Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Bài: Rừng xà nu

Kiểm tra bài cũ:- Hình ảnh con sông Đà được tác thể hiện như thế nào trong tác phẩm Người lái đò sông Đà?-Hình ảnh người lái đò được Nguyễn Tuân khắc hoạ như thế nào?Giáo viên: Trần Định1Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhTiết 58-59-60: Giảng vănRỪNG XÀ NU Nguyễn Trung ThànhGiáo viên: Trần Định2Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhNỘI DUNG BÀI HỌC :I. Tìm hiểu chung II. Phân tích: 1. Hình tượng các nhân vật: 2. Hình tượng cây xà nu, rừng xà nu 3. Nghệ thuật: III. Kết luận Giáo viên: Trần Định3Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Một số hình ảnh về buôn làng Tây NguyênGiáo viên: Trần Định4Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh1. Tác giả:I. Tìm hiểu chung- Là bút danh của nhà văn Nguyên Ngọc dùng trong thời kì hoạt động ở chiến trường miền Nam thời chống Mĩ.- Sinh năm 1932, tên khai sinh là Nguyễn Văn Báu, quê huyện Thăng Bình- Quảng Nam.- Năm 1950, Nguyên Ngọc gia nhập bộ đội, sau đó làm phóng viên báo Quân đội nhân dân Liên khu V và sáng tác văn học.Giáo viên: Trần Định5Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh- Sau năm 1954, Nguyên Ngọc tập kết ra Bắc, năm 1962, ông tình nguyện quay trở về chiến trường miền Nam, chủ yếu hoạt động ở Quảng Nam và Tây Nguyên.- Đến năm 1975, Nguyên Ngọc ra công tác ở Hà Nội, công tác tại Hội nhà văn và tiếp tục sáng tác. - Ông là Uỷ viên Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam trong nhiều khoá và đã từng giữ chức Tổng biên tập báo Văn Nghệ.- Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, Nguyên Ngọc gắn bó mật thiết và có những hiểu biết sâu sắc về Tây Nguyên. Một phần chính nhờ đó, nhà văn đã có những tác phẩm xuất sắc về vùng đất này.Giáo viên: Trần Định6Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định7Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhTác phẩm tiêu biểu : - Tiểu thuyết : Đất nước đứng lên ( viết năm 1955, in năm 1956- Giải nhất giải thưởng văn học 1954-1955)- Tập truyện ngắn : Rẻo cao (1961)- Truyện và kí : Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969)- Tiểu thuyết : Đất Quảng (1971-1974)Giáo viên: Trần Định8Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh2. Hoàn cảnh sáng tác:Rừng xà nu được viết vào mùa hè năm 1965, khi đế quốc Mĩ bắt đầu đổ quân ào ạt vào miền Nam nước ta. Truyện được đăng trên tạp chí Văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung Bộ , sau đó in trong tập Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc. Giáo viên: Trần Định9Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh3. Tóm tắt tác phẩm:- Có hai câu chuyện đan cài vào nhau: chuyện về cuộc đời Tnú và cuộc nổi dậy của dân làng Xô Man.- Xung đột chính: nhân dân cách mạng và kẻ thù. Giáo viên: Trần Định10Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Truyeän keå veà Tnuù-ngöôøi laøng Xoâman, thuoäc daân toäc Straù ôû Taây Nguyeân: Tnuù moà coâi cha meï, lôùn leân trong tình yeâu thöông cuûa buoân laøng. Töø nhoû, Tnuù ñaõ cuøng Mai ( con gaùi cuï Meát) tham gia laøm lieân laïc cho Caùch maïng. Bò giaëc baét, tra taán daõ man, Tnuù khoâng khai,anh vöôït nguïc trôû veà cuøng cuï Meát vaø thanh nieân trong laøng chuaån bò vuõ khí ñaùnh giaëc. Giaëc caøn queùt, khuûng boá baét vôï con anh ñaùnh ñaäp ñeåhoøng baét anh.Taän maét chöùng kieán caûnh vôï con ñau ñôùn tröôùc nhöõng