Bài giảng Ngữ văn 12: Tác phẩm "Chí Phèo"

Phần hai: Tác Phẩm "CHÍ PHÈO"2. Nhan đề:Viết về người nông dân trước cách mạng tháng TámI.Tìm hiểu chung1. Đề tài:- Ban đầu: Cái lò gạch cũ. 1941 đổi thành: Đôi lứa xứng đôi. 1946: Chí Phèo Khai thác ở hướng mới: Phản ánh nỗi khổ về tinh thần  bị tha hoá Thể hiện đúng tư tưởng chủ đề tác phẩm3) Đọc - Tóm tắt tác phẩm:Cuộc đời Chí Phèo từ khi sinh ra cho đến khi vào tù: Ngay khi chào đời, Chí Phèo bị bỏ rơi trong một cái lò gạch cũ. Được dân làng nuôi, tuổi thơ hết đi ở nhà này lại đi ở cho nhà nọ, tuổi thanh niên làm canh điền cho nhà Lí Kiến. Vì ghen tuông Lí Kiến đã nhẫn tâm đẩy Chí Phèo vào tù. Từ khi ra tù đến khi gặp Thị Nở: Sau bảy, tám năm biệt tích, Chí Phèo trở về làng, hoàn toàn biến đổI nhân hình lẫn nhân tính, làm tay sai của bá Kiến và trở thành con quỷ của làng Vũ Đại. Chí Phèo sống triền miên trong những cơn say, không ý thức được hành động tàn ác của chính mình: Chí Phèo đã bị biến chất, tha hoá hoàn toàn. Cho nên khi Chí Phèo gặp Thị Nở trong một cơn ốm và Chí Phèo được Thị Nở chăm sóc. Tình cảm chân thật của Thị Nở đã khơi dậy ý thức và lương tâm của Chí Phèo. Anh nghĩ rằng thị Nở cảm thông được vớI mình thì ngườI khác cũng có thể chấp nhận mình, nên mong được làm hoà với mọi người. Bản chất tốt đẹp của người lao động trong Chí Phèo vốn tiềm tàng, nay có cơ hội tỉnh thức, anh muốn làm người lương thiện. Bị Thị Nở từ chối cho đến chết: Chí Phèo tha thiết muốn trở về với mọi người, nhưng tất cả làng Vũ Đại đều sợ hãi và xa lánh Chí Phèo. Thị Nở lại “Cắt đứt” với Chí Phèo. Chí Phèo lại rơi vào tình thế hoàn toàn tuyệt vọng và bỗng nhận ra kẻ đã cướp quyền làm người của mình là Bá Kiến. Chí Phèo đâm chết bá Kiến rồi tự sát.+ Chửi Trời+ Chửi đời+ Chửi cả làng Vũ Đại+ Chửi người đẻ ra hắn -> Không người đáp lại -> Cô đơn Dự cảm cuộc đời bi kịch của một con người phải => sống cô đơn giữa đồng loại, bị cộng đồng loại trừ, không được thừa nhận - Qua tiếng chửi:II. Đọc - hiểu văn bản1) Cách giới thiệu nhân vật2) Quá trình tha hoá của Chí Phèo:a) Cuộc đời Chí Phèo trước khi vào tù:+ Là anh canh điền hiền lành chân chất+ Biết tự trọng+ Có ước mơ bình dị của một người lao động=> Là một người nông dân lương thiện- Là đứa con hoang: Không cha mẹ, không nhà cửa, không họ hàng thân thích => Cuộc đời là con số 0- Là người có nhân cách:b) Cuộc đời Chí Phèo sau khi ra tù:* Nguyên nhân vào tù: Qua quá trình tha hóa của Chí Phèo, Nam Cao đã tố cáo chế độ nhà tù thực dân, tố cáo giai cấp thống = > trị phong kiến đã tha hoá biến một người nông dân lương thiện thành một kẻ lưu manh, một con quỷ dữ.- Bá Kiến: + đại diện giai cấp thống trị + cáo già gian ngoan, xảo quyệt* Ra tù: Thay đổi hoàn toàn- Ngoại hình: Của một thằng lưu manh- Nhân tính: Uống rượu, đập đầu, rạch mặt ăn vạ=> mất tính người=> mất hình ngườiBá Kiến ghenMỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ CHÍ PHÈO3) Quá trình thức tỉnh:* Nguyên nhân: Gặp Thị Nở  Thức tỉnh bản năng  con người Chí Phèo.- Nhận biết được cuộc sống: + Thị giác: Cảm nhận trời đã sáng + Thính giác: Biết nghe những âm thanh quen thuộc của cuộc sống. + Cảm giác, cảm xúc: Bâng khuâng, lòng mơ hồ buồn; nhớ về quá khứ, nghĩ ngợi về hiện tại và tương lai; hắn thấy hắn đã già mà vẫn cô độc. Ý thức được tình trạng thân phận mình.Thị Nở chăm sóc Chí Phèo với bát cháo hành* Diễn biến quá trình thức tỉnh: + Tình cảm:  Ngạc nhiên.  Mắt ươn ướt  Cảm động.   Bâng khuâng vừa vui vừa buồn như là ăn năn.  Thấy lòng trẻ con, muốn làm nũng.  Vui, cười thật hiền, nói chuyện, đùa, cảm nhận được hạnh phúc. Đó là bản tính của hắn, ngày thường bị lấp đi. Chính tình người của Thị Nở đã thức tỉnh tính người trong Chí Phèo. Khao khát làm người lương thiện: Linh hồn đã trở về: “Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!” Thôi thúc cháy bỏng.- Hi vọng: “Thị Nở sẽ mở đường cho hắn”, sẽ là cầu nối đưa Chí Phèo trở lại xã hội lương thiện. Thị Nở từ chối thông qua bà cô (đại diện cho định kiến xã hội). Cầu nối bị cắt đứt, xã hội không chấp nhận. Chí Phèo rơi vào bi kịch đau đớn: Bị cự tuyệt quyền làm người lương thiện.* Đòi quyền làm người lương thiện: Phản ứng, hành động: + Nghĩ ngợi. Ngẩn người, sửng sốt . Níu kéo nhưng không được. + Uống rượu - càng uống càng tỉnh. Buồn, thoang thoảng hơi cháo hành. + Ôm mặt khóc rưng rức. + Xách dao đi - đến nhà Bá Kiến. Nhận thức sâu sắc kẻ thù. Con người vật chất thì say nhưng con người tinh thần lại tỉnh. + Chí Phèo giết Bá Kiến:  Hành động trả thù.  Tiêu điệt cái ác. Sự phản kháng + Chí Phèo tự sát. Sự cùng đường bế tắc. Chí Phèo chết trên ngưỡng cửa trở về với cuộc đời. Lời nói: “Tao muốn làm người lương thiện”, “Ai cho tao lương thiện ? Làm thế nào... ?”  Tiếng kêu cứu nhân phẩm khẩn thiết. Lời tố cáo sâu sắc, tiếng chu«ng đòi quyền làm người.  Chí Phèo là điển hình cho người lao động nghèo bị tha hoá nhưng cuối cùng thức tỉnh.4) Đặc sắc nghệ thuật:- Xây dựng nhân vật điển hình: vừa đại diện cho một tầng lớp người trong xã hội, vừa có nét riêng độc đáo.- Khả năng đi sâu vào miêu tả và phân tích diễn biến tâm lí phức tạp của con người.- Cách dẫn dắt truyện tài tình, kết cấu độc đáo.- Ngôn ngữ tự nhiên, sống động, mang hơi thở của cuộc sống ; giọng văn biến hoá linh hoạt.Nªu nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt?III. Tổng kết: “Chí Phèo” là truyện ngắn đặc sắc bậc nhất của nhà văn Nam Cao, đánh dấu sự phát triển của ngôn ngữ văn học và nghệ thuật văn xuôi hiện đại Việt Nam.chµo t¹m biÖt