Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 103: Các thành phần biệt lập - Nguyễn Thị Phương Nga

9Giáo viên: Nguyễn Thị Phương NgaTrường THCS Sài ĐồngTiết: 103 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPKiểm tra bài cũ1. ThÕ nµo lµ thµnh phÇn biÖt lËp? Thành phần biệt lập là thành phần không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu2. KÓ tªn vµ nªu t¸c dông cña nh÷ng thµnh phÇn biÖt lËp ®· häc? - C¸c thµnh phÇn biÖt lËp ®· häc: Thµnh phÇn t×nh th¸i vµ thµnh phÇn c¶m th¸n. + Thµnh phÇn t×nh th¸i là thành phần được dïng ®Ó thÓ hiÖn c¸ch nh×n cña người nói ®èi víi sù viÖc được nãi ®Õn trong c©u.+ Thµnh phÇn c¶m th¸n là thành phần được dïng ®Ó béc lé t©m lÝ cña người nãi (vui, buån, mõng, giËn).Kiểm tra bài cũTiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)Thµnh phÇn gäi- ®¸pVÝ dô (sgk – trang 31)NhËn xÐt: - Tõ nµy dïng ®Ó gäi. t¹o lËp cuéc tho¹i - Tõ thưa ông dïng ®Ó ®¸p. duy tr× cuéc tho¹i. - Hai tõ in ®Ëm trªn kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa cña c©u thành phần biệt lập Thµnh phÇn gäi - ®¸p Đọc các đoạn trích sau đây ( trích từ truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân) và trả lời câu hỏi: a) - Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không? b) - Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ? Ông hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời: - Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.Thµnh phÇn gäi- ®¸pVÝ dô (sgk – trang 31)NhËn xÐt:3. Ghi nhí: (sgk- trang 32) Thµnh phÇn gäi - ®¸p là thành phần biệt lập ®ược dïng ®Ó t¹o lập hoÆc duy trì quan hÖ giao tiÕp.TiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)Bài tập nhanh:Đặt câu với những từ: kìa, vâng, ...Ví dụ:- Kìa, trời mưa các con về cẩn thận nhé!- Vâng! Con chào cô.Thµnh phÇn gäi- ®¸pVÝ dô (sgk – trang 31)NhËn xÐt:3. Ghi nhí: (sgk- trang 32) Thành phần gọi – đáp là thành phần biệt lập dùng để tạo lập hoặc để duy trì quan hệ giao tiếp Có sử dụng những từ ngữ dùng để gọi đáp: kìa, này, vâng, thưa ôngTiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)TiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)I Thµnh phÇn gäi- ®¸pII. Thµnh phÇn phô chó:VÝ dô (sgk – trang 31.32) NhËn xÐt:NghÜa cña c©u vÉn kh«ng ®æi bëi phÇn in ®Ëm lµ thµnh phÇn biÖt lËp, được thêm vào để làm rõ hơn cho một số chi tiết trong câu“vµ còng lµ ®øa con duy nhÊt cña anh” chó thÝch cho côm tõ “®øa con g¸i ®Çu lßng của anh”Côm chñ vÞ “t«i nghÜ vËy” chó thÝch cho “lão không hiểu tôi” (điều nhân vật tôi suy nghĩ) Thµnh phÇn phô chó§äc nh÷ng c©u sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái:Lóc ®i, ®øa con g¸i ®Çu lßng cña anh – vµ còng lµ ®øa con duy nhÊt cña anh, ch­a ®Çy mét tuæi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc l­ược ngµ)b) L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m.(Nam Cao, L·o H¹c)I Thµnh phÇn gäi- ®¸pII. Thµnh phÇn phô chó:VÝ dô (sgk – trang 31,32) NhËn xÐt:3. Ghi nhí: sgk – trang 32 TiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)Thµnh phÇn phô chó: là thành phần biệt lập đ­ược dïng ®Ó ®Ó bæ sung mét sè chi tiÕt cho néi dung chÝnh cña c©u. * Bài tập nhanh: Tìm thành phần phụ chú trong các ví dụ sau: - Bác Ba đã thực hiện được nguyện vọng cuối cùng của người đồng đội cũ (Anh Sáu) trao tận tay cho Thu chiếc lược ngà. - Rồi một ngày mưa rào. Mưa giăng giăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển, óng ánh đủ màu: xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc - Ngay từ bây giờ - cô giáo nói - lớp ta cần phải cố gắng nhiều hơn nữa.TIÕT 