laøn möa roi cuûa keû thuø, anh ñaõ xoâng ra giöõa voøng vaây cuûa giaëc ñeå cöùu meï con Mai. Nhöng khoâng cöùu ñöôïc: vôï con anh cheát; anh bò giaët baét vaø ñoát 10 ñaàu ngoùn tay.Anh ñöôïc daân laøng cöùu, sau ñoù anh tham gia löïc löôïng quaân giaûi phoùng. Ba naêm sau, anh ñöôïc ñôn vò cho nghæ pheùp 1 ñeâm veà thaêm laøng. Trong ñeâm ñoù, cuï Meát trieäu taäp caû baûn ñeå keå chuyeän veà Tnuù-chuyeän veà buoân laøng cho caû laøng cuøng nghe. Saùng hoâm sau, cuï Meát, Dít vaø beù Heng laïi tieãn Tnuù leân ñöôøng. Giáo viên: Trần Định11Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhII. Phân tích:a. Nhân vật Tnú:1. Hình tượng các nhân vật: Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ, lớn lên nhờ sự nuôi dưỡng, đùm bọc của dân làng Xô Man gắn bó với dân làng và những phẩm chất của dân làng. Tnú được cụ Mết nhận xét: Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta.Giáo viên: Trần Định12Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định13Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Đây là người con của núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ rất gan góc, táo bạo. + Vì không nhớ mặt chữ, Tnú đập vỡ bảng, bỏ ra suối ngồi suốt ngày, sau đó lấy một hòn đá tự đập vào đầu máu chảy ròng ròng+ Khi làm liên lạc, Tnú không đi đường mòn. Qua sông, không lội chỗ nước êm, mà cứ lựa chỗ thác mạnh mà bơi ngang, vượt lên trên mặt nước, cỡi lên thác băng băng như một con cá kình+ Khi bị địch đốt cháy mười ngón tay, Tnú nghiến răng chịu đựng chứ quyết không thèm kêu van.Giáo viên: Trần Định14Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Đây cũng là con người có mối thù chồng chất đối với quân địch. + Chúng giết hại vợ con anh.+ Chúng khiến anh tàn tật.Giáo viên: Trần Định15Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Đây cũng là một chàng trai dũng cảm và trung thành với cách mạng. + Khi bị giặc bắt, giải về làng, tra hỏi chỗ ở của cộng sản, Tnú đặt tay lên bụng và nói: Ở đây này. + Lưng Tnú ngang dọc vết dao chém của bọn lính. + Khi chứng kiến cảnh vợ con bị tra tấn dã man, mặc dù không có vũ khí, Tnú nhảy vào giữa bọn giặc đang điên cuồng... Giáo viên: Trần Định16Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhHỎI: Về nhân vật Tnú, một chi tiết được tác giả dụng công xây dựng – đó là chi tiết nào?Giáo viên: Trần Định17Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Khi xây dựng nhân vât Tnú, Nguyễn Trung Thành đặc biệt dụng công miêu tả bàn tay của anh.+ Khi còn lành lặn là bàn tay nghĩa tình, thẳn thắn,+ Đấy là bàn tay cầm phấn học chữ, bàn tay cầm đá ghè vào đầu để trừng phạt cái tội không nhớ mặt chữ,+ Đấy là bàn tay đặt lên bụng để chỉ chỗ cộng sản ở,+ Bàn tay Tnú bị giặc tẩm dầu xà nu và đốtGiáo viên: Trần Định18Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhCụ Mết được nhà văn miêu tả như thế nào? Tác giả tập trung miêu tả nhân vật này nhằm mục đích gì?Giáo viên: Trần Định19Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định20Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định21Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinhb. Nhân vật cụ Mết: - Là một già làng quắt thước, sáu mươi tuổi rồi mà tiếng nói vẫn ồ ồ, dội vang trong lồng ngực, râu đã dài tới ngực và vẫn đen bóng, mắt sáng và xếch ngược, ở trần, ngực căng như một cây xà nu lớn.- Cụ tin tưởng vào dân tộc mình, quê hương mình . Theo cụ, không có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta.. Cụ Mết chính là nhân vật tượng trưng cho lịch sử,cho truyền thống hiên ngang bất khuất, cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Man.Giáo viên: Trần Định22Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhNgoài cụ Mết và Tnú ra, tác giả miêu tả chung về dân làng Xô Man như thế nào? Họ có những phẩm chất gì nổi bật?Giáo viên: Trần Định23Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh+ Đấy là những con người có tên và không có tên, người già và người trẻ, nam và nữ...c. Hình tượng nhân dân làng Xô Man:+ họ sung sướng vui mừng khi Tnú về thăm làng,+ họ chăm chú lắng nghe cụ Mết kể chuyện, họ nhất loạt làm theo mệnh lệnh của già làng,  Họ một lòng thuỷ chung với cách mạng, kiên cường chiến đấu. Đây là một tập thể anh hùng.Giáo viên: Trần Định24Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh2. Hình tượng cây xà nu, rừng xà nu: Caây xaø nu, röøng xaø nu laø hình töôïng ñöôïc mieâu taû coâng phu, ñaäm neùt xuyeân suoát chieàu daøi taùc phaåm taïo neân moät khoâng gian ngheä thuaät ñaäm ñaø chaát Taây Nguyeân Giáo viên: Trần Định25Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định26Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định27Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định28Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhGiáo viên: Trần Định29Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Trong câu chuyện về cuộc đời Tnú, cuộc nổi dậy của dân làng Xô Man, cây xà nu luôn được nhắc đến với một dụng ý nghệ thuật rõ nét. Cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống thường nhật của dân làng Xô Man+ lửa xà nu cháy giần giật trong mỗi bếp nhà;+ Tnú và Mai dùng tấm bảng nứa xông khói xà nu học chữ;+ trẻ con thì lem luốc khói xà nu;+ Và “dưới ánh lửa xà nu”, Tnú đọc thư của cán bộ quyết gởi dân làng).Giáo viên: Trần Định30Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Cây xà nu còn gắn với những sự kiện trọng đại của dân làng Tây Nguyên. + Đấy là lúc giặc dùng giẻ tẩm nhựa xà nu để đốt tay Tnú. + Đấy là khi mọi người theo cụ Mết vào rừng lấy vũ khí, họ đã theo ánh sáng phát ra từ ngọn đuốc xà nu.+ Và chính hành động dã man này khiến dân làng Xô Man vùng lên chiến đấu; kết quả là “đống lửa xà nu lớn giữa nhà vẫn đỏ. Xác mười tên lính giặc ngổn ngang quanh đống lửa đỏ.”Giáo viên: Trần Định31Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Cây xà nu gắn với những sinh hoạt hằng ngày, gắn với những sự kiện trọng đại của dân làng Xô Man đến mức thấm sâu vào nếp nghĩ và cảm xúc của họ. + Sau ba năm đi lực lượng , Tnú về làng gặp cụ Mết, anh thấy ngực cụ căng như một cây xà nu lớn.. + Trong câu chuyện tâm tình với Tnú, cụ Mết tự hào về rừng xà nu gần con nước lớn của làng mình, cụ thấy không cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta. Cây mẹ ngã, cây con mọc lên+ Cụ nói như thách thức với kẻ thù: Đố nó giết hết rừng xà nu này.Giáo viên: Trần Định32Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Nhà văn mô tả rất nhiều rất kĩ về rừng xà nu, cây xà nu  tạo ra trước mắt người đọc một làng Xô Man cụ thể và xác thực, góp phần tạo nên không khí Tây Nguyên, chất Tây Nguyên độc đáo cho tác phẩm. Giáo viên: Trần Định33Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhEm cảm nhận như thế nào về cây xà nu, rừng xà nu trong tác phẩm? Giáo viên: Trần Định34Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Cây