Bài giảng Ngữ văn 11 tiết 24: Chiếu cầu hiền (tiết 1) Ngô Thì Nhậm

Chào mừng cỏc thầy cụ giỏo về dự giờ với tập thể lớp 11A2Tiết 24 - Đọc văn: CHIẾU CẦU HIỀN(Tiết 1) Ngụ Thỡ NhậmI. TIỂU DẪN.Tỏc giả. * Cuộc đời: Dựa vào tiểu dẫn (sgk), em hóy khỏi quỏt những nột chớnh về tỏc giả Ngụ Thỡ Nhậm ? Ngô Thì Nhậm (1746- 1803), hiệu là Hi Doãn Quê quán: Làng Tả Thanh Oai, trấn Sơn Nam 1775 đỗ Tiến sĩ, từng làm quan dưới triều vua Lê chúa Trịnh. Năm 1788, theo khởi nghĩa Tõy Sơn, được Nguyễn Huệ tin dựng, giao soạn thảo cụng văn.* Sự nghiệp sỏng tỏc: - Chủ yếu là những tỏc phẩm chớnh luận- ND: đề cập đến những vấn đề thiết thực trong đời sống. Là bậc kì tài trong nhiều lĩnh vực: văn học, chính trị, triết học, quân sự, cú nhiều đúng gúp lớn lao cho đất nước.2. Tác phẩmVăn tự- thể loạiVăn tự: Chữ HánThể loại: Chiếub. Hoàn cảnh sỏng tỏc:Được viết vào khoảng 1788 – 1789.Mục đớch: thuyết phục sĩ phu Bắc Hà cộng tỏc với triều đại Tõy Sơn.Em haừy cho bieỏt hoaứn caỷnh và mục đớch saựng taực của bài chiếu ? c. Đọc và tìm bố cục Bố cục 3 phần“Từng nghengười hiền vậy”Vai trò và sứ mệnh của người hiền tài đối với đất nước“Trước đâyhay sao?”Thái độ của Nho sĩ Bắc Hà và tấm lòng của vua Quang TrungĐoạn còn lạiĐường lối cầuhiền và sự khích lệ của nhà vua Kết cấu mẫu mực của một tác phẩm chính luậnII. Đọc - hiểu CHI TIẾT văn bản1. Vai trò, sứ mệnh của người hiền tài-> Dùng hình ảnh so sánh lấy trong Luận ngữ-> Cỏch núi ngắn gọn, thuyết phục, khú phủ nhận  chỉ rừ mối quan hệ giữa người hiền và thiờn tử  Vua là người hiểu lẽ nghi, thụng thạo kinh sử, chữ nghĩa thỏnh hiền. - Mửụùn lụứi Khoồng Tửỷ: + Sao saựng chaàu veà ngoõi Baộc Thaàn. + Ngửụứi hieàn aột laứm sửự giaỷ cho thieõn tửỷ.  Chaõn lớ ủaừ ủửụùc thửứa nhaọn. Tỏc giả đặt ra vấn đề gỡ ở đoạn 1 ? Em cú nhận xột như thế nào về cỏch sử dụng nghệ thuật thể hiện của nhà văn ? Cỏc nho sĩ cú thỏi độ như thế nào khi Nguyễn Huệ ra Bắc ? 2. Thái độ của Nho sĩ Bắc Hà và tấm lòng của vua Quang Trunga. Thái độ của sĩ phu Bắc Hà: Bỏ đi ở ẩn, giữ mỡnh, im lặng, làm cầm chừng, cú người tự vẫn  Bất hợp tác, quay lưng với thời cuộc -> Trái với Thiên mệnh, uổng phớ tài năng. Sử dụng điển tích, điển cố; hỡnh ảnh ẩn dụ, tượng trưng -> thể hiện: + Thỏi độ chõm biếm nhẹ nhàng nhằm mục đích lay gọi, thức tỉnh sĩ phu Bắc Hà.+ Kiến thức uyên thâm của người viết chiếuThỏi độ và tấm lũng của vua Quang Trung được thể hiện bằng từ ngữ nào ? Đú là thỏi độ gỡ ?b. Tấm lòng của vua Quang Trung- Gheự chieỏu laộng nghe, ngaứy ủeõm mong moỷi  Rất mong đợi hiền tài - Hay traóm ớt ủửực khoõng ủaựng ủeồ phoứ taự chaờng? Hay ủang thụứi ủoồ naựt chửa theồ ra phuùng sửù? Rất thành tõm, chõn thực -> thỏi độ khiờm nhường - Giói bày tõm sự (về đất nước, kỷ cương, chuyện biờn ải, về nhõn dõn )  luụn lo lắng. ? Em cú nhận xột như thế nào về lời lẽ của nhà vua ? Cỏch diễn đạt đú thể hiện trớ tuệ của người cầu hiền ra sao ? Giọng điệu linh hoạt, lời lẽ chõn thành, tha thiết; lập luận chặt chẽ  Bộc lộ rừ sự thành tõm, nỗi mong mỏi của một người luụn lo lắng cho vận nước, thức tỉnh lương tri của hiền tài.Di ảnh vua Quang TrungTƯỢNG ĐÀI VÀ ĐỀN THỜ QUANG TRUNG - NGUYỄN HUỆ PHẦN MỘ NGễ THè NHẬMTranh minh họa Quang Trung ban chiếu cầu hiềnLeó hoọi Quang TrungLeó hoọi Quang TrungLeó hoọi Quang Trung* Luyện tập củng cố: Bài tập trắc nghiệm:Cõu 1: Dũng nào sau đõy núi về Ngụ Thỡ Nhậm ?ễng sinh năm 1724, mất 1791, người làng Liờu Xỏ, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc Hưng Yờn).ễng sinh năm 1825, mất 1874, người làng Thanh Lương, xó Hương Xuõn, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiờn - Huế.ễng sinh năm 1808, mất 1855, người làng Phỳ Thị, huyện Gia Lõm, tỉnh Bắc Ninh.ễng sinh năm 1746, mất 1803, người làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đụng (nay thuộc Thanh Trỡ, Hà Nội).Cõu 2: Chiếu cầu hiền được viết theo thể văn gỡ ?Văn xuụi tự sự.Văn xuụi trữ tỡnh Văn chớnh luận Kớ sự.Cõu 3: Mục đớch của Chiếu cầu hiền là gỡ ?Thuyết phục nhõn dõn cả nước ủng hộ Tõy Sơn.Thuyết phục sĩ phu Bắc Hà cộng tỏc với triều đại Tõy Sơn.Thuyết phục cỏc sĩ phu Nam Hà cộng tỏc với triều đại Tõy Sơn.Chõm biếm những người cú tài mà khụng biết đem tài ra giỳp nước; từ đú chỉ ra hướng đi cho họ trong thời đại mới.Cõu 4: Điền vào chỗ trống cho thớch hợp: Ngụ Thỡ Nhậm rất khụn khộo khi mở đầu bài chiếu bằng lời của .. Đú là cỏch để cụng phỏ vào tõm lớ những người học sỏch thỏnh hiền, cứng nhắc với quan niệm trung quõn của Nho gia. Mạnh Tử Khổng Tử. Lóo Tử. Tuõn Tử. Cõu 5: Phờ phỏn thỏi độ những kẻ sĩ trong thời kỡ suy vi, gặp nhiều biến cố, Ngụ Thỡ Nhậm đó dựng cỏch núi như thế nào ?Núi thẳng, phờ phỏn trực tiếp nhưng với mức độ vừa phải, khụng quỏ cỏu gắt.Núi vũng vo, cốt để người nghe khụng nhận ra thỏi độ phờ phỏn của mỡnh.Dựng điển tớch, điển cố để người nghe tuy hiểu thỏi độ phờ phỏn của người viết nhưng khụng cảm thấy tự ỏi.Dựng điển tớch, điển cố khớch bỏc người nghe để người nghe tự ỏi mà tự nguyện ra giỳp đỡ triều đỡnh.Cõu 6: Khi núi về tõm lớ cỏc sĩ phu Bắc Hà đối với triều đại mới, tỏc giả thường dựng hỡnh ảnh như: ra biển vào sụng, gừ mừ canh cửa, chết đuối trờn cạn . Đõy là hỡnh ảnh:A. Ẩn dụ.B. Hoỏn dụ.C. So sỏnh.D. Núi giảmCõu 7: Tại sao cỏc sĩ phu lại cú người khụng phục vua Quang Trung ?A. Vỡ vua Quang Trung cướp ngụi của Lờ Chiờu Thống khiến vua Lờ phải sống tha phương nơi đất khỏch.B. Vỡ vua Quang Trung là người ớt học, khụng hiểu đạo Nho.C. Vỡ vua Quang Trung cú xuất thõn bỡnh dõn.D. Vỡ vua Quang Trung khụng biết phộp trị nước.Bài học đến đõy là kết thỳc, xin chõn thành cảm ơn quý thầy cụ và cỏc em. Hẹn gặp lại trong những buổi học sau.Tiết 25 - Đọc văn: CHIẾU CẦU HIỀN(Tiết 2) Ngụ Thỡ Nhậm3. Đoạn 3: Đường lối cầu hiền và lời khích lệ của vua Quang TrungĐường lối cầu hiền: + Đối tượng+ Cách tiến cử+ Nội dungĐường lối rộng mở, đỳng đắn, nội dung cụ thể hướng đến nhiều đối tượng, biện pháp linh hoạt, dễ thực hiệnLời cầu hiền rất tõm huyết  Thể hiện tầm nhìn mang tính chiến lược và tư tưởng tiến bộ, dân chủ của vua Quang Trung.Tỡm những chi tiết mụ tả đường lối cầu hiền của vua Quang Trung ? Em cú nhận xột như thế nào về chủ trương, đường lối ấy của nhà vua ?* Kết thúc bài chiếu+ Lời khích lệ+ Mở ra tương lai của đất nước+ Vận hội mới của người hiền=> Cái nhìn lạc quan, tin tưởng, làm phấn chấn lòng người III. í nghĩa văn bản?. Theo em, Chiếu cầu hiền thuộc thể loại nào của văn xuụi ? Cỏc luận điểm đưa ra là gỡ ? Sắp xếp như thế nào ? Lập luận ra sao ? Cú đủ sức thuyết phục đối phương khụng ? Thể loại của VB: văn xuụi chớnh luận Cỏc luận điểm đưa ra lần lượt: Người hiền cú mối quan hệ như thế nào với quõn tử ? Thỏi độ, hành động của cỏc nho sĩ Bắc Hà ?Thỏi độ, cỏch ứng xử của nhà vua ? Tỡnh hỡnh đất nước hiện tại ? Cỏc cỏch cầu hiền ? Tấm lũng vua Quang Trung ? Cỏch lập luận chặt chẽ, lời văn ngắn gọn, đủ thuyết phục: vừa đề cao người hiền, vừa chõm biếm, ràng buộc và mở hướng đi đỳng đắn cho họ: biết chọn đỳng minh quõn, hết lũng phũ tỏ.?. Qua Chiếu cầu hiền, em cảm nhận như thế nào về vua Quang Trung ?* Đỏnh giỏ chung: Quang Trung là một vị vua cú cỏi nhỡn đỳng đắn và xa rộng:+ Biết trõn trọng kẻ sĩ, hiền tài.+ Biết hướng họ vào mục đớch xõy dựng quốc gia vững mạnh.- Là vị vua hết lũng vỡ nước, vỡ dõn:+ Lo củng cố cho xó tắc, chỳ ý tới muụn dõn.+ Lo giữ gỡn, trấn hưng đất nước; chống giặc ngoại xõm.- Là vị vua thể hiện tư tưởng dõn chủ, tiến bộ:+ Phỏt hiện nhõn tài bằng nhiều biện phỏp.+ Khụng phõn biệt quan lại hay thứ dõn.