Bài giảng Ngữ văn lớp 12: Tuyên ngôn độc lập (Hồ Chí Minh)

TUYÊN NGƠN ĐỘC LẬP (HỒ Chí Minh)-19.8.1945 Tổng khởi nghĩa cách mạng tháng Tám thành công.TUYÊN NGƠN ĐỘC LẬP (HỒ Chí Minh)I/ TÌM HIỂU CHUNGDựa vào sách giáo khoa và hiểu biết của mình, em hãy nêu hoàn cảnh sáng tác của Tuyên ngôn Độc lập? -Ngày 26/8/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh từ chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội 1, Hoàn cảnh sáng tác1. Hoàn cảnh sáng tác (Tiếp)Tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang - Hà Nội,Người soạn thảo TNĐL.Ngày 2 tháng 9 năm 1945 Tại quảng trường Ba Đình, trước hàng vạn đồng bào, Người đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước VN dân chủ cộng hoà.1. Hoàn cảnh sáng tác (Tiếp) BÁC HỒ ĐỌC TNĐL+ Ở miền Bắc: quân Tàu – Tưởng, tay sai của Mỹ chuẩn bị tiến vào nước ta.+ Ở miền Nam: quân Pháp núp sau quân Anh chuẩn bị trở lại xâm lược Việt Nam. Pháp cho rằng Đông Dương là thuộc địa của Pháp. Nhật đầu hàng Đồng minh nên Pháp có quyền trở lại Đông Dương.1. Hoàn cảnh sáng tác 2/ Giá trị của bản tuyên ngôn:+ Giá trị lịch sử: - Mở ra kỉ nguyên mới cho lịch sử dân tộc: độc lập, tự do, làm chủ. - Kết quả của quá trình đấu tranh chống lại chế độ phong kiến, hơn 80 năm chống thực dân. - Khẳng định đường lối cứu nước của CMVN là đúng đắn, là thắng lợi đầu tiên của CN Mác-Lê Nin ở các nước thuộc địa.+ Giá trị văn học: - Là áng văn chính luận xuất sắc, mẫu mực kết tinh quyền lợi cơ bản và nguyện vọng thiết tha của nhân dânVN giải phóng dân tộc, truyền thống yêu nước và nhân đạo - LaØ sự kế thừa và phát triển của loại văn tuyên ngôn của dân tộc.Bản tuyên ngôn Độc lập có những giá trị to lớn nào?Chia làm 3 phần :1, “Hỡi đồng bào .chối cải được” : Cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn.2, “Thế mà. chế độ dân chủ cộng hòa”ø : Cơ sở thực tiễn của bản tuyên ngôn: Lên án tội ác và bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP; Khẳng định sức mạnh nội lực của CMVN.3, Phần còn lại : “Bởi thế cho nên. độc lập ấy” Lời tuyên bố độc lập chính thức với thế giới và quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng của toàn thể dân tộc VN.3. Bố cục :Cho biết bố cục của bản Tuyên ngôn?BẢN TNĐL CỦA MỸ(1776)BẢN TN NHÂN QUYỀN VÀ DÂN QUYỀN” CỦA PHÁP (1791)BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA VIỆT NAM (1945)“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc.”“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”“Suy rộng ra,. tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Đó là lẽ phải không ai chối cãi được.” II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:a, Cách lập luậnEm có nhận xét gì về cách lập luận của đoạn mở đầu bản tuyên ngôn?1/cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:a, Cách lập luậnNhận xét - Mở đầu bản “TNĐL”, HCM đã khẳng định quyền độc lập, tự do của dân tộc bằng chính những lời lẽ của tổ tiên người Pháp, người Mĩ đã ghi trong 2 bản “TNĐL” và “Tuyên ngơn nhân quyền và dân quyền”. Đây chính là nghệ thuật “lấy gậy ơng đập lưng ơng”. Cách lập luận như vậy vừa khéo léo, kiên quyết vừa hàm chứa ngiều ý nghĩa. Vì sao nói cách mở dầu như thế vừa khéo léo, kiên quyết, vừa hàm chứa ngiều ý nghĩa? II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:a, Cách lập luận+ Khéo léo vì tỏ ra trân trọng những lời bất hủ của người Pháp, người Mĩ. (HCM gọi những bản tuyên ngơn ấy là “lời bất hủ”, “lẽ phải” thể hiện rõ thái độ trân trọng những tư tưởng lớn trong hai bản tuyên ngơn: độc lập tự do bình đẳng là thành tựu lớn của tư tưởng và là lí tưởng cao dẹp của nhân loại).+ Kiên quyết vì nhắc nhở họ đừng phản bội tổ tiên mình, đừng cĩ vấy bùn lên lá cờ nhân đạo của những cuộc CM vĩ đại của nước Pháp, nước Mĩ nếu chúng nhất định xâm lược VN.Cách mở dầu như thế hàm chứa những ý nghĩa gì? II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:a, Cách lập luận=>ý nghĩa - Bác khẳng định tính chân lý của Tuyên ngôn Mỹ, Pháp; khẳng định tính đúng đắn của dư luận thế giới trong việc thừa nhận cách mạng Mỹ, Pháp- Cuộc CMT8 của ta giải quyết đồng thời nhiệm vụ của hai cuộc CM Pháp và Mỹ- Thế giới đã công nhận hai bản tuyên ngôn đó thì phải công nhận bản TNĐL của ta.- Vạch trần bản chất giả nhân, giả nghĩa, lừa bịp của bọn thực dân trong việc lợi dụng ngọn cờ nhân đạo, bác ái để xâm lược các dân tộc khác.BẢN TNĐL CỦA MỸ(1776)BẢN TN NHÂN QUYỀN VÀ DÂN QUYỀN” CỦA PHÁP (1791)BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA VIỆT NAM (1945)“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc.”“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”“Suy rộng ra,. tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Đó là lẽ phải không ai chối cãi được.” II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:b, Ý nghĩa tư tưởng của ý kiến “suy rộng ra ”Theo em, ý kiến “suy rộng ra của Bác có ý nghĩa như thế nào đối với các nước thuộc địa trên thế giới lúc bấy giờ? II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:b, Ý nghĩa tư tưởng của ý kiến “suy rộng ra ”- Ý kiến “suy rộng ra” từ bản “TNĐL” của nước Mĩ là một đĩng gĩp đầy ý nghĩa của HCM đối với phong trào CM của mọi dân tộc trên thế giới. (Từ quyền con người suy rộng ra quyền độc lập, tự do của các dân tộc => tất cả các dân tộc đều cĩ quyền quyết định lấy vận mệnh của mình.) Đây là phát sung lệnh khởi đầu cho bão táp CM ở các nước thuộc địa. -> Tư tưởng nhân đạo mang tầm nhân loại “ Cống hiến nổi tiếng của cụ HCM là ở chỗ Người đã phát triển quyền lợi của con người thành quyền lợi của dân tộc. Như vậy, tất cả mọi dân tộc đều cĩ quyền tự quyết lấy vận mệnh của mình” II. ĐỌC –KHÁM PHÁ VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngôn:Tóm lại :với cách viết vừa khéo léo, kiên quyết vừa vận dụng sáng tạo, Hồ Chí Minh đã khẳng định độc lập, tự do của dân tộc ta là“lẽ phải không ai chối cãi được”Vậy ở đoạn mở đầu của bản Tuyên ngôn, Bác đã khẳng định được điều gì?2/ cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn: a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP:- Chất thép trong lập luận, để tố cáo, buộc tội, lên án tội ác tày trời của thực dân Pháp. -“ Thế mà ” giọng điệu mạnh mẽ, dứt khoát, nối 2 đoạn văn có nội dung không cùng chiều. “Đó là lẽ phải >Độ dài thời gian làm nên bề dày của tội ác.- Chuẩn bị liệt kê sự giả dối và tội ác: “Lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp nước ta, áp bức đồng bào ta”.=> Khẳng định :“Hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa”Em có nhận xét gì về cách lập luận của Bác trong đoạn văn đầu “ Thế mà chính nghĩa” phần 2 của bản TNĐL ?  2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn a/ Tội ác và bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP TDP rêu rao rằng chúng có công khai hoá, bảo hộ đối với Đông Dương. Bản tuyên ngôn vạch trần bản chất trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa bằng hàng loạt những dẫn chứng về tội ác của chúng.Pháp cho rằng chúng có công Nhân đạo, khai hoá, bảo hộ Theo em, Bác phản bác điều đó như thế nào?2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn  a/ Tội ác và bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP:-Về chính trị:+ Chúng không cho dân ta một chút tự do dân chủ nào+ Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học.+Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước+Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.Bản Tuyên ngôn đã vạch trần những tội ác nào của TDP?a-Về kinh tế, xã hội:+Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn+Chúng bóc lột+Chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ+Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế+ Chúng không cho dân ta 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn:  a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP=> Làm cho hai triệu đồng bào ta bị chết đói. 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn:  a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP Em có nhận xét gì về giọng văn của Bác ở phần này? Cách sử dụng từ ngữ có gì độc đáo ? +Giọng văn căm thù, phẫn uất. Câu văn ngắn gọn, đồng dạng nhau về cấu trúc, tiếp nối nhau liên tục, liệt kê: Chúng/ hành động. CN / VN + Điệp từ “chúng” ( 14 lần), điệp ngữ và bằng các chứng cứ xác thực, đanh thép, hùng hồn để tố cáo tội ác của TDP khiến chúng không thể chối caĩ được. 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn : a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP+TDP kể công bảo hộ Đông Dương. +TDP tuyên bố Đông Dương là thuộc địa của chúng và chúng có quyền trở lại Đông Dương.Bản TN chỉ rõ đó không phải là công mà là tội.Vì:“Quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật”; “trong năm năm chúng đã bán nước ta hai lần cho Nhật” .-“ hoặc là bỏ chạy, hoặc là đầu hàng”=> Sự đớn hèn, tham sống sợ chết, vô liêm sỉ.+TNĐL vạch rõ: “Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa” 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn : a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDPBác đã vạch trần bản chất đê hèn, vô liêm sĩ của TDP như thế nào?+Nếu TDP phản bội Đồng minh, hai lần bán rẻ Đông Dương cho Nhật+ Nếu TDP đê hèn, tàn bạo, phản độngThì dân tộc VN đại diện Đồng minh đã đứng lên chiến đấu chống phát xít NhậtThì nhân dân VN vẫn khoan hồng, nhân đạo: “Việt Minh đã giúp cho người Pháp chạy qua biên thuỳ, lại cứu người Pháp khỏi nhà giam Nhật, bảo vệ tính mạng và tài sản cho họ.”=>Một lần nữa hành động trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP được nhấn mạnh. 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn : a. Tội ác , bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn b,Khẳng định sức mạnh nội lực của cách mạng Việt Nam:+ Em hãy cho biết giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của đoạn văn: “Sự thật là từ mùa thu năm 1940Sự thật là dân ta đã lấy lại” ? - Nhóm từ sự thật đặt ở đầu câu, sử dụng theo điệp từ ngữ -> Giọng điệu chắc nịch, mạnh mẽ. - Sự thật là tiêu chuẩn cao nhất của chân lý, là biểu hiện chính xác nhất của đạo lý. 2 cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngôn b/Khẳng định sức mạnh nội lực của cách mạng Việt Nam:+ Em trình bày cảm nhận của mình về câu văn sau: “ Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị” ? -Ngắn gọn, rõ ý, hài hoà về ngữ âm, trong sáng về ngữ nghĩa. -Tóm tắt tình thế chính trị, quân sự thảm hại của 3 kẻ thù.+ Dân ta đã đánh đổ.để gây dựng nênDân ta lại đánh đổ mà lập nên” lập luận như vậy có tác dụng gì ? -Tăng cấp, mạnh mẽ. Khẳng định cuôïc cách mạng dân tộc, dân chủ của nhân dân. Là cơ sở thực tiễn của bản tuyên ngôn.3/ Lời tuyên bố độc lập và quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng của toàn thể dân tộc Việt Nam:+ Để tuyên bố độc lập, tư do của dân tộc, việc đầu tiên bản TNĐL đã tuyên bố vấn đề gì ? Các từ ngữ nào thể hiện nội dung tuyên bố đó ?+ Tuyên bố cắt đứt những quan hệ với TDP : “Thoát ly hẳn”, “xoá bỏ hết”, “xoá bỏ tất cả”.=> Phủ nhận hoàn toàn ý đồ, dã tâm muốn quay trở lại của kẻ thù. Kiên quyết chống lại âm mưu của TDP. Lý lẽ và giọng điệu sắc sảo, mạnh mẽ, dứt khoát vừa tranh thủ vừa ràng buộc phe Đồng minh và các lực lượng tiến bộ trên thế giới phải công nhận, phải đồng tình và ủng hộ: “Chúng tôi tin tưởng rằng”, “quyết không thể không công nhận”3/ Lời tuyên bố độc lập và quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng của toàn thể dân tộc Việt Nam: Em hãy cho biết nét độc đáo của đoạn văn cuối bài TNĐL “Nước VN có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.” ?=> Khẳng định trên cả pháp lý và thực tế.+Pháp lý: “Có quyền hưởng”+Thực tế: “Sự thật đã thành”Hưởng độc lập tự do không chỉ là 1 cái quyền phải có, không phải là một tư cách cần có mà đó là một hiện thực.Từ ĐL-TD lặp lại ba lần thể hiện ;sức mạnh hào hùng,quyêt tâm vùng lên bảo vệ thành quả thiêng liêng của CM.-Quyết tâm;tính mạng, taì sản ,tinh thầnIII, Tổng kết:Bản tuyên ngôn độc lập là văn kiện lịch sử quan trọngLà áng văn chính luận mẫu mực.IV, Luyện tậpCâu hỏi trắc nghiệm:Câu1:Mục đích mà bản TN đạt tới là: a,Khẳng định quyền độc lập của dân tộcb,Bác bỏ lý lẽ xảo quyệt của bọn xâm lược trước dư luận thế giớic,Tranh thủ sự đồng tình của dư luâïn thế giớid,Cả ba mục đích trên Bài học đến đây đã hết.