xà nu được mô tả trong sự hoà hợp tương ứng với những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xô Man. + Dân làng Xô Man yêu tự do có khác nào cây xà nu ham ánh sáng, ham khí trời? + Dân làng Xô Man đã chịu bao đau thương mất mát, bao người đã bị giặc bắn chết, đoạ đầy cũng giống như rừng xà nu bị giặc bắn phá. + Cây xà nu nối tiếp nhau vươn tới hiên ngang, bất khuất bất chấp bom đạn quân thù cũng như các thế hệ dân làng Xô Man, người này ngã xuống người khác vùng lên kiên cường chiến đấu đến cùng vì độc lập tự do. Biểu tượng của nhân dân Xô Man, nhân dân Tây Nguyên, nói rộng ra là nhân dân Việt Nam anh hùng.Giáo viên: Trần Định35Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Nguyễn Trung Thành đã xây dựng hình tượng cây xà nu một cách hoàn hảo, không những tạo được không khí Tây Nguyên hùng vĩ, hoang dã mà còn gởi gắm những suy tư sâu sắc và niềm tin mãnh liệt vào sức sống bất diệt của con người và mảnh đất này.Giáo viên: Trần Định36Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Những nét nghệ thuật đặc sắc qua tác phẩm?Giáo viên: Trần Định37Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh3. Nghệ thuật: Xây dựng một số hình ảnh biểu tượng có sức khái quát lớn. Bao trùm tác phẩm là chất sử thi, được thể hiện bằng những hình tượng và lời văn trang trọng, với chất thơ hùng tráng. Nhà văn không miêu tả dàn trải mà tập trung vào những điểm tiêu biểu nhất. Câu chuyện được kể gọn trong một đêm. Ngôn ngữ nhân vật cũng được chọn lọc.Giáo viên: Trần Định38Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhIII. Kết luận: Rừng xà nu là một truyện ngắn đặc sắc của Nguyễn Trung Thành trong nền văn học chống Mĩ. Truyện đề cao sức mạnh, lòng căm thù và sức sống bất diệt của nhân dân miền Nam, của Cách mạng.Giáo viên: Trần Định39Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhCâu 1 : Giải thích nào sau đây là chính xác về các tên gọi Nguyễn Trung Thành, Nguyên Ngọc :  a. Đó là tên của hai nhà văn. b. Nguyễn Trung Thành là bút danh của nhà văn Nguyên Ngọc. c. Nguyên Ngọc là bút danh của nhà văn Nguyễn Trung Thành. d. Đó là hai bút danh của nhà văn Nguyễn Văn Báu.Câu hỏi kiểm tra kiến thức :dGiáo viên: Trần Định40Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh Câu 2 : Quê hương của nhà văn Nguyễn Trung Thành ở : a. Quảng Trị b. Quảng Bình c. Quảng Nam d. Quảng NgãicGiáo viên: Trần Định41Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhCâu 3: Tác phẩm nào sau đây không phải của nhà văn Nguyễn Trung Thành: a. Đất nước đứng lên b. Rừng xà nu c. Mạch nước ngầm d. Họ sống và chiến đấudGiáo viên: Trần Định42Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhCâu 4: Cốt truyện rừng xà nu kể về: a. Hình ảnh rừng xà nu trong chiến tranh b. Cuộc đời Tnú c. Qúa trình đi đến đấu tranh vũ trang của làng Xô Man d. Chuyện về cuộc đời Tnú và cuộc nổi dậy đấu tranh vũ trang của dân làng Xô Man.dGiáo viên: Trần Định43Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhCâu 5: Khi bị đốt mười ngón tay bằng dầu xà nu, Tnú vẫn: a. Bình thản b. Chỉ thấy căm thù chứ không thấy đau đớn. c. Đau đớn, cháy cả gan ruột nhưng không kêu van. d. Thấy cháy ở lồng ngực, cháy cả ruột và anh không chịu đựng nổi.cGiáo viên: Trần Định44Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu TrinhDặn dò: Chuẩn bị bài mới: Bài viết số 5 (Nghị luận văn học) Giáo viên: Trần Định45Tổ Văn- Trường THPT Phan Châu Trinh