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)I. Thµnh phÇn gäi- ®¸pII. Thµnh phÇn phô chó:VÝ dô (sgk – trang 31.32) NhËn xÐt:3. Ghi nhí: sgk – trang 32TiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)Thµnh phÇn phô chó: là thành phần biệt lập đ­ược dïng ®Ó ®Ó bæ sung mét sè chi tiÕt cho néi dung chÝnh cña c©u. - Thµnh phÇn phô chó th­ưêng ®ư­îc ®Æt gi÷a hai dÊu g¹ch ngang, hai dÊu phÈy, hai dÊu ngoÆc ®¬n hoÆc gi÷a mét dÊu gạch ngang víi mét dÊu phÈy. NhiÒu khi thµnh phÇn phô chó cßn ®­ưîc ®Æt sau dÊu hai chÊmTiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)TiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)I. Thành phần gọi - đáp.II. Thành phần phụ chú.III. Luyện tập.1) Bµi 1: T×m thµnh phÇn gäi - ®¸p trong ®o¹n trÝch sau ®©y vµ cho biÕt tõ nµo ®ược dïng ®Ó gäi vµ tõ nµo được dïng ®Ó ®¸p. Quan hÖ gi÷a ng­ưêi gäi vµ ng­ưêi ®¸p lµ quan hÖ g× (trªn – dưíi hay ngang hµng, th©n hay s¬) ? - Nµy, b¶o b¸c Êy cã trèn ®i ®©u th× trèn. Chø cø n»m ®Êy, chèc n÷a hä vµo thóc s­ưu, kh«ng cã, hä l¹i ®¸nh trãi th× khæ. Ngư­êi èm rÒ rÒ như­ thÕ, nÕu l¹i ph¶i mét trËn ®ßn, nu«i mÊy th¸ng cho hoµn hån. - V©ng, ch¸u còng ®· nghÜ nh­ư cô. Nh­ưng ®Ó ch¸o nguéi, ch¸u cho nhµ ch¸u ¨n lÊy vµi hóp cái ®·. NhÞn su«ng tõ s¸ng h«m qua tới giờ cßn g×.(Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) : thµnh phÇn gäi Quan hệ trên – dưới : thµnh phÇn ®¸pNàyVângNàyVângTiÕt 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)I. Thành phần gọi - đáp.II. Thành phần phụ chú.III. Luyện tập.1) Bài 1:2) Bµi 2: T×m thµnh phÇn gäi - ®¸p trong c©u ca dao sau vµ cho biÕt lêi gäi - ®¸p ®ã h­ưíng ®Õn aiBầu ơi thương lấy bí cùngTuy rằng khác giống nhưng chung một giàn : thµnh phÇn gäi - ®¸p C©u ca dao h­ướng tíi tÊt c¶ mäi ngư­êi nªn ®ïm bäc, th­ư¬ng yªu, gióp ®ì nhau.Bầu ơiBầu ơiTiết 103 CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo) 3)BT3 + 4/33:Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà) -Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì. -Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ nào trước đób)Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. (Phê-đê-ri - cô May – o, Giáo dục – chìa khoá của tương lai) c)Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất. (Vũ Khoan) d) Cô bé nhà bên (có ai ngờ) Cũng vào du kích Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi) (Giang Nam, Quê hương)CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP (tiếp theo) 3)BT3 + 4/33: -Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì. -Thành phần phụ chú liên quan với các từ ngữ nào trước đóThành phần phụ chúTừ ngữ liên quanĐiều thành phần phụ chú bổ sungkể cả anhChúng tôi, mọi ngườiThêm một đối tượng vào những người đang nói về bé Thucác thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ. người mẹNhững người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa nàyXác định rõ những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa giáo dụcNhững người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tớilớp trẻBổ sung vai trò của lớp trẻ trong tương lai-có ai ngờ-thương thương quá đi thôi-Cô bé nhà bên-Mắt đen tròn-thái độ ngạc nhiên của người nói-xúc động trước nụ cười ,đôi mắtTạo lập, duy trì quan hệ giao tiếpBổ sung một số chi tiết cho nội dung chính của câuThể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc được nói đến trong câuBộc lộ tâm lý của người nóiTIÕT 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ ¤n l¹i c¸c thµnh phÇn biÖt lËp Lµm bµi tËp 5 - Tr.33 ChuÈn bÞ bµi: Viết bài tập làm văn số 5TIÕT 103: C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo)