Bài giảng Ngữ văn 6 - Tiết số 112: Câu trần thuật đơn có từ là

2 1. Thế nào là cõu trần thuật đơn ? Cõu trần thuật đơn là loại cõu do một cụm chủ - vị (C–V) tạo thành , dựng để giới thiệu , tả hoặc kể về một sự việc , sự vật hay để nờu một ý kiến . KIỂM TRA BÀI CŨ: Trong số các câu trần thuật đơn đã học sau đây . Em hãy chỉ ra đâu là câu miêu tả, đâu là câu giới thiệu , đâu là câu kể , đâu là câu đá nh gi á? Hoa cúc nở vàng vào mùa thu . Những lúc ngồi bên bàn học , tôi chỉ muốn gục xuống khóc . Hồi ấy , ở Thanh Hóa có một người làm nghề đá nh cá tên là Lê Thận . Kiều Phương là cô bé rất thông minh . KIỂM TRA BÀI CŨ: đáp án : Câu miêu tả . Câu kể . Câu giới thiệu . Câu đá nh gi á. . KIỂM TRA BÀI CŨ: Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n là người huyợ̀n Đụng Triờ̀u . b) Truyờ̀n thuyờ́t là loại truyợ̀n dõn gian kờ ̉ vờ ̀ các nhõn vọ̃t va ̀ sư ̣ kiợ̀n có liờn quan đờ́n lịch sư ̉ thời quá khư ́, thường có yờ́u tụ ́ thường có yờ́u tụ ́ tưởng tưởng ki ̀ ảo . c) Ngày thư ́ năm trờn đảo Cụ Tụ là mụ̣t ngày trong treo ̉, sáng sủa . d) Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c là dại . Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) a) Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n là người Đụng Triờ̀u b) Truyờ̀n thuyờ́t là loại truyợ̀n dõn gian kờ ̉ vờ ̀ các nhõn vọ̃t va ̀ sư ̣ kiợ̀n có liờn quan đờ́n lịch sư ̉ thời quá khư ́, thường có yờ́u tụ ́ tưởng tượng ki ̀ ảo c) Ngày thư ́ năm trờn đảo Cụ Tụ là mụ̣t ngày trong trẻo , sáng sủa d) Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c là dại CN VN CN VN CN VN CN VN đ) Hạnh phúc là đṍu tranh CN VN Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) ...là+ Cụm danh tư ̀ a)....là người huyợ̀n Đụng Triờ̀u b) ...là loại truyợ̀n dõn gian kờ ̉ vờ ̀ các nhõn vọ̃t va ̀ sư ̣ kiợ̀n có liờn quan đờ́n lịch sư ̉ thời quá khư ́, thường có yờ́u tụ ́ tưởng tượng ki ̀ ảo ...là + cụm danh tư ̀ c)...là mụ̣t ngày trong trẻo , sáng sủa ...là + cụm danh tư ̀ d) ...là dại ...là + tính tư ̀ đ) ...là đṍu tranh ...là + đụ̣ng tư ̀ 2. Nhọ̃n xét Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) a) Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n ........................là người Đụng Triờ̀u khụng phải b) Truyờ̀n thuyờ́t ....................là loại truyợ̀n dõn gian kờ ̉ vờ ̀ các nhõn vọ̃t va ̀ sư ̣ kiợ̀n có liờn quan đờ́n lịch sư ̉ thời quá khư ́, thường có yờ́u tụ ́ tưởng tượng ki ̀ ảo . khụng phải c) Ngày thư ́ năm trờn đảo Cụ Tụ ..................là mụ̣t ngày trong trẻo , sáng sủa chưa phải d) Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c .......................là dại chẳng phải .... khụng phải + là + cụm danh tư ̀  .... khụng phải + là + cụm danh tư ̀ ... chưa phải + là+ cụm danh tư ̀ ... chẳng phải + là+ tính tư ̀ Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 Chọn những tư ̀ hoặc cụm tư ̀ phu ̉ định sau : khụng , khụng phải , chưa , chưa phải , chẳng phải đờ ̉ điờ̀n vào trước vị ngư ̃ của các cõu trờn ? Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 LƯU Ý - Khụng phải bṍt ki ̀ cõu nào có tư ̀ “ là” đờ̀u được coi là cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ “ là”. Vṍn đờ ̀ quan trọng ở chụ ̃ tư ̀ “ tư ̀” phải làm mụ̣t bụ ̣ phọ̃n của vị ngư ̃ VD1:- Thõ̀y thuụ́c là mẹ hiờ̀n CN VN - Người là Cha, là Bác , là anh CN VN1 VN2 VN3 - Nhưng cõu sau khụng được coi là cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ “ là” VD2: * Người ta gọi Lan là con chim sơn ca của lớp C V (BN) C V - Cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là được gọi là cõu luọ̃n Cõu 1- Lan là chim sơn ca của lớp CN VN ĐT * Cõu 1 được gọi là CTTĐ có tư ̀ là - Là cõu do 1 cụm C- V tạo thành Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n là người huyợ̀n Đụng Triờ̀u . b) Truyờ̀n thuyờ́t là loại truyợ̀n dõn gian kờ ̉ vờ ̀ các nhõn vọ̃t va ̀ sư ̣ kiợ̀n có liờn quan đờ́n lịch sư ̉ thời quá khư ́, thường có yờ́u tụ ́ thường có yờ́u tụ ́ tưởng tưởng ki ̀ ảo . c) Ngày thư ́ năm trờn đảo Cụ Tụ là mụ̣t ngày trong treo ̉, sáng sủa . d) Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c là dại . II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ 1. Ví du ̣: PI.1 SGK/114 Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ 1. Ví du ̣: PI.1 SGK/114 a) Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n là người huyợ̀n Đụng Triờ̀u CN VN b) Truyờ̀n thuyờ́t là loại truyợ̀n dõn gian ... CN VN c) Ngày thư ́ năm trờn đảo Cụ Tụ là mụ̣t ngày trong trẻo CN VN d) Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c là dại CN VN -> Ba ̀ đơ ̃ Trõ̀n là người ở đõu ? -> Truyờ̀n thuyờ́t là loại truyợ̀n gi ̀? ->.... là mụ̣t ngày như thờ ́ nào ? -> Dờ ́ Mèn trờu chị Cụ́c là làm sao ? -> ý nghĩa giới thiợ̀u quờ quán -> ý nghĩa trình bày cách hiờ̉u biờ́t -> ý nghĩa miờu ta ̉ đặc điờ̉m -> ý nghĩa đánh gia ́ Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ 1. Ví du ̣: PI.1 SGK/114 2. Nhọ̃n xét Các kiờ̉u cõu đơn có tư ̀ là: gụ̀m 4 kiờ̉u + Cõu giới thiợ̀u + Cõu định nghĩa + Cõu miờu ta ̉ + Cõu đánh gia ́ 1. Cõu giới thiệu: 2. Cõu định nghĩa: 3. Cõu miờu tả: 4. Cõu đỏnh giỏ: Bạn Lan là người cú mỏi túc dài, mượt mà, úng ả. Bụ ́ em là cụng nhõn Hỡnh vuụng là hỡnh cú bốn cạnh và bốn gúc bằng nhau. Bạn Na là một học sinh gương mẫu. * Đặt cõu : * Ghi nhơ ́: SGK/ 115 Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ Người xưa có câu : “ Trúc dẫu cháy , đ ốt ngay vẫn thẳng”. Tre là thẳng thắn, bất khuất ! Ta kháng chiến , tre lại là đ ồng chí chiến đ ấu của ta . Tre vốn cùng ta làm ăn, lại vì ta mà cùng ta đá nh giặc . Buổi đ ầu , không một tấc sắt trong tay , tre là tất cả, tre là vũ khí . Muôn ngàn đ ời biết ơn chiếc gậy tầm vông đã dựng nên thành đ ồng Tổ quốc ! Và sông Hồng bất khuất có cái chông tre . ( Thép Mới )  Cõu đánh gia ́ Bài tọ̃p nhanh : tìm cõu trõ̀n thuọ̃t có tư ̀ là trong đoạn văn . Xác định chu ̉ ngư ̃ vị ngư ̃ trong cõu vừa tìm được . Va ̀ cho biờ́t cõu ṍy thuụ̣c kiờ̉u cõu nào ? Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ 1. Ví du ̣: PI.1 SGK/114 2. Nhọ̃n xét Các kiờ̉u cõu đơn có tư ̀ là: gụ̀m 4 kiờ̉u + Cõu giới thiợ̀u + Cõu định nghĩa + Cõu miờu ta ̉ + Cõu đánh gia ́ * Ghi nhơ ́: SGK/ 115 III/ LUYậ́N TẬP Bài 1/115 Sgk Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ III/ LUYậ́N TẬP Bài 1/ sgk115: tìm cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là trong những cõu dưới đõy a) Hoán du ̣ là gọi tờn sư ̣ vọ̃t , hiợ̀n tượng , khái niợ̀m bằng tờn của mụ̣t sư ̣ vọ̃t , hiợ̀n tượng , khái niợ̀m khác có quan hờ ̣ gõ̀n gũi với nó nhằm tăng sức gơ ̣ hình , gợi cảm cho sư ̣ diờ̃n đạt . b) Người ta gọi chàng là Sơn Tinh c) Tre là cánh tay của người nụng dõn Tre còn là nguụ̀n vui duy nhṍt của tuụ̉i thơ Nhạc của trúc , nhạc của tre là khúc nhạc của đụ̀ng quờ d) Bụ ̀ các là bác chim ri Chim ri là di ̀ sáo sọ̃u Sáo sọ̃u là cọ̃u sáo đen Sáo đen là em tu hu ́ Tu hu ́ là chu ́ bụ ̀ các đ) Vua nhơ ́ cụng ơn phong là Phu ̀ Đụ̉ng Thiờn Vương va ̀ lọ̃p đờ̀n thơ ̀ ngay ở quờ nha ̀ Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ III/ LUYậ́N TẬP Bài 1/ sgk115: tìm cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là trong những cõu dưới đõy Cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là: a,c,d,e b, Người ta gọi chàng là Sơn Tinh C V BN C V  Khụng phải cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ III/ LUYậ́N TẬP Bài 1/ sgk115: tìm cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là trong những cõu dưới đõy Bài 2/ sgk116. xác định chu ̉ ngư ̃, vị ngư ̃ các cõu TTĐCTL ở bài 1  kiờ̉u cõu a, Hoán du ̣ là gọi tờn sư ̣ vọ̃t , hiợ̀n tượng , khái niợ̀m bằng tờn của sư ̣ vọ̃t , hiợ̀n tượng khái niợ̀m .... CN VN Tiờ́t 112 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ I/ ĐẶC ĐIấ̉M CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ. 1.Ví du ̣: (SGK- 114) Trong cõu trõ̀n thuọ̃t đơn : - Vị ngư ̃ thường được cṍu tạo bởi : Là + danh tư ̀ ( cụm danh tư ̀ ) Là + tính tư ̀ ( cụm tính tư ̀) Là + đụ̣ng tư ̀ ( cụm đụ̣ng tư ̀) 2. Nhọ̃n xét Dạng khẳng định - Khi vị ngư ̃ biờ̉u thi ̣ ý phu ̉ định thi ̀ kờ́t hợp với các cụm tư ̀: khụng phải , chưa phải ... * Ghi nhơ ́: SGK/ 114 II/ CÁC KIấ̉U CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN CÓ TỪ LÀ 1. Ví du ̣: PI.1 SGK/114 2. Nhọ̃n xét Các kiờ̉u cõu đơn có tư ̀ là: gụ̀m 4 kiờ̉u + Cõu giới thiợ̀u + Cõu định nghĩa + Cõu miờu ta ̉ + Cõu đánh gia ́ * Ghi nhơ ́: SGK/ 115 III/ LUYậ́N TẬP Bài 1/115 Sgk Bài 2/ 116 sgk Bài tập 3: Viết một đoạn văn ngắn từ 5- 7 câu tả một người bạn của em , trong đoạn văn có ít nhất một câu trần thuật đơn có từ là. Nêu tác dụng của câu trần thuật đơn có từ là trong đoạn văn . Chủ đề: Tả một người bạn:+ Về hình dáng + Về tính cách Kiểu câu trần thuật đơn có từ là: + Câu miêu tả + Câu giới thiệu + Câu đá nh gi á Thủy Tiờn là người bạn thõn thiờ́t nhṍt của em . Năm nay Thủy Tiờn vừa tròn mười mụ̣t tuụ̉i . Dưới võ̀ng trán cao rụ̣ng đọ̃y thụng minh va ̀ cặp mắt to, tròn đen nhánh ; õ̉n dưới đụi lụng mày lá liờ̃u . Cái mũi hờnh hờ́ch làm cho bạn thờm ngụ ̣ nghĩnh dờ ̃ mờ́n . Thủy Tiờn học rṍt giỏi . Năm nào bạn cũng đạt học sinh giỏi suṍt sắc , là cháu ngoan Bác Hụ ̀. Bạn được tọ̃p thờ ̉ tin yờu va ̀ kính phục . Bài tập 3: Viết một đoạn văn ngắn từ 5- 7 câu tả một người bạn của em , trong đoạn văn có ít nhất một câu trần thuật đơn có từ là. Nêu tác dụng của câu trần thuật đơn có từ là trong đoạn văn . Quan sỏt bốn bức tranh và viết đoạn văn ngắn trỡnh bày cảm nhận về bức tranh em thớch nhất . Trong đoạn văn cú cõu trần thuật đơn cú từ “ là ” và nờu tỏc dụng ? Lượm Kiều Phương Chợ nổi Đảo Cụ Tụ . Quan sát bức tranh , em hãy viết 3 câu trần thuật đơn có từ là, trong đ ó có 1 câu miêu tả, 1 câu giới thiệu , 1 câu đá nh gi á ( viết về hình dáng , tính cách , công việc của chú bé Lượm ) Bài tập Đáp án : 1) Lượm là chú bé làm nhiệm vụ liên lạc.( Câu giới thiệu ) Lượm là chú bé có hình dáng nhỏ nhắn.( Câu miêu tả ) Lượm là chú bé dũng cảm .( Câu đá nh gi á ) * Về nh à học ghi nhớ 1,2 trang 114,115 và làm hết bài tập vào vở . * Ôn tập theo các nội dung sau để chuẩn bị kiểm tra : HƯỚNG DẪN Các phép tu tư ̀ + So sánh , nhõn hóa , õ̉n du ̣, hoán du ̣ là gi ̀? Cho ví du ̣ + Các kiờ̉u so sánh , nhõn hóa , õ̉n du ̣, hoán du ̣ Vờ ̀ cõu + Các thành phõ̀n chính của cõu + Thờ ́ nào là cõu trõ̀n thuọ̃t đơn ? + Thờ ́ nào là cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là? Các kiờ̉u cõu trõ̀n thuọ̃t đơn có tư ̀ là? - Bài tọ̃p : xem lại các dang bài tọ̃p trong SGK, tìm viờ́t mụ̣t đoạn văn có sư ̉ dụng biợ̀n pháp tu tư ̀, cõu trõ̀n thuọ̃t đơn .