+ Chõn thành bày tỏ tấm lũng mỡnh. Bài chiếu thể hiện cỏi nhỡn đỳng đắn trõn trọng của người hiền tài và tầm nhỡn xa trụng rộng của vua Quang Trung trong việc xõy dựng quốc gia Tấm lũng tha thiết vỡ dõn, vỡ nước.IV. Tổng kết - LUYỆN TẬP1. Nội dungVăn kiện quan trọng thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nướcCho thấy vẻ đẹp của vua Quang Trung: Có tầm nhìn xa trông rộng, yêu nước thương dân, tư tưởng tiến bộ2. Nghệ thuậtKết cấu chặt chẽ, mẫu mựcLập luận thuyết phục, sắc sảoThể hiện tình cảm chân thành, tha thiếtLuyện tập:Cõu 1: Trong cỏc thể loại sau, thể nào được nhà vua sử dụng để truyền lệnh xuống cho bề tụi ?Tấu, cỏo, sớ, chế, lệnh, chiếu. Mệnh, khải, dụ, chiếu, chương, biểu.Cỏo, chiếu, dụ, lệnh, chế, mệnh.Cỏo, chế, lệnh, khải, nghị, dụ.Cõu 2: Bài Chiếu cầu hiền ra đời trong khoảng thời gian nào ?1777 – 1778.1778 – 1779 1787 – 1788 1788 – 1789 Cõu 3: Bài Chiếu cầu hiền thuộc phong cỏch ngụn ngữ văn bản nào ? Nghệ thuật. Khoa học. Chớnh luận. Hành chớnh.Cõu 4: Ngụ Thỡ Nhậm so sỏnh người hiền và nhà vua lần lượt với những hỡnh ảnh nào ?Sao Bắc Thần / ngụi sao sỏng.Ánh sỏng / sao Bắc Đẩu.Ngụi sao sỏng / sao Bắc Đẩu.Ngụi sao sỏng / vầng thỏi dương.Cõu 5: í nào sau đõy khụng đỳng ? Ngụ Thỡ Nhậm thay mặt vua Quang Trung chỉ ra mối quan hệ giữa người hiền và vua là:Người hiền luụn hướng về thiờn tử.Người hiền phải do thiờn tử sử dụng.Thiờn tử khụng sử dụng được người hiền là cú tội với trời.Người hiền khụng được sử dụng là trỏi đạo trờiCõu 6: Cõu văn nào cú hỡnh ảnh vừa thể hiện đức khiờm nhường vừa thể hiện lũng mong mỏi của vua Quang Trung muốn cú người hiền tài cựng mỡnh xõy dựng đất nước ?Nay trẫm đang ghộ chiếu lắng nghe, ngày đờm mong mỏi, nhưng những ngườ học rộng tài cao chưa thấy cú ai tỡm đến.Một cỏi cột khụng thể đỡ nổi một căn nhà lớn, mưu lược một người khụng thể dựng nghiệp trị bỡnh.Hay trẫm ớt đức khụng đỏng để phũ tỏ chăng ? Hay đang thời đổ nỏt chưa thể ra phụng sự vương hầu chăng ?Những ai cú tài cú đức hóy cựng cố gắng lờn, ghi tờn tại triều đỡnh, cựng nhau cung kớnh, cựng nhau hưởng phỳc lành tụn vinh.Cõu 7: í nào sau đõy chưa chớnh xỏc ? Đường lối cầu hiền của vua Quang Trung là:Cho người cú tài năng học thuật được phộp dõng sớ bày tỏ cụng việc, khụng sợ bị bắt tội.Cho phộp cỏc quan văn vừ tiến cử người cú nghề hay, nghiệp giỏi.Cho phộp người cú tài nhưng chưa được biết đến dõng sớ tự tiến cử.Cho phộp những người dạy học trong cung tiến cử học trũ của mỡnhCõu 8: Thỏi độ của vua Quang Trung trong việc cầu hiền như thế nào ?Phờ phỏn việc kẻ sĩ trốn trỏnh việc triều chớnh, cầu cạnh người hiền tài.Khiờm nhường khi núi về bản thõn, thành tõm, kiờn quyết trong việc cầu hiền.Thụng cảm với những sai lầm của những bậc tinh anh trong triều đường khụng dỏm núi thẳng.Dố bỉu kẻ sĩ trốn trỏnh việc đời, thành tõm cầu những người hiền đức.Bài học đến đõy là kết thỳc, xin chõn thành cảm ơn quý thầy cụ và cỏc em. Hẹn gặp lại trong những buổi học sau.