Bài giảng Ngữ văn lớp 10 Tiết 38 đọc văn: Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới – bài 43) Nguyễn Trãi

Tiết : 38 Đọc văn: CẢNH NGÀY HÈ (Bảo kính cảnh giới – bài 43) NGUYỄN TRÃI I. GIỚI THIỆU CHUNG: NGUYỄN TRÃI (1380 – 1442)Từ những kiến thức đã học, em caûm nhaän ñieàu gì veà nhân cách đáng quý nơi con ngưôøi Nguyễn Trãi? I. GIỚI THIỆU CHUNG:Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn–Hải Dương Tập thơ Nôm-Nguyễn Trãi.Vị trí: Đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển thơ ca tiếng Việt. I. GIỚI THIỆU CHUNG:Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn–Hải Dương 1. Tập thơ Quốc âm thi tập: Nội dung: Thể hiện vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi: +Người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước,thương dân. +Nhà thơ với tình yêu thiên nhiên, quê hương,đất nước, cuộc sống con người Nghệ thuật: +Việt hóa thể thơ Đường luật, sáng tạo thể thất ngôn xen lục ngôn. +Ngôn ngữ vừa trang nhã, trau chuốt vừa bình dị, tự nhiên, gần với đời sồng thường ngày.Gồm 254 bài thơ Nôm, chia làm 4 phầnTập thơ Nôm-Nguyễn Trãi.Vị trí: Đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển thơ ca tiếng Việt. I. GIỚI THIỆU CHUNG:Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn–Hải Dương 1. Tập thơ Quốc âm thi tập: Nội dung: Thể hiện vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi: +Người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước,thương dân. +Nhà thơ với tình yêu thiên nhiên, quê hương,đất nước, cuộc sống con người. Nghệ thuật: +Việt hóa thơ Đường luật, sáng tạo thể thất ngôn xen lục ngôn. +Ngôn ngữ vừa trang nhã, trau chuốt vừa bình dị, tự nhiên, gần với đời sồng thường ngày.2. Bài thơ Cảnh ngày hè:Trích “Quốc âm thi tập”, mục Bảo kính cảnh giới, bài 43. Được viết vào khoảng thời gian nhà thơ về ở ẩn tại Côn Sơn - Hải Dương (1438 - 1439)Gồm 254 bài thơ Nôm, chia làm 4 phầnTập thơ Nôm-Nguyễn Trãi.Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn–Hải Dương Đường lên Côn Sơn.Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn - Hải Dương.Khu Đền thờ Nguyễn Trãi ở Côn Sơn.Vị trí: Đặt nền móng và mở đường cho sự phát triển thơ ca tiếng Việt. I. GIỚI THIỆU CHUNG:Đền tưởng niệm Nguyễn Trãi tại Côn Sơn–Hải Dương 1. Tập thơ Quốc âm thi tập: Nội dung: Thể hiện vẻ đẹp con người Nguyễn Trãi: +Người anh hùng với lí tưởng nhân nghĩa, yêu nước,thương dân. +Nhà thơ với tình yêu thiên nhiên, quê hương,đất nước, cộc sống con người Nghệ thuật: +Việt hóa thơ Đường luật, sáng tạo thể thất ngôn xen lục ngôn. +Ngôn ngữ vừa trang nhã, trau chuốt vừa bình dị, tự nhiên, gần với đời sồng thường ngày. 2. Bài thơ Cảnh ngày hè:Trích “Quốc âm thi tập”, mục Bảo kính cảnh giới, bài 43. Được viết vào khoảng thời gian nhà thơ về ở ẩn tại Côn Sơn - Hải Dương (1438 - 1439)Gồm 254 bài thơ Nôm, chia làm 4 phầnTập thơ Nôm-Nguyễn Trãi. I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢNRồi hóng mát thuở ngày trường,Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.Thach lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương. (Theo hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II- Văn học thế kỉ X – XVII,Sdd)1. Đọc và giải thích từ khó:Rồi (roãi rãi) ngày trường (ngày dài)Hòe lục (màu xanh cây hòe)Thức (màu veû, dáng veû)Liên (sen) trì (ao) tiễn (ngát, nöùc hương)Làng ngư phủ (làng chài lưôùi)Dắng dỏi (inh oûi) cầm ve (đàn ve) tịch dương (maët trôøi saép laën)Dẽ có (leõ ra nên có) Đòi (nhieàu) I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN1.