Bài giảng Ngữ văn 11: Một thời đại trong thi ca

Đọc văn: Một thời đại trong thi ca Hoài Thanh I. Tìm hiểu chung1) Tác giả (1909 -1982) - Nhà phê bình văn học xuất sắc nhất của văn học Việt Nam hiện đại - Sự nghiệp phê bình đồ sộ. Tác phẩm tiêu biểu nhất: Thi nhân Việt Nam( 1942) Phong cách: Thiên về thưởng thức và ghi nhận ấn tượng. Giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế mà hóm hỉnh, tài hoa 2. Đoạn trích: Phần II: 169 bài thơ của 46 nhà thơ ( 1932 - 1941) THI NHÂn VIệT NAM Phần III: “Nhỏ to” – Lời tác giả Nguồn gốc và quá trình phát triển của Thơ mới Sự phân hoá của Thơ mới Định nghĩa về Thơ mới. Phân biệt Thơ mới và thơ cũa. Xuất xứ và vị trí Phần I: - Cung chiêu anh hồn Tản Đà- Một thời đại trong thi ca 2. Đoạn trích: a. Xuất xứ và vị trí b. Nội dung và bố cục - Nội dung: Vấn đề tinh thần thơ mói - Bố cục 3 phần: + Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mới. + Tinh thần thơ mới: chữ tôi + Sự vận động của thơ mới xung quanh cái tôi và bi kịch của nó.II. Đọc hiểu văn bản 1. Nguyên tắc để xác định tinh thần thơ mớiCách nêu nguyên tắc- Bắt đầu: Trích dẫn thơNgười giai nhân: bến đợi dưới cây giàTình du khách: thuyền qua không buộc chặtÔ hay! Cảnh cũng ưa người nhỉ!Ai thấy ai mà chẳng ngẩn ngơ!Hình ảnh ước lệ cổ điểnGiọng điệu trẻ trung, hiện đạiTiếp theo: Đưa ra luận cứ+ Nhà thơ nào cũng cú thể cú những cõu thơ hay nhưng khụng tiờu biểu+ Thời đại nào cũng cú thể cú những bài thơ dởCỏch nờu nguyờn tắcCả hai loại thơ đó đều không thể đại diện cho thời đại Cuối cựng: Đưa ra nguyờn tắc về đối tượng phờ bỡnh+ Chỉ căn cứ vào bài hay+ Chỉ căn cứ vào bài tiờu biểu Cỏch nờu nguyờn tắc - Lập luận theo lối quy nạp Luận chứng tiờu biểu Luận cứ xỏc đỏng Luận điểm rừ ràng- Giản dị, sinh động- Biện chứng, khỏch quan2. Tinh thần thơ mới: chữ tụiCỏch thõu túm vấn đề tinh thần thơ mớiTinh thần thơ cũTinh thần thơ mớiTAtụií thức sâu sắc về cộng đồng, quốc giaí thức sâu sắc về cá nhõn, cỏ thểVừa hàm sỳc, vừa ấn tượng; vừa lạ lại vừa hayCỏch khẳng định vấn đề Tinh thần thơ mới là cỏi tụi cỏ nhõn Về đại thể: Xó hội Việt Nam xưa khụng cú cỏi tụiThảng hoặc cú những bậc kỳ tài ghi dấu ấn riờng của mỡnh. Nhưng đú khụng phải cỏi tụi với ý nghĩa tuyệt đối của núCỏch trỡnh bày vấn đề chặt chẽ, sắc sảo“Thảng hoặc họ cũng ghi hỡnh ảnh họ trong văn thơ. Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dựng đến chữ tụi để núi chuyện với người khỏc. Song dầu tỏo bạo đến đõu họ cũng khụng một lần nào dỏm dựng chữ tụi để núi chuyện với mỡnh, hay – thỡ cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi nhỡn vào tõm hồn họ hay đứng trước loài người mờnh mụng , hoặc họ khụng tự xưng, hoặc họ ẩn mỡnh sau chữ ta, một chữ cú thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cụ đơn. Chẳng trỏch gỡ tỏc phẩm họ vừa ra đời, đoàn thể đó dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thốm ghi tờn của họ. Ở phương Tõy, nhất là từ khi cú đạo Thiờn Chỳa, khụng bao giờ cỏ nhõn lại bị rẻ rỳng đến thế” “Thảng hoặc họ cũng ghi hỡnh ảnh họ trong văn thơ. Và thảng hoặc trong văn thơ họ cũng dựng đến chữ tụi để núi chuyện với người khỏc. Song dầu tỏo bạo đến đõu họ cũng khụng một lần nào dỏm dựng chữ tụi để núi chuyện với mỡnh, hay – thỡ cũng thế - với tất cả mọi người. Mỗi khi nhỡn vào tõm hồn họ hay đứng trước loài người mờnh mụng, hoặc họ khụng tự xưng, hoặc họ ẩn mỡnh sau chữ ta, một chữ cú thể chỉ chung nhiều người. Họ phải cầu cứu đoàn thể để trốn cụ đơn. Chẳng trỏch gỡ tỏc phẩm họ vừa ra đời, đoàn thể đó dành làm của chung, lắm khi cũng chẳng thốm ghi tờn của họ. Ở phương Tõy, nhất là từ khi cú đạo Thiờn Chỳa, khụng bao giờ cỏ nhõn lại bị rẻ rỳng đến thế”- Hệ thống ngụn từ giàu tớnh chất biểu cảm, chứa đựng một cỏch nhỡn chưa từng cú về “những bậc kỳ tài của thơ cũ”. Cỏch núi giàu hỡnh ảnh, giàu xỳc cảmNgụn ngữ khúc chiết, giản dị, húm hỉnh Giọng điệu vừa sụi nổi, vừa tha thiết3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cỏi tụi và bi kịch của nú- “Ngày thứ nhất”:Bỡ ngỡ, lạc loàiKhú chịu, ỏc cảm Hỡnh tượng húa cỏi tụi cú dỏng vẻ, điệu bộ, cảnh ngộ, bi kịch như một con người.Một người khỏch khụng mời?Một cụ dõu mới?Một kẻ ngụ cư?- “Ngày một ngày hai”: Vụ số người quenThương cảm Thương cảmTõm hồn của họ chỉ vừa thu trong khuụn khổ chữ tụiĐời chỳng ta đó nằm trong vũng chữ tụiChữ ta với họ to rộng quỏtụiNhỏ bé, tù túngLối núi hỡnh tượngtaThương cảmNgày ba bữa vỗ bụng rau bỡnh bịch, ăn chẳng cầu noĐờm năm canh an giấc ngỏy kho kho, đời thỏi bỡnh cửa thường bỏ ngỏ Nỗi đời cay cực đang giơ vuốtCơm ỏo khụng đựa với khỏch thơCười trước cảnh nghốoKhúc than trước cảnh nghốoYếu đuối, khổ sở, thảm hạiTrích thơ Nguyễn Công Trứ ở đây không hợp vì cái nghèo có phần nhếch nhác, tiếng cười mang sắc thái chua chát. Nên trích thơ Nguyễn Khuyến, vì cảnh nghèo trong thơ ông đẹp và sang, tiếng cười hóm nhẹ, thanh thản. ý kiến của em?TaPhiêu lưu trong tường tình cùng Lưu Trọng LưĐắm say cùng Xuân DiệuĐiên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan ViênĐộng tiên đã khépTaNgơ ngẩn cùng Huy CậnBơ vơRồi tỉnhThoát lên tiên cùng Thế LữTình yêu không bền3. Sự vận động của thơ mới xung quanh cỏi tụi và bi kịch của núCỏi tụiNgười tiếp nhậnBỡ ngỡÁc cảmQuen thuộcThương cảmThấm thớa về sự nhỏ bộ, yếu đuối, cụ đơn và bế tắcCỏch trỡnh bày sinh động, hấp dẫn, khỳc chiết Bi kịchChịu ỏp lực dư luận“Đời chỳng ta nằm trong vũng chữ tụi. Mất bề rộng ta đi tỡm bề sõu. Nhưng càng đi sõu càng lạnh. Ta thoỏt lờn tiờn cựng Thế Lữ, ta phiờu lưu trong trường tỡnh cựng Lưu Trọng Lư, ta điờn cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viờn, ta đắm say cựng Xuõn Diệu. Nhưng động tiờn đó khộp, tỡnh yờu khụng bền, điờn cuồng rồi tỉnh, say đắm vẫn bơ vơ. Ta ngơ ngẩn buồn, trở về hồn ta cựng Huy Cận”- Hệ thống các vế câu cú cựng cấu trỳc, với chủ thể được lặp lại liờn tiếp, kết hợp với hệ thống từ chỉ cảm xỳc, cảm giỏc diễn tả sự khao khỏt, đắm say dào dạt - Câu văn dài, gồm nhiều vế cân xứng, nhịp nhàng về thanh điệu, tạo giọng điệu du dương, tha thiết- Hệ thống từ ngữ giàu hỡnh ảnh kết hợp với một loạt tờn tuổi cỏc thi nhõn thơ mới: diễn tả hàm sỳc và chớnh xỏc sự phõn húa của thơ mới gắn với những phong cỏch tiờu biểu Một ỏng văn nghị luận giàu chất thơ- Câu văn- Hệ thống các vế câu- Hệ thống từ ngữĐời chúng ta đã nằm trong vòng chữ tôi. Mất bề rộng ta đi tìm bề sâu.Nhưng càng đi sâu càng lạnh.Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ,ta phiêu lưu trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư,ta điên cuồng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên,ta đắm say cùng Xuân Diệu.Nhưng động tiên đã khép,tình yêu không bền,điên cuồng rồi tỉnhsay đắm vẫn bơ vơ.Ta ngơ ngẩn buồn trở về hồn ta cùng Huy Cận.Tiết 2: Cú phải cỏi tụi thơ mới chỉ đỏng thương, tội nghiệp? Đúng gúp, cống hiến của thơ mới đối với văn mạch dõn tộc là gì? Giỏ trị bao trựm của đoạn trớch “Một thời đại trong thi ca”? Bài tập nõng cao “Trớch thơ Nguyễn Cụng Trứ khụng hợp, vỡ cảnh nghốoở đõy cú phần nhếch nhỏc, tiếng cười mang sắc thỏichua chỏt. Nờn trớch thơ Nguyễn Khuyến, vỡ cảnh nghốo trong thơ ụng đẹp và sang, tiếng cười của ụng húm nhẹ, thanh thản .”í kiến của em?Sự xuất hiện của cái Tôi làm ta liên tưởng đến cảnh ngộ của:Một người khỏch khụng mời?Một cụ dõu mới?Một kẻ ngụ cư?ý kiến của em?Bài tập về nhàViết một văn bản có dung lượng khoảng 2 trang với tiêu đề: “Chất thơ trong văn phê bình của Hoài Thanh”