Bài giảng Ngữ văn Lớp 6 - Tiết 101: Hoán dụ

Baøi daïyNhiÖt liÖt chµo mõng c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh!Ngöõ vaên 6KIỂM TRA BÀI CŨTrả lời Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.Thế nào là ẩn dụ? Nêu tác dụng của ẩn dụ?I. Hoán dụ là gì?Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lên. (Tố Hữu)Các từ ngữ in đậm trong câu thơ chỉ ai?- Áo nâu- Áo xanh- Nông thôn- Thị thànhngười công nhânnhững người sống ở nông thônnhững người sống ở thị thànhGiữa áo nâu, áo xanh, nông thôn, thị thành với sự vật được chỉ có mối quan hệ như thế nào?người nông dânI. Hoán dụ là gì?- Áo nâu- Áo xanhngười nông dânngười công nhân- Nông thôn- Thị thànhnhững người sống ở nông thônnhững người sống ở thị thànhI. Hoán dụ là gì?Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lên.- Áo nâu- Áo xanh- Nông thôn- Thị thành người nông dânngười công nhânnhững người sống ở nông thônnhững người sống ở thị thànhThế nào là hoán dụ?Ví dụ 1: Áo nâu liền với áo xanh Nông thôn cùng với thị thành đứng lên.Ví dụ 2: Tất cả nông dân ở nông thôn và công nhân ở thị thành đứng lên.-> Ví dụ 1 hay hơn vì có giá trị biểu cảm.Vì sao cũng cùng một nội dung mà ví dụ 1 lại có giá trị biểu cảm?-> Dùng biện pháp hoán dụ.Nêu tác dụng của biện pháp hoán dụ ?Hãy so sánh cách diễn đạt ở 2 ví dụ sau, cách diễn đạt nào hay hơn? Vì sao?I. Hoán dụ là gì?Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lên. (Tố Hữu)- Áo nâu- Áo xanh- Nông thôn- Thị thànhngười nông dânngười công nhânnhững người sống ở nông thônnhững người sống ở thị thànhEm hãy cho biết thế nào là hoán dụ và nêu tác dụng của nó?Ghi nhớ: Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm bằng tên của một sự vật, hiện tượng, khái niệm khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt. Áo nâu liền với áo xanhNông thôn cùng với thị thành đứng lênÁo nâu -> Người nông dânÁo xanh -> Người công nhânEm hãy chỉ ra mối quan hệ giữa áo nâu, áo xanh với người nông dân, công nhân?Dấu hiệu của sự vật Sự vậtNông thôn - > những người sống ở nông thônThị thành - > những người sống ở thị thànhVật chứa đựngVật bị chứa đựngTìm mối quan hệ giữa chúng?II. Các kiểu hoán dụII. Các kiểu hoán dụ Bàn tay ta làm nên tất cả Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. (Hoàng Trung Thông)Bàn tay ta chỉ ai?Bàn tay ta người lao độngGiữa bàn tay ta và người lao động, từ nào chỉ bộ phận? từ nào chỉ toàn thể?Bộ phậnToàn thể Một cây làm chẳng nên nonBa cây chụm lại nên hòn núi caoMột và ba biểu thị điều gì?Một - > số lượng ít, đơn lẻ.Ba - > số lượng nhiều, đông đảocụ thể trừu tượngGiữa một và ba với sự vật được chỉ có mối quan hệ giữa chúng như thế nào?II. Các kiểu hoán dụNgày Huế đổ máuChú Hà Nội vềTình cờ chú cháuGặp nhau Hàng BèTừ đổ máu gợi em liên tưởng đến điều gì?Đổ máu - > Chiến tranhVậy, đó là mối quan hệ gì?Dấu hiệu của sự vậtSự vậtII. Các kiểu hoán dụII. Các kiểu hoán dụTừ những ví dụ đã phân tích ở phần I và phần II, hãy liệt kê một số kiểu quan hệ thường được sử dụng để tạo ra phép hoán dụ ?Bài tập 2:Em hãy so sánh sự giống và khác nhau giữa ẩn dụ và hoán dụ?- Gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác. - Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.Dựa vào quan hệ tương đồng ( liên tưởng ). Cụ thể là tương đồng về : - hình thức; - cách thức thực hiện;- phẩm chất;- cảm giác. Dựa vào quan hệ tương cận, gần gũi. Cụ thể : - bộ phận – toàn thể;- vật chứa đựng- vật bị chứa đựng; - dấu hiệu của sự vật - sự vật;- cụ thể - trừu tượng. Ẩn dụHoán dụGiốngKhácIII. Luyện tập:Bài tập 1: Chỉ ra phép hoán dụ trong những câu thơ, câu văn sau và cho biết mối quan hệ giữa các sự vật trong mỗi phép hoán dụ là gì?a) Làng xóm ta xưa kia lam lũ quanh năm mà vẫn quanh năm đói rách. Làng xóm ta ngày nay bốn mùa nhộn nhịp cảnh làm ăn tập thể. ( Hồ Chí Minh)b) Vì lợi ích mười năm phải trồng cây, Vì lợi ích trăm năm phải trồng người. ( Hồ Chí Minh)Trả lờia) Làng xómNgười nông dânVật chứa đựngVật bị chứa đựng=> Lấy vật chứa đựng để gọi vật bị chứa đựngmười năm trăm nămThời gian trước mắtThời gian lâu dài Cụ thể Trừu tượng=> Lấy cái cụ thể để gọi cái trừu tượng CâuNội dungCác biện pháp tu từSo sánhẨn dụNhân hóaHoán dụ Núi cao chi lắm núi ơiNúi che mặt trời chẳng thấy người thương! ( Ca dao ) Thuyền về có nhớ bến chăngBến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền. ( Ca dao ) Đầu xanh có tội tình gìMá hồng đến quá nửa thì chưa phôi ( Nguyễn Du ) Trẻ em như búp trên cànhBiết ăn ngủ, biết học hành là ngoan ( Hồ Chí Minh )Bài tập 3: Xác định các biện pháp tu từ trong câu thơ sau?xxxx1234Bài tập 4: Em hãy viết một đoạn văn ngắn ( 4 - 5 câu ) chủ đề tự chọn có sử dụng biện pháp hoán dụCủng cố:- Thế nào là hoán dụ? Nêu các kiểu hoán dụ thường gặp?- Học thuộc lòng 2 ghi nhớ SGK trang 82, 83. Thực hành đặt câu có 4 kiểu hoán dụ. Viết đoạn văn tả một người thân có dùng hoán dụ. Chuẩn bị bài : + Tập làm thơ 4 chữ.+ Làm 5 yêu cầu ở phần I trang 84, 85.+ Trước khi làm bài tập, chú ý xem kĩ phần đọc thêm về thơ bốn chữ, sau bài "Lượm" (bài 24 trang 77)Dặn dòchóc c¸c em häc tèt