong hai câu thơ : “Một ngọn lửa lòng bà luôn ủ sẵn Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng” Vì sao tác giả không dùng từ “bếp lửa” mà lại dùng từ “ngọn lửa” ? “Ngọn lửa” ở đây có ý nghĩa gì ? Điều sâu xa hơn nữa : Bếp lửa bà nhen lên không phải chỉ bằng nhiên liệu bên ngoài ,mà còn chính là được nhen nhóm lên từ ngọn lửa trong lòng bà - ngọn lửa của sức sống,lòng yêu thương,niềm tin. Cho nên từ “Bếp lửa” bài thơ đã gợi đến “ngọn lửa” với ý nghĩa trừu tượng và khái quát : Như thế bà không chỉ là người nhóm lửa,giữ lửa,mà còn là người truyền lửa - ngọn lửa của sự sống ,niềm tin cho các thế hệ mai sau. I / TÌM HIỂU CHUNG : 1/ Tác giả : - Nhà thơ - chiến sĩ . 2/ Tác phẩm : - Sáng tác năm : 1978 Trích “Ánh trăng” Nguyễn Duy được trao giải nhất cuộc thi thơ báo văn nghệ năm 1972-1973 Tập thơ “Ánh trăng” được tặng giải A năm 1984 3/ Đọc & tìm hiểu chú thích: ÁNH TRĂNG Hồi nhỏ sống với đồng với sông rồi với bể hồi chiến tranh ở rừng vầng trăng thành tri kỉ Trần trụi với thiên nhiên hồn nhiên như cây cỏ ngỡ không bao giờ quên cái vầng trăng tình nghĩa Từ hồi về thành phố quen ánh điện, cửa gương vầng trăng đi qua ngõ như người dưng qua đường Thình lình đèn điện tắt phòng buyn-đinh tối om vội bật tung cửa sổ đột ngột vầng trăng tròn Ngửa mặt lên nhìn mặt có cái gì rưng rưng như là đồng là bể như là sông là rừng Trăng cứ tròn vành vạnh kể chi người vô tình ánh trăng im phăng phắc đủ cho ta giật mình. (Nguyễn Duy) a / Bố cục : 3 phần. *Ba khổ thơ đầu : Vầng trăng tình nghĩa *Khổ thơ thứ 4: Trăng hóa người dưng. * Hai khổ cuối : Trăng nhắc nhở tình nghĩa. II/ Phân tích : 1/Vầng trăng tình nghĩa: Đoạn thơ trình bày theo phương thức nào ? Kết hợp giữa tự sự trữ tình. Nơi thành phố hiện đại lắm ánh điện người ta quên ánh trăng , bỗng nhiên trăng xuất hiện làm ùa dậy ở tâm trí nhà thơ bao kỉ niệm: Hồi nhỏ  tuổi thơ .Hồi chiến tranh  người lính .Trăng thành tri kỉ => cuộc sống hồn nhiên , con người với thiên nhiên hòa hợp làm một trong sáng & đẹp đẽ lạ thường . Em cảm nhận gì về mối quan hệ đó ? Trăng hình ảnh của thiên nhiên trong trẻo , tươi mát là người bạn tri kỉ từ tuổi thơ đến khi vào lính  con người gần gũi với trăng => con người đẹp đẽ trong sáng cao thượng => H/ảnh đất nước bình dị , hiền hậu . Mqhệ 2 chiều (thân thiết gần gũi) 2/ Trăng hóa thành người dưng : Tại sao trăng thành người dưng ? Ánh sáng của điện, gương & cuộc sống hiện đại vây bủa con người không có điều kiện mở rộng hồn mình với thiên nhiên gần gũi với thiên nhiên & trăng trở thành người dưng . Em thấy lí do đó như thế nào ? Có phải chuyện của tác giả không ? Trăng đi qua vô tình trong cuộc sống hiện đại & hình như chẳng ai còn quan tâm tới bởi cuộc sống hiện đại gấp gáp , hối hả đâu con thời gian để con người nhớ về quá khứ . 3/ Trăng nhắc nhở tình nghĩa Những từ ngữ nào miêu tả sự xuất hiện đột ngột của trăng ? Cảm xúc của nhân vật trữ tình trước hình ảnh trăng ? Trăng xuất hiện đột ngột => gợi tả niềm vui sướng ngỡ ngàng => cảm xúc rưng rưng : đó là sự thiết tha yêu mến xúc động trước quá khứ lại hiện hình mà nhân chứng gợi nhớ => những kỉ niệm và những năm tháng gian lao nhưng thật ý nghĩa Hình ảnh trăng im phăng phắc gợi suy nghĩ gì ? Hình ảnh "trăng cứ tròn vành vạnh" biểu tượng cho quá khứ nghĩa tình và là vẻ đẹp bình dị vĩnh hằng trong cuộc sống và biểu tượng chiều sâu tư tưởng tượng trưng cho q/khứ đẹp đẻ nguyên vẹn không phai mờ .Vì thế trăng chính là người bạn - là nhân chứng nghĩa tình mà nghiêm khắc đang nhắc nhỡ nhà thơ và mỗi chúng ta: con người có thể vô tình , có thể lãng quên nhưng thiên nhiên , tình nghĩa quá khứ thì luôn luôn tròn đầy , bất diệt. Ánh trăng im phăng phắc nhắc nhà thơ không được quên quá khứ. Nhận xét về kết cấu , giọng điệu bài thơ? Sự kết hợp giữa tự sự & trữ tình + nhịp thơ trôi chảy tự nhiên nhịp nhàng theo lời kể => làm nổi bật chủ đề của t/phẩm Em hãy nêu chủ đề tác phẩm & khái quát ý nghĩa bài thơ Lời nhắc nhở đối với quá khứ gian khổ , tình nghĩa, với thiên nhiên đất nước bình dị. Ánh trăng không còn là câu chuyện cá nhân mà là một thế hệ => thế hệ đã qua trong chiến tranh đang tận hưởng hòa bình và hình như họ đã quên quá khứ... Theo em chủ đề của bài thơ có liên quan đến đạo lý nào của dân tộc ta ? Lá lành đùm lá rách Uống nước nhớ nguồn. Nước chảy đá mòn Tất cả đều sai. b) III/ TỔNG KẾT: Nêu những nét nổi bật của nghệ thuật ?Em cảm nhận gì về giá trị tư tưởng của bài thơ ? Thể thơ 5 chữ & phương thức tự sự kết hợp với trữ tình. Bài thơ thể hiện lời nhắc nhở về những năm tháng gian khổ của cuộc đời người lính qua đó gởi gắm đến người đọc đạo lý " uống nước nhớ nguồn". IV/ LUYỆN TẬP: Có nên đặt bài thơ vào chủ đề miêu tả trăng không ? vì sao ? Trong câu thơ : “Vầng trăng đi qua ngõ” tác giả sử dụng biện pháp tu từ gì So sánh Hoán dụ Ẩn dụ Tất cả đèu sai d) Phép nhân hóa HƯỚNG DẪN HỌC Ở NHÀ: * Học thuộc lòng bài thơ *Phân tích hai câu thơ cuối * Chuẩn bị bài :Tổng kết từ vựng *Tưởng tượng mình là nhân vật trữ tình trong Ánh trăng , em hãy diễn tả dòng cảm nghĩ trong bài thơ thành một bài tâm sự ngắn.