Đọc và giải thích từ khó:2.Thể thơ và bố cục: Văn bản:Rồi hóng mát thuở ngày trường,Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.Thach lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương. (Theo hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II- Văn học thế kỉ X – XVII,Sdd)Xác định thể loại và nêu bố cục bài thơ?-Thể thơ:thaát ngôn xen luïc ngôn.-Bố cục: 2 phaàn: +Böùc tranh thiên nhiên và cuoäc sống. +Suy ngẫm của nhà thơ. I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN Văn bản:Rồi hóng mát thuở ngày trường,Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.Thach lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương. (Theo hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II- Văn học thế kỉ X – XVII,Sdd)Thử phaùt bieåu caûm höùng chuû ñaïo cuûa baøi thô ? 1.Đọc và giải thích từ khó:2.Thể thơ và bố cục: Văn bản:Rồi hóng mát thuở ngày trường,Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.Thach lựu hiên còn phun thức đỏ,Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.Lao xao chợ cá làng ngư phủ,Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,Dân giàu đủ khắp đòi phương. (Theo hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập II- Văn học thế kỉ X – XVII,Sdd) I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:III. PHÂN TÍCH BÀI THƠ: 1. Böùc tranh thieân nhieân, cuoäc soáng:1. Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống: Roài, hoùng maùt thuôû ngaøy tröôøng Đọc và thử phát hiện xem câu thơ mở đầu có gì lạ? Qua đó, hình dung tư thế, tâm trạng nhân vật trữ tình trong bức tranh ngày hè như thế nào? a. Nhân vaät tröõ tình: Môû ñaàu baèng caâu thô luïc ngoân (6 tiếng): Nhịp thơ: 1/2/3; Lạ âm đñieäu ; Nhân vaät tröõ tình trong phong thái ung dung, nhàn nhã hóng mát, không vöôùng baän điều gì.1. Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống:a.Nhân vaät tröõ tình trong phong thái ung dung, nhàn nhã hóng mát, không vöôùng baän ñieàu gì.Bức tranh ngày hè được nhà thơ cảm nhận trong khoảng thời gian nào?Những hình ảnh, màu sắc nào được thi nhân tập trung miêu tả trong bức tranh thiên nhiên này? Rồi, hóng mát thuở ngày trườngHòe lục đùn đùn tán rợp giương Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ Hồng liên trì đã tiễn mùi hương b. Caûnh vật thiên nhiên:+Maøu luïc cuûa laù Hoeø laøm noåi baät maøu ñoû cuûa hoa Thaïch löïu+Ráng chieàu dát vàng trên những tán hòe xanh.+Sen hoàng khoe saéc, khoe hương ngào ngaït.-Màu saéc:=>Bức tranh đậm màu rực rỡ vừa hài hòa tươi thắm và dịu mát.Để dieãn taû traïng thái cuûa caûnh vaät, tác giaû đã dùng nhieàu động töø maïnh. Hãy tìm và phân tích tác duïng độc đáo cuûa vieäc söû duïng aáy. b. Cảnh vaät thiên nhiên: - Màu saéc:- Hình aûnh , saéc thái:+Hòe luïc đùn đùn, rôïp mát như giương ô, cöû lọng ;+Thaïch löïu phun trào saéc hoa;+Sen trong ao đang độ ngát nöùc mùi hương.=>Vạn vật sinh động, căng tràn sức sống. Có cái gì thôi thúc từ bên trong, ứa căng, tràn đầy không kìm lại được, phải giương lên, phun ra, hết lớp này đến lớp khác. Lao xao chợ cá làng ngư phủ, Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.c. Böùc tranh cuoäc soáng: Nhà thơ đã cảm nhận cuộc sống bằng những giác quan nào? Làm hiện lên bức tranh cuộc sống như thế nào? - Nơi chôï cá dân dã thì “lao xao”, taáp naäp; - Choán laàu gác thì “daéng doûi” tiếng ve như moät baûn đàn.=>Vẻ ñeïp thanh bình cuûa böùc tranh ñôøi soáng1.Bức tranh thiên nhiên và cuộc sốngTóm laïi, em có nhaän xét gì về böùc tranh thiên nhiên và cuoäc soáng qua caûm nhaän cuûa Nguyeãn Trãi khi ngoài hóng mát buoåi chieàu hè?1.Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống: Söï keát hôïp hài hòa giöõa đñöôøng nét, màu saéc, âm thanh, con ngưôøi và caûnh vaät làm cho böùc tranh vöøa có hình, có hoàn, gôïi taûveà sâu lắng =>Söï ñoàng caûm maïnh meõ.- Đón nhận thiên nhiên và cuoäc soáng vôùi nhieàu giác quan:thị giác, thính giác, khöùu giác và söï liên tưôûng =>Söï giao caûm tinh teá. Nhận xét:1.Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống: Sơ keát: Caû thiên nhiên và cuoäc soáng con ngưôøi ñeàu tràn ñaày söùc soáng. Điều đó cho thaáy moät tâm hoàn yêu thiên nhiên, cuoäc soáng, yêu ñôøi mãnh lieät, tinh teá, giàu chaát ngheä só cuûa thi nhân.2.Suy ngaãm cuûa nhà thơ:“Dẽ có Ngu caàm đàn moät tieáng, Dân giàu đuû khaép đòi phương”.Hai câu cuoái có thể đñöôïc hieåu theo nhöõng cách như thế nào? Bài thơ môû đaàu baèng moät caâu luïc ngôn và khép laïi cuõng moät caâu luïc ngôn. Có gì liên quan không giöõa caùi roãi raõnh, nhàn taûn và niềm mong ưôùc giàu đuû cho muôn dân khaép nơi? 2.Suy ngẫm của nhà thơ: Sơ kết: -Đắm mình trong cảnh ngày hè, nhà thơ ước mơ có cây đàn vua Thuấn gảy khúc Nam phong cầu mưa thuận gió hòa để “Dân giàu đủ khắp đòi phương”. -Lấy Nghiêu Thuấn làm gương báu răn mình, Nguyễn Trãi bộc lộ chí hướng cao cả: Luôn khao khát đem tài trí để thực hành tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân.Bui moät taác lòng ưu ái cuõĐêm ngày cuồn cuoän nưôùc trieàu đông. (Thuaät höùng-baøi 2)Hổ phách, phuïc linh nhìn maáy biếtDành còn để trợ dân này. (Tùng)Vieäc nhân nghóa coát ở yên dân. (Đaïi cáo bình Ngô) I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:III. PHÂN TÍCH BÀI THƠ1.Böùc tranh thiên nhiên, cuoäc soáng:2.Suy ngaãm cuûa nhà thơ:IV. KEÁT LUẬN:1.Nội dung:Vẻ đñeïp thiên nhiên và tâm hoàn cuûa tác giaû ñöôïc kết tinh ôû nhöõng đñaëc đñieåm nào?-Vẻ ñeïp thiên nhiên: giaûn dị, thanh cao, tràn đñaày söùc soáng.-Vẻ đñeïp tâm hoàn Nguyễn Trãi : +Yêu thiên nhiên. +Yêu ñôøi, yêu cuoäc soáng. +Taám lòng ưu ái vôùi nưôùc vôùi dân.Nhaän xét nhöõng giaù trị ngheä thuaät cuûa bài thơ? I. GIỚI THIỆU CHUNG:II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN: III. PHÂN TÍCH BÀI THƠIV. KẾT LUẬN:1. Nội dung: 2. Nghệ thuật:-Thể thơ thất ngôn xen lục ngôn, ý thơ khỏe khoắn cân đối.-Ngôn ngữ giản dị, gần gũi, tinh tế xen lẫn từ Hán việt và điển tích.-Sử dụng từ láy độc đáo: đùn đùn, lao xao, dắng dõi,-Nhịp thơ linh hoạt: (1/2/3) , (3/4)=>Góp phần Việt hóa thể thơ cổ Trung Hoa.1. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống:2. Suy ngẫm của nhà thơ: I. GIỚI THIỆU CHUNG: II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:III. PHÂN TÍCH BÀI THƠIV. KẾT LUẬN:1. Nội dung: 2. Nghệ thuật:1. Bức tranh thiên nhiên, cuoäc soáng:2. Suy ngaãm cuõa nhà thơ:Bài thơ giúp em hiểu thêm điều gì trong tư tưởng, con người Nguyễn Trãi?3. Ý nghóa văn baûn: Tư tưôûng lôùn xuyên suoát söï nghieäp trưôùc tác cuûa Nguyễn Trãi – tư tưởng nhân nghĩa, lo nước, thương dân – ñöôïc theå hiện qua nhöõng rung ñoäng tröõ tình daït dào trưôùc caûnh thiên nhiên ngày hè. CÂU HỎI CỦNG CỐCâu 1. Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là gì?Lòng yêu thiên nhiên.Lòng yêu đời, yêu cuộc sống.Khát vọng về cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân.Câu 2.Vì sao nói tiếng Việt trong bài thơ có khả năng Việt hoá thể thơ Đường luật?